Mevlevilik, Mevlana ve Şeyh Galip Üzerine İncelemeler
Şeyh Galip’in Düşünce Atlasındaki Kaynaklar ve Şahsiyetler
Muhammet Muhsin KalkışımBu çalışmada Şeyh Galip’in dört eseri (Dîvân, Hüsn ü Aşk, Şerh-i Cezîre-i Mesnevî, Es-Sohbetü’s-Sâfiyye) taranmış; ayet ve hadislerle birlikte 100’ün üzerinde şahsiyet tespit edilmiştir. Çalışmamızda bunlardan belirgin olarak öne çıkan 47’si üzerinde durulmuş, diğerleri liste hâlinde verilmiştir. Şeyh Galip, eserlerinde Kur’ân’ın 72 suresinden 176 ayete ve Hz. Muhammed’in 43 hadisine atıf yapmıştır. Peygamberlerden Hz. İbrahim, Hz. Yakup, Hz. Yusuf, Hz. Musa, Hz. Süleyman ve Hz. İsa daha ön planda ele alınmış, ledünnî ilmi temsil eden Hz. Hızır, şair tarafından sıklıkla dile getirilmiştir. Sahabe-i kiramdan Hz. Ebubekir ve Hz. Ali isimlerine özellikle vurgu yapılmış olup onun fikrî müktesebatında yer alan kadınlar arasında Hz. Meryem ve Hz. Fatıme ilk sırada görülmektedir. Şeyh Galip’in düşünce atlasında sayısal bakımdan ağırlığı 22 mutasavvıf teşkil etmektedir. Mevlana’dan önceki silsilede bilhassa Hallac-ı Mansur ve Muhyiddin-i Arabî, müellifin ruh dünyasına nüfuz etmiş iki isimdir.Klasik Türk şiirinin geleneğiyle paralel olarak felsefi alanda Eflatun ve Aristo’ya, nakkaşlıkta Mani ve Bihzad’a önemli atıflar yapan müellifin ele aldığı şahsiyetler arasında fıkıh âlimlerinin belirgin bir yeri yoktur. Birer âşık karakteri olan “Ferhad” ve “Kays”, aşk mesleğinin saliki olan Şeyh Galip için iki önemli kaynaktır. Şiirde eskilerden Fuzulî’yi ve Şevket-i Buharî’yi referans alan Şeyh Galip, hocası Süleyman Neşet’ten de etkilenmiştir.
Sources and Personalities in Sheikh Ghalib's Atlas of Thought
Muhammet Muhsin KalkışımIn this study, four works of Sheikh Ghalib (Dîvân, Hüsn ü Aşk, Şerh-i Cezire-i Mesnevî, Es-Sohbetü’s-Sâfiyye) were reviewed, and more than 100 scholarly sources and personalities were identified. We focused on 47 that stand out in this study and listed the remaining sources and personalities. Sheikh Ghalib referred to 176 verses from 72 chapters of the Quran and 43 hadiths of Prophet Muhammad (saw) in his works. Among the prophets, Abraham (as), Jacob (as), Joseph (as), Moses (as), Suleiman (as), and Jesus (as) were especially highlighted. Khidr (as), who symbolizes knowledge because of God’s blessing, was also frequently mentioned by the poet. From the companions of the Prophet Muhammad (saw), a particular emphasis was placed on the names of Abu-Bakr and Ali. Maryam and Fatimah were among the women included in his intellectual acquis and mentioned most. 22 Sufis formed Sheikh Ghalib’s atlas of thought. Among the Sufi scholars, Al-Hallaj and Ibn Arabi were the two most important figures chronologically before the Rumi. In parallel with the tradition of classical Turkish poetry, the author makes essential references to Plato and Aristotle in the philosophical field and Mani and Bihzad in miniature painting. Fiqh scholars do not have a prominent place in his works. Farhad and Qays, the characters of a love story, are two critical sources for Sheikh Ghalib, a pilgrim of love. Sheikh Ghalib, who takes Fuzuli and Shawkat Bukhari as references in the poem, was also influenced by his teacher Suleiman Nashat.
