CHAPTER


DOI :10.26650/B/SSc5SSc20.2024.030.005   IUP :10.26650/B/SSc5SSc20.2024.030.005    Full Text (PDF)

Transformation of Social Surveillance and Control Mechanisms: Is It a Right to Be Forgotten in the Post-Panoptic Era?

Alper Önen

In the new social order brought about by the new communication culture together with internet-based technologies, information can be accessed anytime, anywhere, with the structure of democracy, welfare, equality, freedom, etc. seen as the carrier of meta discourses. However, this situation has led to today’s post-panoptic surveillance practice, in which information about the individuals constituting the society is recorded by self-selection, all communicative and behavioral activities are monitored, the concepts of privacy/freedom are redefined by making the public/ private sphere transparent, and new technology-based power structures evolved. Your visibility; In the post-panoptic era, in which it has been adopted as the basic dynamic of existence and taking a place in society, surveillance activities have increased their impact and diversity, and by making individual information such as privacy, security and personal data easily accessible in the cyber space, the issue of the right to be forgotten within the scope of the right to privacy and protection of personal data has been brought to the agenda. In particular, the decisions taken by the Court of Justice of the European Union on this subject have made the right to be forgotten, which is defined as a basic human right and subsequently placed on a legal basis with different legal regulations in almost every country, in the context of certain advantages as well as some disadvantages. Likewise, the right to be forgotten in geographies where surveillance activities have turned into control and audit operability with authoritarian tendencies; It carries the risk of turning into demands covering freedom of expression and communication such as the right to information, the right to receive/disseminate information, and regulatory actions aimed at weakening the collective memory. In this context, the study aims to analyze the situation in which the right to be forgotten, which is expressed as a right within the scope of personal data and privacy, can overcome its limitations in today’s electronic surveillance society and pose a threat to freedom of expression and communication through critical literature.


DOI :10.26650/B/SSc5SSc20.2024.030.005   IUP :10.26650/B/SSc5SSc20.2024.030.005    Full Text (PDF)

Toplumsal Gözetim ve Denetim Mekanizmalarının Dönüşümü: Post-Panoptik Çağda Unutulmak Bir Hak Mıdır?

Alper Önen

İnternet tabanlı teknolojilerle birlikte yeni iletişim kültürünün getirdiği yeni toplumsal düzende bilgi, her an her yerde ulaşılabilir yapısıyla demokrasi, refah, eşitlik, özgürlük vb. meta söylemlerin taşıyıcısı olarak görülmüştür. Lakin bu durum zaman içerisinde toplumu oluşturan bireylere dair enformasyonun öz seçimle kayıt altına alındığı, tüm iletişimsel ve davranışsal faaliyetlerin izlendiği, kamusal/ özel alanın saydamlaşarak mahremiyet/ özgürlük kavramlarının yeniden tanımlandığı ve buna uygun teknoloji temelli yeni iktidar yapılarının ortaya çıktığı günümüz post- panoptik gözetim pratiğine evirilmiştir. Görünürlüğün; varoluşun ve toplumda yer edinmenin temel dinamiği olarak benimsendiği post- panoptik çağda gözetim faaliyetleri etki ve çeşitliliklerini arttırmış mahremiyet, güvenlik, kişisel veri gibi direkt şahıslara mahsus enformasyonları siber uzayda kolayca ulaşılabilir hale getirerek özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerin korunması hakkı kapsamında unutulma hakkı konusunu gündeme taşımıştır. Özellikle Avrupa Birliği Adalet Divanının bu konuda aldığı kararlar da temel insan hakkı olarak tanımlanan ve devamında hemen her ülkede farklı yasal düzenlemelerle hukuki bir zemine oturtulan unutulma hakkını belli avantajları yanında birtakım dezavantajları bağlamında önemli bir tartışma konusu haline getirmiştir. Keza gözetim faaliyetlerinin otoriter eğilimlerle kontrol ve denetim işlerliğine dönüştüğü coğrafyalarda unutulma hakkı; bilgi edinme hakkı, haber alma/ yayma hakkı gibi ifade ve iletişim özgürlüklerini kapsayan taleplere ve toplumsal hafızayı zayıflatmaya yönelik regulatif eylemlere dönüşebilme riskini taşımaktadır. Çalışma bu bağlamda kişisel veri ve özel hayatın gizliliği kapsamında bir hak olarak ifade edilen unutulma hakkının günümüz elektronik gözetim toplumunda sınırlılıklarını aşarak ifade ve iletişim özgürlüğü karşısında bir tehdit unsuru oluşturabileceği durumunu eleştirel literatür üzerinden analiz etmeyi amaçlamaktadır.



