CHAPTER


DOI :10.26650/B/AA09.2020.007.18   IUP :10.26650/B/AA09.2020.007.18    Full Text (PDF)

Employment of Persons With Disabilities (Deaf-mute) in the Ottoman Bureaucracy During the Tanzimat Period

Sezai Balcı

The employment of mute people in the Ottoman Empire began during the reign of Mehmed II (The Conqueror). The services of the mute, called “bîzebân” (literally, without a tongue) in Persian, were used mostly in the Palace and Harem during the Ottoman Classical Age. Following the Tanzimat, they were employed in such branches of government as the Sublime Porte, the Council for Military Affairs, the Foreign Ministry, the Supreme Council, the Council of the Ministry of Education, and the Council of State. Key factors in the recruitment of the mute were their intelligence, and the beauty of their body and face. The mute communicated by means of a sign language called the “mute language.” Before the Tanzimat, the number of mute people employed in Ottoman bureaucracy ranged between twenty-five and forty, while thereafter, the above-mentioned departments each employed one or two. In the Ottoman Classical Age, the mute earned income through fiefs, but started receiving salaries after the Tanzimat. Various financial supports were given to the mute under the name of atiyye, so-called “sultan’s kindness.” Otherwise, mute people were paid as part of the “needy” apparatus. The Ottoman State made new arrangements to protect the rights and privileges of the mute after the Tanzimat. Even those involved in crime were not discriminated against in any way, with trial and punishment carried out according to the criminal law.


DOI :10.26650/B/AA09.2020.007.18   IUP :10.26650/B/AA09.2020.007.18    Full Text (PDF)

Tanzimat Döneminde Osmanlı Bürokrasisinde Engelli (Sağır-Dilsiz) İstihdamı

Sezai Balcı

Osmanlı Devleti’nde dilsizlerin istihdam edilmesine Fatih Sultan Mehmed devrinde başlanmıştır. Osmanlı klasik devrinde Farsça bîzebân olarak isimlendirilen dilsizler, daha çok Saray ve Harem’de hizmet görmüşlerdir. Osmanlı klasik döneminde dilsizler daha çok Saray ve Harem’de Tanzimat’tan sonra ise Bâbıâli, Dâr-ı Şûrâ-yı Askerî Meclisi, Hâriciye Nezareti, Meclis-i Vâlâ, Meclis-i Maârif-i Umûmiye ve Şûrâ-yı Devlet gibi birimlerde istihdam edilmiştir. Bunların saraya alınmasındaki en önemli etkenlerden biri zekâları ve bunun yanında beden ve yüz güzelliğiydi. Dilsizler, kendilerine mahsus işaretlerle anlaşırlardı. Bu işaretlere de “dilsiz dili” denirdi. Tanzimat’tan önce Osmanlı bürokrasisinde istihdam edilen dilsizlerin sayısı 25-40 arasında değişmekteydi. Tanzimat’tan sonra ise yukarıda sayılan birimlerde 1-2 dilsiz istihdam edilmiştir. Klasik dönemde dilsizler tımarla gelirlerini sağlarlarken, Tanzimat’tan sonra maaşa bağlanmışlardır. Dilsizlere “padişah ihsanı” denilen atiyyelerle çeşitli yardımlarda bulunulmuştur. Bunun dışında daha çok muhtacîn tertibatı adı altında dilsizlere ödeme de yapılmıştır. Tanzimat’tan sonra Osmanlı Devleti diğer alanlarda olduğu gibi dilsizlerin de hak ve hukukunu korumak için birçok yeni düzenleme yapmıştır. Suça bulaşan dilsizlere ise herhangi bir ayrımcılık yapılmamış, ceza kanununa göre yargılama ve cezalandırılmaları gerçekleştirilmiştir.



