Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Derleme


DOI :10.26650/JARHS2021-945653   IUP :10.26650/JARHS2021-945653    Tam Metin (PDF)

Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar

Kadriye Peker, Gülsüm Ak, Özen Doğan Onur, Sabire Değer İşler, Mustafa Mert Açıkgöz

COVID-19 pandemisi, ağız sağlığı eşitsizliklerinin artmasına, topluma yönelik ağız diş sağlığını geliştirme programlarının ve koruyucu ağız sağlığı hizmetlerinin kısıtlanmasına neden olmaktadır. Ortak risk yaklaşımına göre kronik sistemik hastalıklar ile aynı risk faktörlerini paylaşan ağız hastalıklarının yönetilebilmesi için ağız sağlığı hizmetlerinin birinci basamak sağlık hizmetlerine entegre edilmesi gerekmektedir. ‘Tek Sağlık’ konsepti benimsenerek halk sağlığı uygulamalarında multidisipliner çalışmalara ağırlık verilmelidir. Toplumun ağız sağlığı çıktılarını arttırmak için biyopsikososyal yaklaşım çerçevesinde sektörler arası işbirliği, çalışma esnekliği, kapasitesi, sosyal adalet, eşitlik ve insan hakları etik kuralları dikkate alınarak planlanan ağız sağlığını geliştirme programlarına ihtiyaç vardır. Toplumun “COVID-19 ve Ağız Sağlığı” konusunda okuryazarlığını arttırmak için enformasyon teknolojileri ve sosyal medya ağları kullanılmalıdır. Bu dönemde, sürveyans ve halk sağlığı çalışmaları vasıtasıyla toplumsal düzeyde ağız sağlığı ihtiyaç değerlendirilmesinin yapılması da önemlidir. Hareket kısıtlaması ve sağlığın sosyal belirteçleri nedeniyle ağız sağlığı hizmetlerine ulaşmada zorluk yaşayan dezavantajlı gruplar, çocuk ve yaşlılar için ağız sağlığının korunması ve geliştirilmesine yönelik programlara öncelik verilmelidir.

Anahtar Kelimeler: COVID-19, toplum diş hekimliği, sağlık hizmeti eşitsizlikleri, sağlığı geliştirme, koruyucu diş hekimliği, bilişim teknolojisi
DOI :10.26650/JARHS2021-945653   IUP :10.26650/JARHS2021-945653    Tam Metin (PDF)

The Impacts of the Covid-19 Pandemic on Dental Public Health and Ethical Issues

Kadriye Peker, Gülsüm Ak, Özen Doğan Onur, Sabire Değer İşler, Mustafa Mert Açıkgöz

The COVID-19 pandemic causes an increase in oral health inequalities, restriction of oral health promotion programs and preventive oral health services for the community. According to the common risk approach, oral health services should be integrated into primary health care services in order to manage oral diseases that share the same risk factors with chronic systemic diseases. Multidisciplinary studies should be focused on public health practices by adopting the “One Health” concept. In order to increase the popuation based oral health outcomes, there is a need for oral health promotion programs that take into account the cooperation between sectors, working flexibility, capacity,the ethical rules of social justice, equality and human rights within the framework of the biopsychosocial approach. Information technologies and social media networks should be used to increase the literacy of the population on “COVID-19 and Oral Health”. In this period, it is also important to carry out oral health needs assessment at population level through surveillance and public health studies. Priority should be given to programs for the protection and improvement of oral health among disadvantaged groups, children and the elderly who have difficulty in accessing oral health services due to limitation of movement and social determinants of health.

Anahtar Kelimeler: COVID-19, public health dentistry, health care inequalities, oral health inequality, health promotion, preventive dentistry, information technology

