BÖLÜM


DOI :10.26650/B/AH9.2024.024.007   IUP :10.26650/B/AH9.2024.024.007    Tam Metin (PDF)

Zamanın Üzeri̇ne Çıkmak: Tanpınar ve Proust’ta Tahattur ve Tahayyül

Mehmet Samsakçı

 Fransız ve dünya edebiyatının en çok okunan, eserleri üzerinde en çok fikir yürütülen ve yorum yapılan romancılarından birisi olan Marcel Proust’la, yine Türk edebiyatının en başarılı ve derinlikli yazarlarından olan Ahmet Hamdi Tanpınar, birçok yönden birbirlerine benzer. Kaynakları çok geniş ve zengin olan, klâsikten moderne Doğu ve Batı edebiyatlarını çok iyi tahlil etmiş olan Tanpınar, Proust hakkında “en sevdiğim romancı” ifadesini kullanır. İnsanın en büyük realitesi, belki de en mühim trajedisi olan “zaman” sorunu da her iki yazarda en temel bir problem olarak eserlere yansır. Zira zaman, bireyler üzerinde mutlak bir güç sahibi olduğu gibi, toplumlar ve milletler nezdinde de çok ciddî bir tahakküm uygular. Zamanın akışını durdurmak, ona hükmetmek, onu kontrol altına almak mümkün değildir. Zaman, bireyler ve toplumlar üzerindeki hükmünü daima icra edecektir. Fakat sanat ve sanatkâr, bu durumu tersine çevirebilen, hatırlama ve hayal etme ile zamanın tagallübünü kırabilen sihirli bir güce sahiptir. Hatırlama ile geçmiş zamanlar yeniden yaratılır, hayal etme ile de ileriki bir zamana uzanmak mümkün hâle gelir. Marcel Proust ve Ahmet Hamdi Tanpınar ise zaman, hafıza, hatırlama, hayâl ve hülya gibi kavramları üzerine çokça düşünmüş iki büyük yazardır. Bu çalışmada yüzlerce sayfa süren romanlarında zamanı en temel bir problem olarak seçen bu iki yazarın romanlarına bu ortak perspektifle yaklaşılacaktır.


DOI :10.26650/B/AH9.2024.024.007   IUP :10.26650/B/AH9.2024.024.007    Tam Metin (PDF)

Going Beyond Time: Remembering and Imagination in Tanpinar and Proust

Mehmet Samsakçı

 Marcel Proust is one of the most widely read French and world literature novelists whose works are discussed and commented on the most. Likewise, Ahmet Hamdi Tanpınar is one of the most successful and profound writers in Turkish literature, and these two writers are similar in many ways. Tanpınar, whose sources are extensive and rich   and who has analyzed Eastern and Western literatures from classical to modern very well, does not hesitate to use the expression “my favorite novelist” about Proust. The problem of “time”, which is the greatest reality of man, perhaps the most crucial tragedy, is thus reflected in the works as a fundamental problem for both authors. As time has absolute power over individuals, it also exerts severe domination over societies and nations. It is impossible to stop, dominate, or control the flow of time. Time will always exercise its rule over individuals and societies. However, art and the artist have a magical power that can reverse this situation and break the power of time by remembering and imagining. With remembering, past times are recreated, and with imagination, it becomes possible to reach a future time. In this study, the novels of these two writers, who choose time as the most fundamental problem in their novels that last hundreds of pages, will be approached with this shared perspective.



Referanslar

  • Alptekin, T. (2001). Ahmet Hamdi Tanpınar (Bir Kültür, Bir İnsan). İstanbul: İletişim Yay. google scholar
  • Bergson, H. (2007). Madde ve Bellek: Beden-Tin İlişkisi Üzerine Deneme (I. Ergüden, çev.). Ankara: Dost Yay. Bozkurt, N. (1995). 20. Yüzyıl Düşünce Akımları (Yorumlar ve Eleştiriler). İstanbul: Sarmal Yay. google scholar
  • De Botton, A. (2000). Proust Yaşamınızı Nasıl Değiştirebilir? (B. Tellioğlu, çev.). İstanbul: Sel Yay. google scholar
  • Eskin, Ş. (2014). Zaman ve Hafızanın Kıyısında: Tanpınar’ın Edebiyat, Estetik ve Düşünce Dünyasında Bergson Felsefesi. İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Günday, R. (2006). “Proust ve Tanpınar’ın Zaman Algısı”, Toplumbilim, (Ahmet Hamdi Tanpınar Özel Sayısı), nr. 20, Bağlam Yay. google scholar
  • Gürbilek, N. (hz.). (2012). Son Bakışta Aşk: Walter Benjamin’den Seçme Yazılar. İstanbul: Metis Yay. google scholar
  • Güven, G. (2004). Tanpınar’dan Yeni Ders Notları (H. Ataş, haz.). İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yay. google scholar
  • Haşim, A. (2004). Bütün Şiirleri (İ. Enginün ve Z. Kerman, haz.). İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Miskioğlu, A. (2015). Tanpınar’dan Notlar (Yeni Türk Edebiyatı Tezli Sertifika Notları [1952]). İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Proust, M. (2000). Kayıp Zamanın İzinde: Swann’ların Tarafı (R. Hakmen, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (2000a). Edebiyat Üzerine Makaleler (Z. Kerman, haz.). İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (2004). Huzur. İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (1997). Mahur Beste (M. Kapan, sun.). İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (2002). Mücevherlerin Sırrı (Derlenmemiş Yazılar Anket ve Röportajlar), (İ. Dirin, T. Anar, Ş. google scholar
  • Özdemir, haz.), İstanbul: Yapı Kredi Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (2000). Saatleri Ayarlama Enstitüsü. İstanbul: Yapı Kredi Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (2002a). Şiirler. İstanbul: Yapı Kredi Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (2001). Tanpınar’ın Mektupları (Z. Kerman, haz.). İstanbul: Dergâh Yay. google scholar
  • Tanpınar, A. H. (1996). Yaşadığım Gibi (B. Emil, haz). İstanbul: Yapı Kredi Yay. google scholar
  • Yetkin, S. K. (1967). Edebiyatta Akımlar. İstanbul: Yükselen Matbaası. google scholar


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.