Naif resim, sanat tarihinde belli bir dönemin, akımın ve kuramın sanatsal özelliklerinden bağımsız bir şekilde çalışmaların yapıldığı bir resim anlayışıdır. Mesleki bir eğitim geçmişi olmayan naif ressamlar, akademik resim tekniklerine sahip olmadan ve güncel sanatsal eğilimlerden uzak şekilde iç yaratıcı dürtülerine göre çalışırlar. Çalışmalarında çoğunlukla doğup büyüdükleri çevrenin sıradan yaşam sahnelerini ve halk sanatıyla ilişkili konuları ele alırlar. İmgelem dünyalarını doğrudan aktaran naif ressamların çalışmalarında fantastik, sembolik, gerçeküstücü, yergilerin ve eleştirel içeriklerin yanı sıra tarihsel ve sosyal sorunları ele aldıkları görülebilmektedir. Çocuksu bir duyarlılıkla yaratılan resimlerde her biçim, titiz bir anlayışla en ince ayrıntısına kadar resmedilir. Naif ressamlar, anlatılan hikâye ve olaya odaklandığından çoğu zaman perspektif, ölçü ve denge gibi sanatsal kurallara uyma konusunda kaygı duymadan ve yaratım sürecinde akademik anlamdaki sanat ürünleriyle karşılaştırma yapmadan çalışırlar. 

Urfa’daki mahallî ressamlık geleneğinde konuların kurgulanış biçimi ve izleyiciyle kurdukları bağ açısından “Urfalı foto-yorumcu/gerçekçi” tarzda çalışan ressamlardan ayrı olarak ortak bir eğilim gösteren naif ressamların çalışmalarında önemli bir yaratıcılığın olduğu ve naif resmin genel özellikleri açık bir şekilde görülebilir. Urfalı naif ressamlar üretim sürecinde çevreden herhangi bir müdahale ve yardım almadan bireysel olarak, kendi düşsel dünyalarına ve izlenimlerine dayanarak resim yapmaktadırlar. Bu resimlerin teknik yönünden ve evrensel boyutundan söz edilebilir. Ancak bu resimler, konu bakımından yerel aklın ve beğeninin ürünleri olarak ortaya çıkmıştır. Çalışmalarda yoğun bir gerçekçiliğin yanı sıra düşsel unsurların, sözlü halk edebiyatının ve folklorik değerlerin yansımalarını görmek mümkündür. Ressamların olabildiğine saf ve yalın bir anlayışla yaptıkları resimlerin, yaşanmışlığın imgelemdeki izdüşümleri olarak üretildikleri söylenebilir. Bu yönüyle, Urfalı naif ressamların çalışmalarının, sanat piyasasının tüketim ve asimile eden ortamından uzak ve çağdaş/ akademik/entelektüel sanatsal kalıplara başvurulmadan yapılmış Türkiye’deki gerçek naif sanatın önemli örnekleri olduğu ileri sürülebilir. Bu çalışmada, üslup anlayışı ve bakış açısıyla yerel yaşamı ve folklorik temaları resimlerinde önemli bir öge ve imge olarak ele alıp yorumlayan farklı kuşak ve anlayışta resim yapmış ressamlara değinilmiştir. Akademik resim anlayışından ve dış etkenlerden tamamen bağımsız, naif sanat anlayışı doğrultusunda ve bireysel yaklaşımlarla çalışmalar üretmiş olan Urfalı naif ressamlardan Namuslu Ali, Osman Güngör, Şefika Güneş, Naci Büyükkırcalı, Abdurrahman Birden, Abdurrahman Polat, Neşet Uçkan, Necmi Kaya ve Muharrem Çelik’in çalışmaları naif resim ekseninde incelenmeye çalışılmıştır. 