References

  • Akkurt, S. S. (2016). 17.06.2015 Tarih, E. 2014/4-56, K. 2015/1679 Sayılı Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı ve Mukayeseli Hukuk Çerçevesinde “Unutulma Hakkı”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S.4, (2605-2635), Ankara. google scholar
  • Altman, I. (1975). The Environment and Social Behavior: Privacy, Personal Spa- ce, Territory, Crowding, Brooks/Cole Publishing Company, California. google scholar
  • Anderson, B. (1993). Hayali cemaatler. (Çev. Savaşır, İ.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1983) google scholar
  • Arık, E. (2018). Dijital Mahremiyet- Yeni Medya ve Gözetim Toplumu. Konya: Literatür Akademia. google scholar
  • Baudrillard, J. (2011). Çaresiz Stratejiler. (Çev. Adanır, O.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. google scholar
  • Bauman, Z. (2006). Küreselleşme, Toplumsal Sonuçları. (Çev.Yılmaz, A.), (2. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
  • Bauman, Z. ve Lyon, D. (2013). Akışkan Gözetim, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
  • Bell, D. (1976). The Coming of Post- Industrial Society: A Venture in Social Forecasting, 2nd edition. Basic Books, NY. google scholar
  • Bentham, J. (1995). “Panopticon. M. Bozovic” içinde, The Panopticon Writings, Londra: Verso, s. 11-12. google scholar
  • Baştürk, E. (2017). Post Yapısalcı Teori Bağlamında Post-Panoptik Gözetimin Küresel Politikası. SİYASAL: Journal of Political Sciences. İstanbul Üniversitesi Yayinevi, 27(1), 47 - 68. google scholar
  • Boyne, R. (2000). Post-panopticism, Economy and Society, 29 (2), 285-307. google scholar
  • Bozkurt, V. (2000). ‘Gözetim ve İnternet: Özel Yaşamın Sonu mu?’, Birikim Dergisi, No:136, s.72. google scholar
  • Ceylan, Y. Ö. (2021). Unutulma Hakkinin Basin Özgürlüğü Karşisindaki Konumu. Kişisel Verileri Koruma Dergisi. Cilt 3. Sayı 2. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2056433 (Erişim Tarihi: 12.09.2023) google scholar
  • Council of The European Union. (2014). EU Human Rights Guidelines on Freedom of Expression Online and Offline. https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/eu_human_rights_guidelines_on_freedom_of_ expression_online_and_offline_en.pdf (Erişim Tarihi: 15.09.2023) google scholar
  • Çayci, A. E. & Çayci, B. (2016). Dijital İletişim Çağinda Teknolojinin Açiğa Çikardiklari: Gözetim ve Mahremiyet. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi), 1 (2), 157-169. google scholar
  • Çiğ, E. Ç. (2016). Dijital Cağda Bakişin Politikasi: Panoptikon ve AleniYet İlkesi. Toplum ve Demokrasi Dergisi, (Tematik Yazilar), 10 (21), 91-113. google scholar
  • Dalgalıdere, s. ve Kılıç, e. (2015). Büyük Veri ve MahreMİyet Sorununa Eleştirel Bir Bakış, R. Çelik & s. Dalgalıdere (Edt.), Yeni ve Geleneksel Medya Okumaları İçinde (s. 201-219). İstanbul: İskenderiye Kitap-41. google scholar
  • Dijk, V. (2006). The Network Society, Sage Publication, London google scholar
  • Dolgun, U. (2015). Şeffaf Hapishane yahut GözetiM TopluMu: Küreselleşen Dünyada GözetiM, TopluMsal DenetiM ve İktidar İlişkileri (3. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları. google scholar
  • ElMalıca, H. (2016). BilişiM Çağının Ortaya Çıkardığı TeMel Bir İnsan Hakkı Olarak UnutulMa Hakkı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (4), (1603-1636), Ankara. google scholar
  • Esslin, M. (2001). Televizyon Çağı- TV Beyaz CaMın Arkası. (Çev. Çiftkaya, M.). İstanbul: Pınar Yayınları. (Orijinal ÇalışMa BasıM Tarihi 1981). google scholar
  • European CoMMission. (2016). ReforM of EU Data Protection Rules. https://eur-lex.europa.eu/EN/legal-content/ suMMary/general-data-protection-regulation-gdpr.htMl (ErişiM Tarihi: 20.09.2023) google scholar
  • European CoMMission. (2014). Factsheet on the ‘Right to be forgotten ruling’ (C-131/12) http://ec.europa.eu/justice/ data- protection/files/factsheets/factsheet_data_protection_en.pdf (ErişiM Tarihi: 15.09.2023). google scholar
  • European CoMMission. (1995). Directive 95/46/EC Of the European ParliaMent and of the Council of 24 October 1995 on the Protection of Individuals with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free MoveMent of such Data http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:1995:281:0031:0050:EN:PDF. (ErişiM Tarihi: 10.09.2023). google scholar