References

  • 1. Arşiv Belgeleri (Başkanlık Osmanlı Arşivi, BOA) google scholar
  • Bâbıâli Evrak Odası Belgeleri (BEO), No: 3/219, 103/7686, 181/13569, 248/18557, 399/29883, 728/54592, 743/55669, 749/56154, 1235/95570, 1271/95301, 1682/126138, 2685/201314, 2776/208161, 2993/224456, 3375/253061, 3635/272570. google scholar
  • BOA, Cevdet Bahriye (C. BH), No: 89/4275. google scholar
  • BOA, Cevdet Maârif (C. MF), 99/4947. google scholar
  • BOA, Dâhiliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Belgeleri (DH. HMŞ), No: 3-1/2-12. google scholar
  • BOA, Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye Ekleri (DH. İUM. EK), No: 49/92. google scholar
  • BOA, Dâhiliye Nezareti Mektûbî Kalemi (DH. MKT), No: 280/58, 466/24, 598/78, 583/52, 738/61, 1145/47, 1434/67, 1541/32, 1562/85, 1577/101, 1580/47, 1657/38, 1674/98, 1681/92, 1881/71, 2336/81, 2378/123, 2388/69, 2699/9. google scholar
  • BOA, Hâriciye Nezareti Mektûbî Kalemi (HR. MKT), No: 72/43, 140/28, 177/79, 199/25, 266/3. google scholar
  • BOA, Hatt-ı Hümâyûn (HH), No: 682/33222. google scholar
  • BOA, İbnülemin Hil’ât (İE. HLT), No: 3/242. google scholar
  • BOA, İradeler Dâhiliye (İ. DH), No: 58/2886, 131/6761, 192/10779, 230/13802, 230/13847, 435/28732, 440/29070, 869/69514, 874/69800. google scholar
  • BOA, İradeler Evkâf (İ. EV), 32/29. google scholar
  • BOA, İradeler Meclis-i Vâlâ (İ. MVL), No: 135/3678, 276/10762, 305/12575. google scholar
  • BOA, İradeler Taltifât (İ. TAL), No: 90/53, 90/55, 131/66, 336/4. google scholar
  • BOA, Maârif Nezareti Mektûbî Kalemi (MF. MKT), 113/110, 323/76, 1111/52. google scholar
  • BOA, Meclis-i Vâlâ (MVL), No: 80/2, 135/77, 336/41, 347/44, 465/48, 497/43, 510/130, 512/5, 518/33, 520/22, 520/33, 824/33, 891/46. google scholar
  • BOA, Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV), No: 119/96. google scholar
  • BOA, Sadaret Amedî Kalemi Evrâkı (A. AMD), No: 6/83. google scholar
  • BOA, Sadaret Müteferrik Evrakı (A. M), No: 4/59. google scholar
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi (A. MKT), No: 187/91. google scholar
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi Nezaret ve Devair (A. MKT, NZD), No:17/10, 27/27, 29/72, 118/37, 231/76, 244/67, 284/90, 305/10, 403/8, 426/64. google scholar
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi Deavî Evrâkı (A. MKT. DV), No: 115/8. google scholar
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi Mühimme Evrâkı (A. MKT. MHM), No: 41/100, 82/50, 164/12, 476/40. google scholar
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi Meclis-i Vâlâ Evrâkı (A. MKT. MVL), No: 30/69, 287/30. google scholar
  • BOA, Sadaret Mektûbî Kalemi Umum Vilâyât, (A. MKT. UM), No: 452/53. google scholar
  • BOA, Şûrâ-yı Devlet (ŞD), 159/8, 308/32, 897/7. google scholar
  • BOA, Yıldız Perakende Evrâkı Arzuhal ve Jurnaller (Y. PRK. AZJ), No: 1/24. google scholar
  • Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMAd), 2354/2, 4407, 9262,9336, 10710. google scholar
  • 2. Araştırma Eserleri google scholar
  • Ahmed Rasim. Osmanlı Tarihi. II, İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2000. google scholar
  • Balcı, Sezai. Giresun Rumları ve Gayrimüslim Bir Belediye Başkanı: Kaptan Yorgi Konstantinidi Paşa. 2. Basım. İstanbul: Libra, 2012. google scholar
  • Balcı, Sezai. Osmanlı Devleti’nde Engelliler ve Engelli Eğitimi Sağır Dilsiz ve Körler Mektebi. İstanbul: Libra, 2013. google scholar
  • Baykal, İsmail H. Enderun Mektebi Tarihi, I, İstanbul: İstanbul Fetih Derneği, 1953. google scholar
  • De Busbecq, Ogier Ghislain. Türk Mektupları. Çev. Derin Türkömer. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2005. google scholar
  • Dikici, A. Ezgi. “Saltanat Sembolü Olarak “Farklı” Bedenler Osmanlı Sarayında Cüceler ve Dilsizler”. Toplumsal Tarih 248 (2014): 16-25. google scholar
