Art-Sanat

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/artsanat.2019.11.0003   IUP :10.26650/artsanat.2019.11.0003    Tam Metin (PDF)

II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın

İlkay Canan Okkalı

Kadın teması erken dönemlerden itibaren resim sanatının temel konularından birisidir. Türk resminde ise, önce minyatürlerde ilerleyen dönemlerde ise yağlıboya resimlerde yaygın bir tema olarak kullanılır. Türk resminde kadını figür olarak kullanan ilk sanatçı ise 19. yüzyılda Osman Hamdi Bey olur. 20. yüzyıla gelindiğinde siyasi yapının değişimi ile doğrudan etkilenen toplum yapısının en belirgin sonuçları arasında kadınların kamusal alana katılması ve görünürlük kazanması yer alır. Kadınların edindikleri yeni toplumsal konum, dönemin romanlarının ve resimlerinin temaları arasına girer. Kadın artık mesire yerlerinde, deniz kenarı ya da farklı eğlence mekânlarında görselleştirilir. Kadının modernlik simgesi olarak görülmesinin bir sonucu olan bu resimler, bir nevi modernleşme sahneleri haline gelir. İnas Sanayi Nefise Mektebi ile resim alanında eğitim alan kadınlar toplumda birey olarak var olmaya çalışarak sanatçı-kadın olmalarının mücadelesini verirler. Özellikle kadın hareketinin önemli isimleri Mihri Müşfik ve Müfide Kadri gibi kadınların varlığı ile nesne olmaktan çıkarak eylemi gerçekleştiren özne konumuna yükselirler. Buna rağmen kadınların kendini ifade etme olanaklarının kısıtlılığı, temsil ediliş biçimleri, erkekler ve kadınlar arasındaki sosyal, ekonomik ve toplumsal cinsiyet farklarının izlerini taşır. Bu çalışmada, Türk resim sanatında kadının yeri sorgulanırken aynı zamanda kadının resimlerde temsil edilişi ve kadın kimliğinin toplum tarafından nasıl kurgulandığı, II. Meşrutiyet dönemi sanatçılarının yapıtları üzerinden ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: Türk Resim Sanatı, Kadın ressam, Kadın kimliği, Mihri Müşfik, Müfide Kadri
DOI :10.26650/artsanat.2019.11.0003   IUP :10.26650/artsanat.2019.11.0003    Tam Metin (PDF)

Women as the Object and the Subject of Art in the 2nd Constitutional Period

İlkay Canan Okkalı

Women theme is one of the basic subjects of painting art since the early ages. In Turkish painting, women are used as a frequent theme, first in the miniatures and then in the oil paintings in the later periods. The first artist to use a woman as the figure in Turkish painting is Osman Hamdi Bey in the 19th century. One of the most significant effects of the political changes of the 20th century on the societal structure is the participation and the visibility of women in the public sphere. The new social position acquired by women becomes one of themes of the novels and the paintings of the period. Women are now visualised at the recreational spots, coast or various entertainment venues. These paintings become some kind of a vision of modernisation, as women appear to be the symbol of modernity. Women receiving art education in the ‘İnas Sanayi Nefise Mektebi’ would struggle as women artists, while they tried to exist in the society as individuals. Especially on the account of the significant names of the women’s movement, such as Mihri Müşfik and Müfide Kadri, they advanced from being an object to the status of the subject performing the action. In spite of this fact, the limitations in women’s opportunities to express themselves and the forms of their representation bear the traces of the social, economic and societal differences between men and women. At this study questions the place of women in Turkish Art, while examining the representation of women in the paintings and how female identity is speculated in the society, through the works of the 2nd Constitutional Period artists.