  • European ParliaMent. (2015). A CoMparison between US and EU Data Protection Legislation for Law EnforceMent Purpo-ses.http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2015/536459/IPOL_STU%282015%29536459_EN.pdf (ErişiM Tarihi: 14.09.2023). google scholar
  • European Union (2016). Regulation (EU) 2016/679 of the European ParliaMent and of the Council of 27 April 2016 on the Rotection of Natural Persons with Regard to the Processing of Personal Data and on the Free MoveMent of such Data, and Repealing Directive 95/46/EC (General Data Protection Regulation) (Text with EEA Relevance) http:// eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32016R0679&froM=EN. (ErişiM Tarihi: 20.07.2023). google scholar
  • European Court of Justice. (2014). C-131/12: Google Spain v AEPD and Mario Costeja Gonzalez. http://curia.europa.eu/ juris/docuMent/docuMent_print.jsf?doclang=EN&docid=152065 (ErişiM Tarihi: 04.09.2023). google scholar
  • Foucault, M. (1995). Deliliğin Tarihi. Ankara: İMge Yayınları. google scholar
  • Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
  • Foucault, M. (2019). Hapishanenin Doğuşu. (Çev. Kılıçbay, M. A.). İstanbul: İMge Yayınları. google scholar
  • Giddens, A. (2008). Ulus Devlet ve Şiddet (Çev. Atay, C.). İstanbul: Kalkedon Yayınları. google scholar
  • Giddens. A. (2010). Mahremiyetin Dönüşümü, (Çev. Şahin, G.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
  • Giddens, A. (2019). Modernite ve Bireysel Kimlik- Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum. İstanbul: Say Yayınları. google scholar
  • Gifford, R. (1997). EnviroMental Psychology. Boston: Ally and Bucon Publishing. google scholar
  • Gilbert, N. (2007). DileMMas of Privacy and Surveillance: Challenges of Techno- logical Change, The Royal AcadeMy of Engineering, London. google scholar
  • HaberMas, J. (2002). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü (Çev. Bora T & Sancar, M.). İstanbul: İletişim Yayınevi. google scholar
  • Han, C. B. (2017). Şeffaflık Toplumu. (Çev. Barışcan, H.). İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
  • Han, B. C. (2022). Enfokrasi Dijitalleşme ve Demokrasinin Krizi (Çev. Özdemir, M.). İstanbul: Ketebe Yayınları. google scholar
  • Helvacıoğlu, E. (2004). Panoptikon’da İsyan. Bilim ve Gelecek Dergisi, 9. google scholar
  • Henkoğlu, Ş. H. (2017). Unutulma Hakkı: Dijitalleşme Sürecinde Bilgiye Erişim Özgürlüğünü Tehtid Eder Mi? Bilgi Sistemleri ve Bilişim Yönetimi: Beklentiler ve Yeni Yaklaşımlar, (ed.) Özdemirci, F., Akdoğan, Z. Ankara: Ankara Üniversitesi Bilgi Yönetim Sistemleri Belgelendirme Merkezi Yayınları s.191- 212. google scholar
  • Kalaman, S. (2017). Yeni Medya ve Mahremiyetin Dönüşümü: Facebook Türkiye Örneği. UHİVE Dergisi, 14 (1). google scholar
  • Kalfa, A. ve Topateş, H. (2010). A. Yeni ÇalışMa İlişkileri BağlaMında Örgütsel Yurttaşlık ve Duygusal EMek. Sosyal Politika, 211. google scholar
  • Karahisar, T. (2013). “Sosyal Medyanın Psikolojik ve TopluMsal YansıMaları”, M. Kuyucu, ve T. Karahisar içinde, Yeni İletişiM Teknolojileri ve Yeni Medya, İstanbul: Zinde Yayıncılık, s. 52- 113. google scholar
  • Kişisel Verileri Koruma Kurumu. (2017). Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve Uygulaması. https://www. kvkk.gov.tr/yayinlar/KİŞİSEL%20VERİLERİN%20KORUNMASI%20KANUNU%20VE%20UYGULAMASI.pdf (Erişim Tarihi: 23.02.2024). google scholar
  • Kişisel Verileri Koruma Kurumu. (2021). Unutulma Hakkı (Unutulma Hakkının Arama Motorları Özelinde Değerlendirilmesi), KVKK Yayınları No: 34, Ankara. google scholar
  • Koskela, H. (2000). ‘The Gaze Without Eyes’: Video-Surveillance and The Chancing Nature of Urban Space. Progress in Human Geography, 24 (2), 243-265. google scholar
  • Marshall, B. (2001). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor (Çev. Altuğ, Ü. & Peker, B.) İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Marx, T. G. (1985). The Surveillance Society. The Threat of 1984 Style Techniques. The Futurist. https://web.mit.edu/ gtmarx/www/futurist_surv_soc.pdf (Erişim Tarihi: 09.07.2023). google scholar