PDF Görünüm

Referanslar

  • 1. WHO. WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 -11 March 2020. (Cited 12.04.2021) Available from URL: https://www.who.int/directorgeneral/ speeches/detail/who-director-generals-opening-remarks-at-the-media-briefing-oncovid-19---11-march-2020. google scholar
  • 2. Ghani F. Covid-19 Outbreak - Immediate and long-term impacts on the dental profession. Pak J Med Sci 2020;36(COVID19-S4):126-9. google scholar
  • 3. Mascitti M, Campisi G. Dental Public Health Landscape: Challenges, Technological Innovation and Opportunities in the 21st Century and COVID-19 Pandemic. Int J Environ Res Public Health 2020;17:3636. google scholar
  • 4. Mantas J. The Importance of Health Informatics in Public Health During the COVID-19 Pandemic. Stud Health Technol Inform 2020;272:487-8. google scholar
  • 5. Sycinska-Dziarnowska M, Paradowska-Stankiewicz I. Dental Challenges and the Needs of the Population during the Covid-19 Pandemic Period. Real-Time Surveillance Using Google Trends. Int J Environ Res Public Health 2020;17(23):8999. google scholar
  • 6. Kathree BA, Khan SB, Ahmed R, Maart R, Layloo N, Asia-Michaels W. COVID-19 and its impact in the dental setting: A scoping review. PLoS ONE 2020;15(12): e0244352 google scholar
  • 7. Elster N, Parsi, K. Oral Health Matters: The Ethics of Providing Oral Health During COVID-19. HEC Forum 2021; 33(1-2):157-64. google scholar
  • 8. Watt RG. COVID-19 is an opportunity for reform in dentistry. Lancet 2020; 15;396(10249):462. google scholar
  • 9. Singh S. Public Oral Health Care During COVID-19: Time for Reflection and Action. Front Med (Lausanne) 2021;8:610450. google scholar
  • 10. Daly J, Black EAM. The impact of COVID-19 on population oral health. Community Dent Health 2020;37(4):236-8. google scholar
  • 11. Shamsoddin E, DeTora LM, Tovani-Palone MR, Bierer BE. Dental Care in Times of the COVID-19 Pandemic: A Review. Med Sci 2021;9(1):13. google scholar
  • 12. WHO. Considerations for the provision of essential oral health services in the context of COVID-19. (Cited 21.04.2021) Available from URL: https://www.who.int/publications/i/item/ who-2019-nCoV-oral-health-2020.1. google scholar
  • 13. Benzian H, Beltran-Aguilar E, Mathur MR, Niederman R. Pandemic Considerations on Essential Oral Health Care. J Dent Res 2021;100(3):221-5. google scholar
  • 14. Abrams EM, Szefler SJ. COVID-19 and the impact of social determinants of health. Lancet Respir Med 2020; 8(7): 659-61. google scholar
  • 15. Schwendicke F, Krois J, Gomez J. Impact of SARS-CoV2 (Covid-19) on dental practices: Economic analysis. J Dent 2020;99:103387. google scholar
  • 16. Brian Z, Weintraub JA. Oral Health and COVID-19: Increasing the Need for Prevention and Access. Prev Chronic Dis 2020;17:E82. Erratum in: Prev Chronic Dis 2020;17:E93. google scholar
  • 17. Kalash DA. How COVID-19 deepens child oral health inequities. J Am Dent Assoc 2020;151(9):643-5. google scholar
  • 18. Westgarth, D. COVID-19 and Community Dental Services: The challenges ahead. BDJ In Pract 2020;33: 14-9. google scholar
  • 19. Şahin B, İlgün G. Assessment of the efficiency of dental services in Turkey. Health Policy Technol 2018: 7(2): 173-81. google scholar
  • 20. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. 2019 Yılı Birim Faaliyet Raporu. (Cited 15.03.2021) Available from URL: https:// hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/izleme-degerlendirme-db/faaliyet-raporu/2019_DDB_ BRM_FAALYET_RAPORU.pdf. google scholar
  • 21. Üstün N, Akgöl BB, Bayram M. Influence of COVID-19 pandemic on paediatric dental attendance. Clin Oral Investig 2021;30:1-7. google scholar
  • 22. Luo W, Lee GHM, Nalabothu P, Kumar H. Paediatric dental care during and post-COVID-19 era: Changes and challenges ahead. Pediatr Dent J 2021;31(1):33-42. google scholar
  • 23. Leon S, Giacaman RA. COVID-19 and Inequities in Oral Health Care for Older People: An Opportunity for Emerging Paradigms. JDR Clin Trans Res 2020;5(4):290-2. google scholar
  • 24. Alharbi A, Alharbi S, Alqaidi S. Guidelines for dental care provision during the COVID-19 pandemic. Saudi Dent J 2020; 32(4): 181-6. google scholar
  • 25. Scrapping PHE, a threat to oral health?. Br Dent J 2020;229(5):272. google scholar
  • 26. Bains R, Bains VK. Oral health care, COVID-19 and challenges. J Global Oral Health 2020;3(2):130-6. google scholar
  • 27. Silva Dayane Helen Ferreira, Camargos Julia Hinkelmann de, Rodrigues Jefferson Guimarâes, Nogueira Leilismara Sousa, Azevedo Denia Alves de, Carvalho Maria das Graças et al . Impact of oral hygiene in patients undergoing mechanical ventilation in the COVID-19 pandemic. Rev. Assoc. Med. Bras. [Internet]. 2020 [cited 2021 May 06] ;66( Suppl 2 ): 96-101. google scholar