Anahtar Kelimeler: Turkish Painting Art, Female painter, Female identity, Mihri Müşfik, Müfide Kadri

PDF Görünüm

Referanslar

  • ADIVAR, Halide Edib, Son Eseri, Haz. Mehmet Kalpaklı-S. Yeşim Kalpaklı, Can Yayınları, İstanbul 2008. google scholar
  • AHMAD, Feroz, “Cumhuriyete Doğru”, Cumhuriyet’in 75. Yılı (1923-1953), Der. B. Karaçam ve F. Aksun, Yapı Kredi Yayınları: 2-5. C. I, İstanbul 1998. google scholar
  • AKAGÜNDÜZ, Ümüt, II. Meşrutiyet Döneminde Kadın Olmak, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul 2015. google scholar
  • AKSEL, Malik, Sanat ve Folklor, Der. Beşir Ayvazoğlu, 2. basım, Kapı Yayınları, İstanbul 2011 google scholar
  • ALİÇAVUŞOĞLU, Esra, “Cumhuriyet Öncesi Dönemden Günümüze Kadın Sanatçıların Kendilerine ve Kadınlara Bakışı” İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Yıllığı XIX, Sanat Tarihi Araştırma Merkezi, 19/2006, İstanbul 2007, s. 41-72. google scholar
  • ANTMEN, Ahu, “Hanımlara Mahsus, Beylere Vazife: Sanat Tarihi ve Cinsiyetli Beden”, Kimlikli Bedenler Sanat, Kimlik, Cinsiyet, Der. Ahu Antmen, Sel Yayınları, İstanbul 2014, s. 33-54. google scholar
  • BAL, Ali Asker, “Mihri Müşfik İle Hale Asaf; Bedeli Ödenmiş Bohem Sanat Yaşamları”, Route Educational and Social Science Journal Volume 2 (2), April 2015, s. 378-388. google scholar
  • BAŞKAN, Seyfi, Osmanlı Ressamlar Cemiyeti, Çardaş Yayınları, Ankara 1994. google scholar
  • BAYTAR, İlona, “Sultan II. Abdülhamid Dönemi Mobilyası, Karadeniz Teknik Üniversitesi Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu “Yazmalardaki El İzleri” Bildiriler (20-21 Nisan 2017), Haz. Nazmiye Aydın, Nida Yıldırım, Sinan Kılıç, KTÜ Matbaası, Trabzon 2017, s. 527-534. google scholar
  • BERKTAY, Fatmagül, “Hayal ve Hakikat Ya Da Hayalin Hakikatine Bitmeyen Yolculuk”, Hayal ve Hakikat: Türkiye’den Modern ve Çağdaş Kadın Sanatçılar, Ed. Esin Eşkinat, İstanbul Modern Sanat Müzesi, 2, İstanbul 2011, s. 27-41. google scholar
  • BERKTAY, Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, 3. basım, Metis Yayınları, İstanbul 2010. google scholar
  • BEYKAL, Canan, “Yeni Kadın ve İnas Sanayi-i Nefise Mektebi”, Boyut, S. 16, 1983, s. 6-13. google scholar
  • ÇAKIR, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, 5. basım, Metis Kadın Araştırmaları, İstanbul 2016. google scholar
  • ÇELİK, S. Dilek Yalçın, “Halide Edip Adıvar’ın Son Eseri’nde Müfide Kadri’nin Adını Yaşatmak”, STAD Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Temmuz 2016, İstanbul 2016, s.18-22. google scholar
  • DELLALOĞLU, Elif Dastarlı, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk Resminde Modernleşme: İmgeler ve Batılı Kimlik, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2018. google scholar
  • DUBEN Alan, BEHAR, Cem, İstanbul Haneleri: Evlilik, Aile, Doğurganlık 1880-1940, İletişim Yayınları, İstanbul 1998. google scholar
  • FERHATOĞLU, Filiz, Mehmet Rauf’un Eserlerinde Kadın, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2018. google scholar
  • GOUMA, T. P. P. Mathews, “Sunuş: Sanat Tarihinin Feminist Eleştirisi”, Sanat Cinsiyet Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri, Ed. Ahu Antmen, İletişim Yayınları, İstanbul 2010, s. 13-117. google scholar
  • GÖREN, Ahmet Kamil, Avni Lifij, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2001. google scholar
  • GÖREN, Ahmet Kamil, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türk Resim Sanatı-1: Günceli Yansıtan Konular”, rh+ Sanat, S. 2, Kasım/Aralık, İstanbul 2002, s. 32-39. google scholar
  • GÖREN, Ahmet Kamil, “İzzed Ziya’nın Ayrıksı Resimleri”, İstanbulArtNews, S. 4, Aralık, İstanbul 2013, s. 48. google scholar
  • GÖREN, Ahmet Kamil, “Türk Resminin Doğduğu Kent: İstanbul”, Kültürler Başkenti İstanbul, Ed. F. Başar, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı-İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı, 29. 10. 2010, İstanbul 2010, s. 430-441. google scholar
  • GÖREN, Ahmet Kamil, “Türkiye’de Güzel Sanatlar Okulları: 2, İnas Sanayi-i Nefise Mektebi, Kadın Ressamlar, Özel Resim Atölyesi ve Resim Kursları”, Türkiyemiz Kültür ve Sanat Dergisi, S. 82, İstanbul 1997, s. 12-17. google scholar
  • GÜNAYDIN, Ayşegül Utku, Cumhuriyet Öncesi Kadın Yazarların Romanlarında Toplumsal Cinsiyet Ve Kimlik Sorunsalı (1877-1923), İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü, Doktora Tezi, Ankara 2012. google scholar
  • İLERİ, Selim, Mihri Müşfik: Ölü Bir Kelebek, Oğlak Yayınları, İstanbul 1998. google scholar