Çalışmaları ve renkli yaşantısından dolayı Urfalı naif ressamlar içinde en ilginç ressam, (asıl işi oto boyacılığı olan) Namuslu Ali lakabıyla bilinen Ali Tökgöz’dür. Bir dönem Urfa’nın birçok iş yerinin tabelasında ve duvarında resimleri bulunan Namuslu Ali’nin ne yazık ki günümüze sadece ahşap plaka üzerine endüstriyel yağlı boya ile yaptığı iki resmi ve Müslüm Parmaksız Evi’nin duvarına yaptığı bir resmi ulaşmıştır. Namuslu Ali, Urfa’nın tarihi yerlerini konu aldığı resimlerini naif bir resimleme anlayışıyla ve olasılıkla hayalden resmederek yapmıştır. Urfalı naif ressamlar içinde değerlendirilen diğer önemli ressam Osman Görgün’dür. Çalışmalarında yoğun olarak horozları ve horoz dövüşlerini konu edinen Görgün’ün, resimlerinin bazı açılardan akademik bir bilinçle yapıldığı hissedilir. Ancak resimler yakından incelendiğinde, resmin imgelenişinde ve biçimlenişinde naif anlayışın egemen olduğu ve zorlama bir boyamanın olmadığı, rahat ve içtenlikle yapıldığı açıkça gözlemlenmektedir. Grubun öne çıkan bir diğer ressamı ise Nine Ressam olarak bilinen Şefika Güneş’tir. Okuma yazması olmayan ve ileri bir yaşında resim yapmaya başlayan Güneş’in çalışmalarında doğduğu, büyüdüğü köy yaşantısının yanı sıra yerel halk edebiyatından geniş ölçüde yararlandığının izlerini görmek mümkündür. Güneş, çevresindeki akademik ve foto-yorumcu ve amatör ressamların resim anlayışına hiç özenmeden, naif karakterini yitirmeden çocukluk anılarına ilişkin pek çok ögeyi, manzarayı koruyabilmiş ve bunları sade bir gerçeklikle resimlerine yansıtabilmiştir. Resimlerindeki abartı, basitlik, yalınlık ve olağanüstülük gibi durumlar gerçeklikten kaçış veya onu yapamamasından değil, daha çok düşsel yanı ve coşkuyu ön plana çıkarmasındandır. İşçi emeklisi olan Naci Büyükkırcalı, resimlerinde Urfa’da günümüzde kaybolmuş el sanatlarının, yıkılmış/yıktırılmış ve tahrip olmuş yapıların, eski Urfa evlerindeki ev ahalisinin günlük yaşam sahnelerini sabırlı ve titiz bir boyama tekniğiyle, kendine özgü üsluplaşmış naif bir dille betimlemektedir. Büyükkırcalı’nın resimlerinin naif ve naif olmamak arasında bir yerde olduğu söylenebilir. Çünkü bazı resimlerinde fırçasını ustalıkla kullanmasının yanı sıra sağlam kompozisyonların, büyük bir dikkatle ve özenle biçimlendirilmiş ve renklendirilmiş bir teknik ile yapıldığı görülür. Ressamlığa şövale tabelacılığı ile başlamış olan Abdurrahman Birden’in resimlerinin önemli bir bölümünde, Urfa’daki günlük yaşam sahnelerine ilişkin tasvirlerin varlığı göze çarpar. Bir zamanlar her bayramda Urfa’nın çeşitli mahallelerinde kurulan tahtadan salıncak ve dönme dolaplar, sokak aralarına kurulan şehriye makineleri, halı örenler, Abdurrahman Birden’in belleğinde yer etmiş ve buna benzer birçok çalışmayı kendine özgü üslubuyla, katışıksız olarak resmetmiştir. Abdurrahman Birden’in naif boyamanın yanı sıra tabelacı titizliğiyle ve ince fırça vuruşlarıyla resimlerini sabırlı bir şekilde yaptığı görülür. Şövale tabelacılığından gelen bir diğer naif ressam ise Abdurrahman Polat’tır. Yıllarca kamyon, römork, okul, resmî kuruluş/daire, kıraathane, hacı duvarı ve dinî mekânları çalışmalarıyla süsleyen Polat; zaman buldukça çocuksu bir coşkunun yanında âdeta bir resim işçiliği ile yaptığı, kırsal yaşamı kendine özgü vurgularla betimlediği resimleriyle Urfa’daki naif resmin konu ve biçim yönünden çeşitlenmesine ve gelişmesine önemli katkı sağlamıştır. Düş gücüyle oluşturulan bu çalışmalarda herhangi bir müdahale veya yönlendirme gözlemlenmemektedir. Aksine, saf ve titiz bir duyarlılıkla yapılmış resimlerdir. Asıl mesleği eczacılık olan ve daha sonra resim yapmaya başlayan Neşet Uçkan’ın sakin ve rahat tarzında güzelleştirmeci ve zorlayıcı bir resimlemenin olmadığı görülmektedir. 1985 yılından bu yana tutarlı bir şekilde pastel boya kullanarak yaptığı Harran resimleriyle Urfalı naif ressamlar arasında konu ve teknik yönünden ayrı bir yerde duran Necmi Kaya, zamanla kendine özgü bir naif resim dili geliştirmiştir. Kaya’nın resimlerinde daha çok Harran’daki geleneksel yaşantının çeşitlemeleri görülmektedir. Bu çeşitlemelerde; onun saf bir içtenlikle Harran manzarasına ilişkin bir dizi tutarlı görsel düşünceler ürettiği izlenebilir. Akademik bir sanat eğitimi almamış olan Muharrem Çelik’in, sıra dışı içerikteki anlatımı ve tarzıyla Urfalı naif ressamlar grubunda kendine özgü bir yeri vardır. İmgelerin betimlenişi açısından naif-dışa vurumcu olarak değerlendirebileceğimiz resimlerde, yoğun olarak çiğ ve pastel renkler kullanılmıştır. Naif bir duyarlılığın yanı sıra mizahın ve yerginin olduğu çalışmalarda ilginçlik ve içtenlik birçok açıdan duyumsanmaktadır. 

Sonuç olarak, Türkiye naif resminde saklı kalmış estetik bir değer olarak değerlendirilebilecek Urfalı naif ressamlar, yaşadıkları çevrenin yaşantısını kişisel, estetik, kurgusal, saf ve titiz bir resim anlayışıyla betimlemişlerdir. Urfalı mahallî ressamlık geleneğinde naif tarzda çalışan ressamlar; naif resmin genel özellikleri çerçevesinde, yerel aklı ve beğeniyi birbirine eklemleyerek, hiçbir sanatsal biçime entegre olmadan, üretim sürecinde çevreden herhangi bir müdahale ve yardım almadan, kendilerine özgü ortak bir konu etrafında bireysel, güçlü, naif bir resim dili oluşturmayı başarmışlardır.

Teknik açıdan Urfalı naif ressamların resimlerine bakıldığında, her ressamın kendi içgüdülerine ve sezgilerine bağlı olarak, yaşamsal deneyiminden ve gerçekliğinden yola çıkarak resimler ürettiği izlenebilmektedir. İncelenen bazı örneklerde, gerçekçi ve detaycı bir resimleme üslubunun ve yumuşak renk geçişlerinin olduğu, bazı örneklerde ise daha yüzeysel ve yalın bir biçimleme anlayışının hâkim olduğu görülebilmektedir. Bireysel sanatsal deneyim ve birikime göre kimi ressamların resimlerini sağlam bir kompozisyon, figür ve perspektif kullanarak yapılandırdığı izlenebilirken kimi örneklerde ise çocuksu bir duyarlılıkla saf, katışıksız bir resimlemenin ön plana çıktığı görülebilmektedir.