  • 28. Sampson V. Oral hygiene risk factor. Br Dent J 2020;228(8):569. google scholar
  • 29. Moosavi MS, Aminishakib P, Ansari M. Antiviral mouthwashes: possible benefit for COVID-19 with evidence-based approach. J Oral Microbiol 2020;12(1):1794363. google scholar
  • 30. Cavalcante-Leâo BL, de Araujo CM, Basso IB, Schroder AG, Guariza-Filho O, Ravazzi GC, Gonçalves FM, Zeigelboim BS, Santos RS, Stechman-Neto J. Is there scientific evidence of the mouthwashes effectiveness in reducing viral load in Covid-19? A systematic review. J Clin Exp Dent 2021;13(2):179-89. google scholar
  • 31. Lloyd-Jones G, Molayem S, Pontes CC, Chapple I. The COVID-19 Pathway: A Proposed Oral-Vascular-Pulmonary Route of SARS-CoV-2 Infection and the Importance of Oral Healthcare Measures. J Oral Med and Dent Res 2021; 2(1):1-25. google scholar
  • 32. Dental Health Foundation Ireland. Tooth Brushing Coronavirus and COVID 19. Available from: www.dentalhealth.ie/assets/files/pdf/ google scholar
  • toothbrushes_-_covid_19_april_2020.pdf. (Alıntılama tarihi 10.02.2021). google scholar
  • 33. Canadian Dental Hygienists Association. Caring for Your Oral Health During the COVID-19 Pandemic. The Canadian Dental Hygenist Assosiation. (Cited 10.02.2021) Available from URL:https://www.dentalhygienecanada.ca/ dhcanada/DHCanada/Preventive_Oral_Care/ Oral_Health_During_COVID19.aspx. google scholar
  • 34. FDI. Fact sheet: Protect your oral health during the COVID-19 pandemic. (Cited 10.03.2021) Available from URL:https:// www.worldoralhealthday.org/sites/default/ files/2021-01/WOHD21-factsheet-covid19-EN. pdf. google scholar
  • 35. FDI. As COVID-19 shifts learning online, FDI supports parents and teachers with digital resources on oral health education. (Cited 10.03.2021) Available from URL:https:// https:// www.fdiworlddental.org/covid-19-shifts-learning-online-fdi-supports-parents-and-teachers-digital-resources-oral-health. google scholar
  • 36. Wang Y, Zhou CC, Shu R, Zou J. Oral Health Management of Children during the Epidemic Period of Coronavirus Disease 2019. Sichuan Da Xue Xue Bao Yi Xue Ban 2020;51(2):151-4. google scholar
  • 37. da Costa CB, Peralta FDS, Ferreira de Mello ALS. How Has Teledentistry Been Applied in Public Dental Health Services? An Integrative Review. Telemed J E Health 2020;26(7):945-54. google scholar
  • 38. Maret D, Peters OA, Vaysse F, Vigarios E. Integration of telemedicine into the public health response to COVID-19 must include dentists. Int Endod J 2020;53(6):880-1. google scholar
  • 39. Telles-Araujo GT, Caminha RDG, Kallas MS, Santos PSDS. Teledentistry support in COVID-19 oral care. Clinics (Sao Paulo) 2020;75:e2030. google scholar
  • 40. Tao Z, Chu G, McGrath C, Hua F, Leung YY, Yang W, Su Y. Nature and Diffusion of COVID-19-related Oral Health Information on Chinese Social Media: Analysis of Tweets on Weibo. J Med Internet Res 2020;22(6):e19981. google scholar
  • 41. Boon-Itt S, Skunkan Y. Public Perception of the COVID-19 Pandemic on Twitter: Sentiment Analysis and Topic Modeling Study. JMIR Public Health Surveill 2020;6(4):e21978. google scholar
  • 42. TDB. Türk Dişhekimleri Birliği Diş Hekimliği Meslek Etiği Kuralları. Türk Diş hekimleri Birliği Yayınları- Mevzuat Dizisi, Ekim 2013, Ankara. google scholar
  • 43. ADA. Guidance on Continuing to Practice Ethically during COVID-19. (Cited 10.02.2021) Available from URL:https://success.ada.org/~/ media/CPS/Files/COVID/ADA_COVID_ How_Do_I_Ethically_See_Patients_During_ Pandemic.pdf. google scholar
  • 44. Ethics Subcommittee of the Council on Ethics, Bylaws and Judicial Affairs. Ethical practice during the COVID-19 pandemic. J Am Dent Assoc 2020;151(5):377-8. google scholar
  • 45. Saxena A, Bouvier PA, Shamsi-Gooshki E, Köhler J, Schwartz LJ. WHO guidance on ethics in outbreaks and the COVID-19 pandemic: a critical appraisal. J Med Ethics 2021:106959. google scholar
  • 46. Pan American Health Organization.Ethics guidance on issues raised by the novel coronavirus disease (COVID-19) pandemic. (Cited 20.02.2021) Available from URL: https:// iris.paho.org/handle/10665.2/52091. google scholar
  • 47. Seneviratne CJ, Lau MWJ, Goh BT. The Role of Dentists in COVID-19 Is Beyond Dentistry: Voluntary Medical Engagements and Future Preparedness. Front Med (Lausanne) 2020;7:566. google scholar
  • 48. Jorwal P, Bharadwaj S, Jorwal P. One health approach and COVID-19: A perspective. J Family Med Prim Care 2020;9(12):5888-91. google scholar
  • 49. Liu C, Onudiwe F. The ‘new normal’ in oral health promotion. Br Dent J 2020;229(10):641-2. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Peker, K., Ak, G., Onur, Ö.D., Değer İşler, S., & Açıkgöz, M.M. (2021). Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 4(1), 83-95. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653