  • İNALCIK, Halil, “II. Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor”, Doğu-Batı Düşünce Dergisi: II. Meşrutiyet 100.Yıl, S. 45, Ağustos 2008, İstanbul 2008, s. 11-16. KANDİYOTİ, Deniz, Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar: Kimlikler ve Toplumsal Dönüşümler, 4. basım, Metis Yayınları, İstanbul 2013. google scholar
  • KOÇU, Reşat Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür Yayınları, İstanbul 1969, (https://drive.google.com/file/d/0BxxPvlfeR2OWZ3I1ZWkzakNrU00/edit, Erişim Tarihi: 14. 12. 2018. google scholar
  • MICHELET, J., La Femme, cilt XVIII, 1858-1860, Flammarion, Paris 1985. google scholar
  • Nezihe Muhittin ve Türk Kadını 1931: Türk Feminizminin Düşünsel Kökenleri ve Feminist Tarih Yazıcılığından Bir Örnek, Der. Ayşegül Baykan, Belma Ötüş Baskett, 2. basım, İletişim Yayınları, İstanbul 2009. google scholar
  • OKKALI, İlkay Canan, “Güzin Duran: Eşinin Gölgesinde Bir Kadın Ressam”, Sanatın Gölgedeki Kadınları, Der. Özlem Belkıs, Duygu Kankaytsın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2018, s. 444-456. google scholar
  • OKKALI, İlkay Canan, Türk Resminde İç Mekân Resimleri (1880-1950’li Yıllar), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2014. google scholar
  • ÖDEKAN, Ayla, “İmgenin Dönüşümü, Hayal ve Hakikat Türkiye’den Modern ve Çağdaş Kadın Sanatçılar, Ed. Esin Eşkinat, İstanbul Modern Sanat Müzesi, İstanbul 2011, s. 56-65. google scholar
  • PARDOE, Julia, Sultanlar Şehri İstanbul, Çev. M. Banu Büyükkal, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010. google scholar
  • POLLOCK, Griselda, “Modernlik ve Kadınlığın Mekânları”, Sanat Cinsiyet Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri, Ed. Ahu Antmen, İletişim Yayınları, İstanbul 2010, s. 187-247. google scholar
  • SAĞLAM, Müzeyyen, “Meşrutiyet Dönemi Türk Kadınının Modernleşme Serüveni: Handan”, Bartın Üniversitesi Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu 28-30 Nisan 2016 Bildiriler Kitabı, Bartın Üniversitesi Yayınları: 25, Bartın 2016, s. 475-480. google scholar
  • SAYGILIGİL, Feryal, “‘Anneliğin’ Osmanlı Romanında Kurgulanışı”, Toplum ve Bilim, S.126, İletişim Yayınları, İstanbul 2013, s. 144-161. google scholar
  • TANSUĞ, Sezer, Çağdaş Türk Sanatı, 8. basım, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999. google scholar
  • TAŞÇIOĞLU, Muhadere, Türk Osmanlı Cemiyetinde Kadının Sosyal Durumu ve Kadın Kıyafetleri, Akın Matbaası, Ankara 1958. google scholar
  • TOROS, Taha, İlk Kadın Ressamlarımız, Akbank Yayınları, İstanbul 1988, s. 42-45 google scholar
  • TÖRENEK, Mehmet, Roman ve Hikâyeleriyle Mehmet Rauf, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1999. google scholar
  • TUNA, Mahinur, İlk Türk Kadın Ressam Mihri Rasim (Müşfik) Açba, As Yayınları Biyografi Dizisi:1, İstanbul 2007. google scholar
  • UĞURCAN, Sema, “Tanzimat Devrinde Kadının Statüsü”, 150. Yılında Tanzimat, Haz. Hakkı Dursun Yıldız, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992, s. 497-510. google scholar
  • UĞURCAN, Sema, “Osmanlı-Türk Romanında Kadın Tipleri”, Edebiyatımızın Kadın Kalemleri, Haz. Nesrin Tağızade Karaca, Vadi Yayınları, Ankara 2006, s. 519-528. google scholar
  • ÜLDES, Meltem Yakın, Türk Resim Sanatında Bireyin Temsili (1880-1950’li Yıllar), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul 2017. google scholar
  • ÜLKER, Çiğdem, II. Meşrutiyet Dönemi Dergilerinde Kadın İmajı: 1908-1914, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Aydın 2012. google scholar
  • ÜNALAN, Yasemin, Mehmet Rauf’un Kadın Dergileri: Mehasin ve Süs (İnceleme ve Metinler), Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2007. google scholar
  • ÜREKLİ, Fatma, “Güzel Sanatlar Eğitiminde Osmanlı Hanımlarına Açılan Bir Pencere, İnas Sanayi-i Nefise Mektebi”, Tarih ve Toplum Dergisi, C. 39, S. 231, Mart, İletişim Yayınları, İstanbul 2003, s. 50-60. google scholar
  • ÜSTEL, Füsun, “II. Meşrutiyet ve Vatandaşın İcad’ı”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, Der. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, 7. basım, İletişim Yayınları, C. I, İstanbul 2006, s. 1-179. google scholar
  • YAMAN, Zeynep Yasa, “İnas Sanayi-i Nefise Mektebi Âlisi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. IV, 170, İletişim Yayınları, İstanbul 1994, s. 170-171. google scholar
  • YAMAN, Zeynep Yasa, Kadınlar, Resimler, Öyküler Modernleşme Sürecindeki Türk Resminde “Kadın” İmgesinin Dönüşümü, Pera Müzesi Yayını 9, İstanbul 2006. google scholar
  • WOOLF, Virginia, Kendine Ait Bir Oda, Afa Yayınları, İstanbul 1992. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Okkalı, İ. (0001). II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın. Art-Sanat, 0(11), 47-70. https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003