  • Dikici, Ayşe Ezgi. Imperfect Bodies, Perfect Companions? Dwarfs and Mutes at the Ottoman Court in the Sixteenth and Seventeenth Centuries. Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi, 2006. google scholar
  • “Dilsizler ya da Bizebân”. Türk Ansiklopedisi. XIII: 277. 1966. google scholar
  • Ekinci, Ekrem Buğra. “Saray Dili, Dilsiz Dili”. Türkiye. 12 Kasım 2008, s. 14. google scholar
  • Ergin, Osman Nuri. “Dilsizler Mektebi”. İstanbul Ansiklopedisi. VIII: 4582. 1966. google scholar
  • Günay, Ramazan - Görür, Halil İbrahim. “Osmanlı Devleti’nde Sağır, Dilsiz ve A’mâ Mektebi”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi XXXII/53 (2013): 55-76. google scholar
  • Kantemir, Dimitri. Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi. Çev. Özdemir Çobanoğlu. II. İstanbul: Cumhuriyet Kitap Kulübü, 1998. google scholar
  • Kıran, Batuhan İsmail. “Enderûn-ı Hümâyûn’da Dilsiz İç Oğlanları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi VII/35 (2014): 277-285. google scholar
  • Koçu, Reşat Ekrem, “Dilsiz, Saray Dilsizleri”. İstanbul Ansiklopedisi. VIII: 4581-4582. 1966. google scholar
  • Lewis, Bernard, “Dilsiz”. Encyclopaedia of Islam. II: 277. 1965. google scholar
  • Mabeynci Lütfi Bey, Osmanlı Sarayı’nın Son Günleri. İstanbul: ty. google scholar
  • Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi. Devre I, Cilt II, s. 65, 26 Kasım 1911. Erişim tarihi 5 Ekim 2013, http://www. tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECMEB/ mmbd01ic04c002/mmbd01ic04c002ink020.pdf google scholar
  • Miles, M., “Signing in the Seraglio: mutes, dwarfs and jestures at the Ottoman Court 1500-1700”. Disability&- Society 15/1 (2000): 115-134. google scholar
  • Özbayrak, İzi Karakaş. II. Abdülhamid Döneminde Uygulanan Sosyal Yardım Politikaları (1876-1909). İstanbul: Libra, 2011. google scholar
  • Özbek, Nadir. Cumhuriyet Türkiyesi’nde Sosyal Güvenlik ve Sosyal Politikalar. İstanbul: Tarih Vakfı-Emeklilik Gözetim Merkezi, 2006. google scholar
  • Özcan, Abdülkadir. “Dilsiz”. Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA). IX: 304. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994. google scholar
  • Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt I, 4. baskı, İstanbul: MEB, 1983. google scholar
  • Sayı, Hasan Basri. Osmanlı Belgeleri Işığında Dr. Esat Bey’in Biyografisi ve Engellilere Yönelik Eğitim Çalışmaları. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. google scholar
  • Seyitdanlıoğlu, Mehmet. Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868). 2. Basım. Ankara: TTK, 1999. google scholar
  • Şimşek, Kamuran. “Osmanlı Devleti’nde Engelliler İçin Kullanılan Tabir, Lakap ve Sıfatlar”. Belgi XV (2018/1): 728-740. google scholar
  • Şimşek, Kamuran. II. Abdülhamit Dönemi Osmanlı Devleti’nde Engelliler ve Engelli Politikaları (1876-1909). Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017. google scholar
  • Tayyâr-Zâde Atâ, Osmanlı Saray Tarihi -Târîh-i Enderûn-. Haz. Mehmet Arslan, I, İstanbul: Kitabevi 2010. google scholar
  • Uluçay, Çağatay. Harem. . II. Ankara: TTK, 1971. google scholar
  • Uşaklıgil, Halit Ziya. Saray ve Ötesi. Haz. Nur Özmel Akın. İstanbul: Özgür Yay., 2003. google scholar
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı. 3. Basım. Ankara: TTK, 1988. google scholar
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı. 3. Basım. Ankara: TTK, 1988. google scholar
  • Withers, Robert. Büyük Efendi’nin Sarayı. Çev. Cahit Kayra. İstanbul: Yeditepe, 2010. google scholar
  • Yıldırım, Nuran. “İstanbul’da Sağır-Dilsiz ve Âmâların Eğitimi”. İstanbul Armağanı (Gündelik Hayatın Renkleri). Haz. Mustafa Armağan. III: 305-330. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 1997. google scholar
  • Yüksel, Metin, “Meclisin 11 Kara Kutusu”. Hürriyet Pazar. Erişim: 8 Kasım 2013, (15/11/2013), (http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2003/11/08/369041.asp) google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.