AMA

Peker K, Ak G, Onur Ö D, Değer İşler S, Açıkgöz M M. Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi. 2021;4(1):83-95. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653


ABNT

Peker, K.; Ak, G.; Onur, Ö.D.; Değer İşler, S.; Açıkgöz, M.M. Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, [Publisher Location], v. 4, n. 1, p. 83-95, 2021.


Chicago: Author-Date Style

Peker, Kadriye, and Gülsüm Ak and Özen Doğan Onur and Sabire Değer İşler and Mustafa Mert Açıkgöz. 2021. “Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar.” Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi 4, no. 1: 83-95. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653


Chicago: Humanities Style

Peker, Kadriye, and Gülsüm Ak and Özen Doğan Onur and Sabire Değer İşler and Mustafa Mert Açıkgöz. “Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar.” Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi 4, no. 1 (Mar. 2023): 83-95. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653


Harvard: Australian Style

Peker, K & Ak, G & Onur, ÖD & Değer İşler, S & Açıkgöz, MM 2021, 'Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar', Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, vol. 4, no. 1, pp. 83-95, viewed 29 Mar. 2023, https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653


Harvard: Author-Date Style

Peker, K. and Ak, G. and Onur, Ö.D. and Değer İşler, S. and Açıkgöz, M.M. (2021) ‘Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar’, Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 4(1), pp. 83-95. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653 (29 Mar. 2023).


MLA

Peker, Kadriye, and Gülsüm Ak and Özen Doğan Onur and Sabire Değer İşler and Mustafa Mert Açıkgöz. “Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar.” Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, vol. 4, no. 1, 2021, pp. 83-95. [Database Container], https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653


Vancouver

Peker K, Ak G, Onur ÖD, Değer İşler S, Açıkgöz MM. Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi [Internet]. 29 Mar. 2023 [cited 29 Mar. 2023];4(1):83-95. Available from: https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653 doi: 10.26650/JARHS2021-945653


ISNAD

Peker, Kadriye - Ak, Gülsüm - Onur, ÖzenDoğan - Değer İşler, Sabire - Açıkgöz, MustafaMert. “Covıd-19 Pandemisinin Toplum Ağız Diş Sağlığına Etkileri ve Etik Sorunlar”. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi 4/1 (Mar. 2023): 83-95. https://doi.org/10.26650/JARHS2021-945653



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim31.05.2021
Kabul17.08.2021
Çevrimiçi Yayınlanma20.10.2021

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.