Essays on Disability History

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/B/AA09.2020.007.12   IUP :10.26650/B/AA09.2020.007.12    Full Text (PDF)

20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Sağırlık ve Dilsizlik Kusurlarının Teşhisi ve Tedavi Usullerine Bir Bakış (Hekimbaşızâde Doktor Muhyiddin Efendi’ye Göre)

Zeynel Özlü, Kerim Tiryaki

Sağırlık ve dilsizlik konusu ilk çağdan itibaren gerek toplumsal hayatta gerekse tıbbi alanda gündemini korumuştur. Ancak sağır ve dilsizlere yönelik bilimsel düzeyde eğitim ve tedavi yöntemi süreci 18. yüzyılda Fransız din adamı Abbé de Charles Michel de l’Epée (1712-1789) ile başlamıştır. Avrupa’da sağır ve dilsizlere yönelik bu çalışmaların Osmanlıya yansıması ise Tanzimat ile birlikte başlamış olup bu konuyu gündeme getiren ilk kişi ise Mustafa Sami Efendi (?-1855) olmuştur. Mustafa Sami Efendi, Avrupa Risalesi adlı eserinde Fransa’da sağır ve dilsizlere yönelik yapılan çalışmalar hakkındaki gözlemlerini topluma sunmuştur. Bunun akabinde Ferdinand Grati (?-1891) sağır ve dilsiz mektebinin işleyişi hakkında maarif nezaretine bir rapor sunarak, sağır ve dilsiz mektebinin 1889 yılında açılmasında öncülük etmiştir. Bu bağlamda araştırmada; Hekimbaşızâde Muhyiddin’e (1871-1936) ait olan Kulak Hıfzıssıhhati Sağırlık Sağır, Dilsiz ve Ümmi Çocukların Usûl-ü Talim ve Terbiyesi adlı eserde ve yine ilgili dönemde başka eserlerde kulak sağlığı ve korunması, Kulak Sağırlığı (Asammiyet-i Üzniyye), Sinirsel Sağırlık (Asammiyet-i Ruhiye), Solucan Sağırlığı (Asammiyet-i Dûdiyye), Kurşun Sağırlığı (Asammiyet-i Usrubiyye) gibi sağırlık türleri, yabancı uzmanlardan Jean Marc Gaspard Itard’ın (1775-1838) sesli aletler uygulaması gibi konular ışığında 20. yüzyıl başlarında Osmanlı devletinde sağırlık ve dilsizlik konusunda yapılan çalışmalar ortaya konmaya çalışılacaktır.


Keywords: Osmanlı İmparatorluğu, Mustafa Sami Efendi, Hekimbaşızâde Muhyiddin Efendi, engellilik tarihi, sağırlık, işitme engellilik