  • Marx, K., & Engels, F. (1987). Alman İdeolojisi (Feurbach). (Çev. Belli, S.) Ankara: Sol Yayıncılık. google scholar
  • Ocak, A. (2018). Hakları Dengelemek: Unutulma Hakkı İfade Özgürlüğüne Karşı, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:9, S. 33, (507-535), Ankara. google scholar
  • Okmeydanı, S. B. (2017). Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 8(30), 45-69. google scholar
  • Önen, A. ve Karademir, Ö. C. (2022). Dijitalleşme Çağında Olumluluk Toplumu: Instagram Creators İçerik Analizi. 9. Üsküdar İletişim Çalışmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Üsküdar Üniversitesi Yayınları. 872- 884. google scholar
  • Özdel, G. (2012). Foucault Bağlamında İktidarın Görünmezliği ve ‘Panoptikon’ ile ‘İktidarın Gözü’ Göstergeleri. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication (TOJDAC), 2 (1), 22-29. google scholar
  • Poster, M. (1990). The Mode of Information - Poststructuralism and Social Context, Polity Press. google scholar
  • Saf, H. H. (2016). Gözetim toplumu çerçevesinde işyerinde gözetim uygulamaları: Fordist ve postfordist üretim biçimlerindeki gözetimin karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 42. google scholar
  • Savcı, İ. (2002). İşyerlerinde Elektronik Denetim ve Gözetim. A. A. Dikmen (Der.), Küreselleşme, Emek Süreçleri ve Yapısal Uyum İçinde (7. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Kitapçığı), Ankara: TSBD- İmaj Yayıncılık. google scholar
  • Schmidt, E. ve Cohen, J. (2014). Yeni Dijital Çağ, İstanbul: Optimist Kitap. google scholar
  • Solove, D. (2008). Understanding Privacy, Harvard University Press, Cambridge google scholar
  • Sözüer, E. (2017). Unutulma Hakkı. “İnsan Hakları Hukuku Perspektifinden Bir İnceleme”, İstanbul. (İnsan Hakları). google scholar
  • Sucu, İ. (2011). Gözetim Toplumunun Karşı Ütopya Yüzü: İktidar Güçleri ve Ötekiler. Atatürk Üniversitesi İletişim Dergisi, 2, 125-140. google scholar
  • Şener, G. ve Kuş, O. (2015). Büyük Birader’den Büyük Veriye Gözetim Toplumu. Oğuzhan, Ö. (Edt.), İletişimde Sosyal Medya Sosyal Medyada Etkileşim İçinde (s. 53-82). İstanbul: Kalkedon Yayınları. google scholar
  • Taylor, W.F. (2018). Bilimsel Yönetim İlkerleri. (Akın, H.B. Çev.) İzmir: Adres Yayınevi. google scholar
  • TDK. (2008). “Mahremiyet” Türkçe Sözlük İçinde. Ankara. Türk Dil Kurumu. google scholar
  • The National Archieves of Scotland. (2010). Data Protection Code of Practice on Archival Information. http://webarchive. nrscotland.gov.uk/20170106021747/http://www.nas.gov.uk/documents/dpaCodeOfPracticeOnArchivalInformati on%20pdf.pdf (Erişim Tarihi: 06.09.2023) google scholar
  • Turhan, M. A. (2018). Kişiliğin Korunması ve Veri Koruma Hukuku Kapsamında Unutulma Hakkı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, İstanbul. google scholar
  • Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık. (2016). 6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu. http://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2016/04/20160407-8.pdf (Erişim Tarihi: 20.08.2023) google scholar
  • Webster, F. ve Ball, K. (2003), “Intensification of Surveillance: Crime, Terrorism and Warfare in the Information Age”, Londra: Pluto Press. google scholar
  • Wechsler, S. (2015). The Right to Remember: The European Convention on Human Rights and the Right to Be Forgotten, Columbia Journal of Law and Social Problems. 49:1, 2015. google scholar
  • Westin, A. F. (1970). Privacy and Freedom, New York: Atheneum Publishing. google scholar
  • Warren, S. D. ve Brandeis, L. D. (1890). The Right to Privacy. Harvard Law Review, 4 (5), http://faculty.uml.edu/sgallagher/ Brandeisprivacy.htm (Erişim Tarihi: 20.09.2023) google scholar
  • Vatandaş, S. (2020). Mahremiyetin Dönüşümü ve İletişim Araçları. Humanitas Dergisi. 8(16). 437- 458. google scholar
  • Yağlı, S. (2015). Bir Anlatı Mecrası Olarak Yeni Medyanın Söyleminde Trans Bireyler. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (1), 267-284. google scholar
  • Yüksel, M. (2003). Modernleşme ve Mahremiyet. Kültür ve İletişim Dergisi. (6) 1. 75- 108 google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.