On the Function Qualities of the Words Kılık and Kılınç i̇n Kutadgu Bilig
Engin Çetin, Emre UzerThe fact that Kutadgu Bilig has a wide vocabulary besides its literary and intellectual power that has been going on for ages has led to numerous studies that have taken the work from various points in one and and a half century. In this study, we will focus on the properties of the two words commonly used in Kutadgu Bilig, the words ‘kılık’ and ‘kılınç’. The article consists of three main sections. In the first part, structural and semantic properties of the words of kılık and kılınç are examined and the meaning changes of the words from the past to the present are discussed. In the second part, the use of these two words in Kutadgu Bilig is discussed in detail. In the third part, an evaluation was made based on the available data and the result was reached.The words kılık and kılnç, both based on the verb kıl-, are first attested in Uighur texts. The word kılık rarely seen used in r in this period means “creation, temperament” The word kılınç is frequently used in Uighur texts and has it means “work, action, deeds” in Kutadgu Bilig, it is seen that the frequency changes in favor of the word kılık (kılk) in contrast to Uighur texts. In this paper, approximately 450 couplets in which the words kılık and kılınç are mentioned will be detailed and the usage characteristics of these words will be examined and the reasons for the selection of the word in the relevant couplet will be emphasized considering the different features and necessities such as rhyme, meter and association usage.
Kutadgu Bilig’de Kılık ve Kılınç Sözlerinin Kullanım Özellikleri Üzerine
Engin Çetin, Emre UzerKutadgu Bilig’in çağlar aşan edebî ve fikrî gücü yanında geniş söz varlığına sahip bir eser olması, yaklaşık yüz elli yılda eseri çeşitli açılardan ele alan çok sayıda çalışmanın yapılmasını sağlamıştır. Bu çalışmada, eserde kılık ile kılınç sözcüklerinin kullanım özellikleri üzerinde durulacaktır. Makale başlıca üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kılık ve kılınç sözcüklerinin yapısal ve anlamsal özellikleri incelenmiş, sözcüklerin geçmişten günümüze yaşadığı anlam değişiklikleri üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde bu iki sözcüğün Kutadgu Bilig’deki kullanımları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise eldeki verilerden hareketle değerlendirme yapılarak sonuca gidilmiştir. Her ikisi de kılfiiline dayanan kılık ve kılınç sözcüklerine ilk olarak Eski Uygurca metinlerde rastlanır. Bu dönemde az sayıda kullanılan kılık sözcüğü “yaradılış, huy” anlamı taşımaktadır. Kılınç sözcüğü ise Eski Uygurca metinlerde sıklıkla kullanılmıştır ve “iş, eylem, amel” anlamı taşımaktadır. Kutadgu Bilig’de ise sıklık bakımından üstünlüğün Uygurca metinlerdekinin aksine kılık (kılk) sözcüğü lehine değiştiği görülmektedir. Eserdeki bazı beyitlerde kullanılan ifadelerden iki sözcük arasındaki anlam farkı zaman zaman açık olarak hissedilememektedir. Benzer şekilde bazı örneklerde her iki sözcüğün art arda kullanılışı da anlam belirsizliğini artıran bir durum olmuştur. Bu durumda aynı kökten türeyen iki sözcüğün zamanla anlam bakımından yaklaştığı ve Karahanlı Türkçesinin kılınç’tan kılık’a yönelişin bir aşaması olduğu düşünülebilir. Bu çalışmada kılık ve kılınç sözcüklerinin geçtiği yaklaşık 450 beyit incelenerek bu iki sözcüğün kullanım özellikleri değerlendirilmiş, nüsha farklılıkları, kafiye, vezin ve birliktelik kullanımları gibi farklı özellikler ve şairi belirli kalıplar içinde kalmaya zorlayan durumlar göz önünde bulundurularak ilgili beyitlerde söz konusu sözcüğün seçilme nedenleri üzerinde durulmuştur.
The fact that Kutadgu Bilig has a wide vocabulary besides his literary and intellectual power that has been going on for ages has led to numerous studies that have taken the work from various points in one and a half century. In this study, we will focus on the properties of the two words commonly used in the work, which are the words ‘kılık’ and ‘kılınç’. The words kılık and kılınç, both based on the verb kıl-, are first found in Uighur texts. The word kılık rarely seenused in this period means “creation, temperament” The word kılınç is frequently used in Uighur texts and has the meaning of “work, action, deeds” in Kutadgu Bilig, it is seen that the superiority in terms of frequency changes in favor of the word kılık (kılk) in contrast to Uighur texts. At the same time, the two words have converged in terms of meaning and the fact that both words are used together from time to time, as seen in examples (1) ↔ (2) and (3) ↔ (4) below, are similar in Kutadgu Bilig III Index.: kılık “kılık, huy, gidiş, tavır” (Arat, 1979, p. 248) ve kılk “huy, gidiş, tavır” (Arat, 1979, p. 250) and kılınç “work, behavior, temperament” (Arat, 1979, p. 249). However, as can be seen in the examples (5) - (7) below, the difference between the meanings of two words cannot be felt clearly from time to time clearly. Similarly, as shown in examples (8) and (9) below, the consecutive use of both words has increased the uncertainty. In this case, it can be thought that the two words that derive from the same root was converging in terms of meaning in time and that the Karakhanid is a stage of the shift from kılınç to kılık. In this paper, approximately 450 couplets in which the words kılık and kılınç are mentioned will be examined and the usage characteristics of these words will be examined and the reasons for the selection of the word in the relevant couplet will be emphasized considering the different features and necessities such as rhyme, meter and association usage.
(1) yigit erdi oglan kılınçı amul “He was a young man, of quiet demeanor, uḳuşlug biliglig hem öglüg köŋül 463 intelligent and wise of heart”
(2) örüg hem silig ol ne kılkı amul “It is calm and clear and peaceful in its conduct, ḳamug teprenürke bagırsak köŋül 1852 and compassionate toward all living things”
(3) ukuşnuŋ eŋ aşnu kılıkı oŋay “First, his behavior and speech are moral and könilik bile ol yorıkı yıl ay KB 1865 upright, from month to month and year and year
(4) kimiŋ aslı eḍgü kılınçı oŋay “A man deeds are witness to his nobility, isiz aslıŋa kendü kılkı tanuk KB 5811 his character bespeaks a noble ancestry”
(5) ürüŋ süt bile kirse eḍgü kılık “If good character enters a man with his ölüm tutmagınça enürmez yorık 881 mother’s milk, it does not depart until death takes hold”
(6) tadu birle katlıp törümiş kılınç “A trait that emerges from one’s natural humor ölüm buzmagınça buzulmaz erinç 882 cannot be destroyed except with death”
(7) karında törümiş kılınç ögretig “A virtue born in the womb dies only in the yagız yėr katında kiter ay tetig 883 grave”
(8) yüzi körki kılkı kılınçı özi “Noticing that his appearance and his manner ḳamug yakşı kördi tili uz sözi 531 were agreeable, and that his tongue was skilled”
(9) küḍezsü iḍim tutsu köŋlüm tüze “May god support me, may He keep my heart ne kılkım kılınçım könilik üze 5820 straight, and my deeds upright”