References

  • Arşiv Belgeleri (Başkanlık Osmanlı Arşivi, BOA) google scholar
  • BOA, A. MKT. NZD., 196/88. google scholar
  • Ali Haydar. “Sağır ve Dilsizler”. Muallimler Mecmuası 29 (Mart 1925): 1237-1260. google scholar
  • Hekimbaşızâde Muhyiddin Efendi. Kulağın Hıfzzıssıhhatı Sağırlık Sağır Dilsiz ve Ümmi Çocukların Usul-ü Talim ve Terbiyesi. İstanbul: Matbaa-i Ahmed İhsan, 1322. google scholar
  • Necati Kemal. Sağır Dilsiz ve Körler Müessesesi. I. İzmir: Sıhhiye ve Muavenet-i İctimaiye Vekâleti Neşriyâtı,1926. google scholar
  • Necati Kemal. Tekellüm Kusurları. İzmir: Marifet Matbaası, 1926. google scholar
  • Mustafa Sami Efendi (Seyyid). Avrupa Risalesi. İstanbul: 1268. google scholar
  • Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil. Ankara: TDK, 1977. google scholar
  • Altuniş-Gürsoy, Belkıs,. “Türk Modernleşmesinde Sefir ve Sefaretnamelerin Rolü”. Bilig 36 (2006): 139-165. google scholar
  • Balcı, Sezai. Osmanlı Devleti’nde Engelliler ve Engelli Eğitimi Sağır Dilsiz ve Körler Mektebi. İstanbul: Libra,2013. google scholar
  • Çiçek, Yakup, “İslam’ın Engellilere Bakışı”. Din, Felsefe ve Bilim Işığında Engelli Olmak ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri. 39-53. İstanbul: Sultanbeyli Belediyesi, 2012. google scholar
  • Develioğlu, Ferit. Osmanlıca -Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın, 2002. google scholar
  • Dikici, Ayşe Ezgi. İmperfect Bodies, Perfect Companions? Dwarfsand Mutes at the Ottoman Courtin the Sixteenth ve Seventeenth Centuries. Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. google scholar
  • Girgin, M. Cem. Türkçe Konuşan Doğal İşitsel Sözel Yöntemle Eğitim Gören İşitme Engelli Kız Çocukların Konuşma Anlaşılırlığı ile Süre ve Perde Özellikleri İlişkisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 1999. google scholar
  • Girgin, M. Cem,. İşitme Engelli Çocukların Eğitimine Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2003. google scholar
  • Gök, Süleyman. Dünyada ve Türkiye’de Sağır, Dilsiz Okulları Tarihçesi ve Eğitim Sistemi. İstanbul: Hüsnütabiat, 1958. google scholar
  • Gülensoy, Tuncer. Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK, 2011. google scholar
  • Günay, Nejla. “Osmanlı Devleti’nde Engellilerin İstihdamı ve Saray Teşkilatında Dilsizler”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/1 (2016): 62.-73. google scholar
  • Günay, Ramazan ve Görür, Halil İbrahim. “Osmanlı Devleti’nde Sağır, Dilsiz ve A’mâ Mektebi”. OTAM 32/53 (2013): 55-76. google scholar
  • Kemaloğlu, Yusuf Kemal. “KBB Hekimliği ve İşaret Dili”. Bozok Dergisi 1/1 (2014): 38-53. google scholar
  • Kierzek, Andrzej. “Rozszerzanie Trabek Sluchowych (Bougirage Tubaire) Przez “Swıeczkowanie” w XIX Stulecıu / The Dilatation of Auditive Tube (Bougirage Tubaire) by Dilators in XIX century”. Annales Academiae Medicae Stetinensis (Annals of The Pomeranian Medical University) 52/1 (2006): 105-110. google scholar
  • Kıerzek, Andrzej. “Leczenie Gruzliczego zapalenia ucha w XIX i poczatkach XX stulecia/ The Treatment of ear tuberculosis in XIX and the beginning of XX centuries”. Otorynolaryngologia 4/3 (2005): 121-124. google scholar
  • Mahmud el-Kâşgari. Dîvânü Lügât-it Türk. Çev. Serap Tuğba Yurteser, Seçkin Erdi. İstanbul: Kabalcı, 2005. google scholar
  • Okuturlar, Mehmet H. Özel Eğitim. İstanbul: Okuturlar, 1968. google scholar
  • Özbayrak, İzi Karakaş. II. Abdülhamid Uygulanan Sosyal Yardım Politikaları (1876-1909). İstanbul: Libra, 2011. google scholar
  • Öğüt, Salim. “Dilsiz”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 9: 303-304. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994. google scholar
  • Özcan, Abdülkadir. “Dilsiz”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 9: 304-305. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994. google scholar
  • Özçelik, İsmail. “İşitme Eğitimi”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 16/1 (1983): 71-85. google scholar
  • Parlatır, İsmail. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı, 2011. google scholar
  • Şahinbaş Erginöz, Gaye. Hititlerde Anatomi ve Tıp. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1999. google scholar
  • Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı, 2006. google scholar
  • Şimşek, Kamuran. “Osmanlı Devleti’nde Engelliler İçin Kullanılan Tabir, Lakap ve Sıfatlar”. Belgi Dergisi 15 (2018): 728-740. google scholar
  • Tıbbi Terimler Sözlüğü. Erişim: 07/05/2019. https://saglik.sozlugu.org/vernix-caseosa Türk Ansiklopedisi, “Dilsizlik”. XIII: 278-279. 1966. google scholar
  • Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. I-II. Ankara: TTK,1998. google scholar
  • Vardar, Berke. Dilbiliminin Temel Kavram ve İlkeleri. Ankara: TDK, 1982. Yeni Türk Ansiklopedisi. “Sağır ve Dilsizlik”. 9: 3341. 1985. google scholar
  • Yıldırım, Nuran. “İstanbul’da Sağır-Dilsiz ve Âmâların Eğitimi”. İstanbul Armağanı. III: 305-330. Haz. Mustafa Armağan. İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi, 1997. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.