Endokrin Bozucu Kimyasallar ve Tekstil Alanında Kullanımları
Levent Tutanç, Derya Cansız, Ebru Emekli Alturfan, Ahmet Ata AlturfanSon yıllarda endokrin bozucu kimyasallar (EBK) olarak adlandırılan ve insan yapımı olan bileşikler bilim dünyasında dikkatleri üzerine çekmektedir. Bu kimyasallar endokrin sistemin gelişimini ve fonksiyonunu değiştirebilmekte, hormonların bağlanma, taşınma, üretim ve vücuttan uzaklaştırılmaları üzerine etki etmektedir. Şu ana kadar yapılan bilimsel çalışmaların çoğu EBK’ların kanserojen etkilerine, balıkların ve memelilerin üreme sistemlerine olan etkilerine odaklanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı'na (EPA) göre hormon taklit edebilme özelliği olan EBK'lar, homeostazın devamından ve gelişim ile ilgili süreçlerin regülasyonundan sorumlu olan hormonların üretimine, salgılanmasına, taşınmasına, bağlanmasına, metabolizmasına ya da eliminasyonuna müdahale edebilen dışsal ajanlar olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla bu eksojen kimyasallardan en fazla endokrin sistem etkilenmektedir. Endokrin bozucular, hücrenin yağ dokusunda depolanabilirler. Bu sebeple EBK’ların çevre ve toplum sağlığı üzerindeki etkilerini minimuma indirmek adına sıkı önlemlerin alınması gerekmektedir. İnsanlar ve hayvanlar EBK’lara günlük hayatta pek çok yol ile maruz kalabilmektedir. İnsanların maruz kaldığı yollardan biri de tekstil ürünlerinde bulunan EBK’lardır. EBK’ların sağlık üzerindeki olumsuz etkileri literatürdeki birçok araştırmada gözler önüne serilmiştir. Bilim ve teknolojinin bu kadar hızlı ilerlediği bir çağda bugüne kadar varlığı tespit edilen ve henüz tespit edilmemiş olan bu kimyasallarla kontamine olmamak imkansız gibi görünmektedir. Bu derlemede en yaygın EBK’lardan bisfenol A ve fitalatların etkileri hakkında bilgi verildikten sonra tekstil ürünlerinde belirlenen bisfenol A ve fitalatlardan bahsedilecektir.
Endocrine Disrupting Chemicals and Their Use in Textile Industry
Levent Tutanç, Derya Cansız, Ebru Emekli Alturfan, Ahmet Ata AlturfanIn recent years, man-made compounds referred to as endocrine disrupting chemicals (EDC) have attracted the attention of the scientific world. These chemicals can change the development and function of the endocrine system, and affect the binding, transport, production, and removal of hormones from the body. Most of the studies conducted so far have focused on the carcinogenic effects of EDCs and their effects on the reproductive system of fish and mammals. According to the US Environmental Protection Agency (EPA), EDCs with the ability to mimic hormones are defined as exogenous agents that can interfere with the production, secretion, transport, binding, metabolism, or elimination of hormones in the body responsible for the maintenance of homeostasis and regulation of developmental processes. Therefore, the endocrine system is mostly affected by these exogenous chemicals. Endocrine disruptors can be stored in adipose tissues. For this reason, it is essential to make strict rules to minimize the effects of EDCs on the environment and public health. Humans and animals can be exposed to EDCs in many ways in daily life. The negative effects of EDCs on health have been revealed in many studies in literature. In a global world where science and technology are advancing so rapidly, it seems nearly impossible not to be contaminated with these chemicals. In this review, after giving information about the effects of bisphenol A and phthalates, the most common EDCs bisphenol A and phthalates used in textile products will be mentioned.