AMA

Okkalı İ. II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın. Art-Sanat. 0001;0(11):47-70. https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003


ABNT

Okkalı, İ. II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın. Art-Sanat, [Publisher Location], v. 0, n. 11, p. 47-70, 0001.


Chicago: Author-Date Style

Okkalı, İlkay Canan,. 0001. “II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın.” Art-Sanat 0, no. 11: 47-70. https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003


Chicago: Humanities Style

Okkalı, İlkay Canan,. “II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın.” Art-Sanat 0, no. 11 (Sep. 2024): 47-70. https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003


Harvard: Australian Style

Okkalı, İ 0001, 'II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın', Art-Sanat, vol. 0, no. 11, pp. 47-70, viewed 14 Sep. 2024, https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003


Harvard: Author-Date Style

Okkalı, İ. (0001) ‘II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın’, Art-Sanat, 0(11), pp. 47-70. https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003 (14 Sep. 2024).


MLA

Okkalı, İlkay Canan,. “II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın.” Art-Sanat, vol. 0, no. 11, 0001, pp. 47-70. [Database Container], https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003


Vancouver

Okkalı İ. II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın. Art-Sanat [Internet]. 14 Sep. 2024 [cited 14 Sep. 2024];0(11):47-70. Available from: https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003 doi: 10.26650/artsanat.2019.11.0003


ISNAD

Okkalı, İlkay Canan. “II. Meşrutiyet Dönemi Resim Sanatında Nesne ve Özne Olarak Kadın”. Art-Sanat 0/11 (Sep. 2024): 47-70. https://doi.org/10.26650/artsanat.2019.11.0003



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim16.05.2018
Kabul04.01.2019

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.