İstanbul Hukuk Mecmuası

GÖNDERBİLGİ
EnglishTürkçe

Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/mecmua.2021.79.2.0002   IUP :10.26650/mecmua.2021.79.2.0002    Tam Metin (PDF)

Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler

Gökçe Kurtulan Güner

Nüfusun yaşlanması ve ortalama yaşam süresinin uzaması ve bunlara paralel olarak toplumda ileride ayırt etme gücünden yoksunluğa sebep olabilecek psikiyatrik hastalıkların görünürlüğünün artması beraberinde toplumsal değişikliklerin yanı sıra birtakım hukuki gelişmeleri de getirmiştir. Bu doğrultuda kişilerin kademeli olarak karar verme yetilerini kaybetmeleri riskine karşı yasa koyucuların ve öğretinin daha geniş kapsamlı bir hukuki koruma arayışına girmesi söz konusu olmuştur. Bu çalışmanın konusunu, kişilerin karar verme yetilerini kaybettikleri zaman uygulanması için hazırladıkları ve ileriye dönük hasta direktifleri (advance healthcare directives) olarak anılan düzenlemeler oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, öncelikle hem yönlendirici direktifleri hem de süregelen temsil yetkisini içine alan bir çatı kavram olarak kullanılan ileriye dönük hasta direktifi kavramının ortaya çıkışı ve karşılaştırmalı hukuk alanında bu yönde yaşanan gelişmeler incelenmiştir. Ardından bu tür düzenlemelerin bağlayıcılığına ilişkin herhangi bir kurala sahip olmayan Türk hukuk sistemindeki durum değerlendirilerek de lege feranda önerilerde bulunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: İleriye Dönük Hasta Direktifi, Temsil, Hasta Hakları, Vesayet, Ayırt Etme Gücünün Kaybı
DOI :10.26650/mecmua.2021.79.2.0002   IUP :10.26650/mecmua.2021.79.2.0002    Tam Metin (PDF)

Advanced Healthcare Directives From a Comparative Perspective and Proposals for Turkish Law

Gökçe Kurtulan Güner

As a result of the aging population and the improvement in average life expectancy, the visibility of psychiatric diseases causing loss of mental competence has considerably increased. The aging population presently enjoys expanded options in social life and improved support within the legal system. These positive changes resulted from the combined effort of the academic and legislative bodies toward finding ways to support patient autonomy and self-involvement in decisionmaking in case of loss of mental competence. This article focuses on the regulations, known as the advance healthcare directives, prepared for application when a drafter loses mental capacity. The genesis of this concept and efforts toward its adoption are discussed and analyzed from a comparative lens. This study examines advance healthcare directives in a wider sense, including instruction directives and durable powers of attorney. As Turkish law lacks a legal rule providing for bindingness for these kinds of dispositions, certain de lege ferenda proposals in line with the comparative findings have been proposed at the end of this paper.

Anahtar Kelimeler: Advance Healthcare Directive, Durable Power of Attorney, Patient Rights, Guardianship, Loss of Mental Capacity

GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


The aging population is considered one of the most significant demographic megatrends, along with overpopulation, immigration, and urbanization. According to the United Nations Economic and Social Council report in 2019, one out of every 11 individuals is over 65 years old, and the ratio is estimated to be 1:6 by 2050. Another report highlights that Turkish people over 65 years constitute between 5–10% of the entire population. This percentage will likely increase to 25–30% by 2050. Although the aging population trend is per se a great success for humanity, certain problems follow this current trend.

As a result of the aging population and rise in the average life expectancy, the visibility of psychiatric diseases causing loss of mental competence has considerably increased. According to the World Health Organization, 20% of individuals over 60 years cope with some kind of mental or neurologic condition, particularly dementia or depression. As a result, adjustments were made to social life and legal support systems. These changes are attributed to a combined effort of academic and legislative bodies toward finding ways to support patient autonomy and self-involvement in decision-making in case of loss of mental competence. This article discusses and analyzes these efforts from a comparative lens.

This paper examines the concept of advance healthcare directives in a wider sense, including instruction directives and durable powers of attorney. First, we analyze the genesis and development of advance healthcare directives in the United States, as the concept was introduced in Europe more recently. In order to have a general look over the European systems, we examine the Article 9 of the Oviedo Convention and the Recommendation (2009)11 of the European Council. Next, we scrutinize recent developments in Germany, France, Austria, Switzerland, and Italy, to critically examine the commonalities and differences between the choices made in the respective legal systems.

The concept of advance healthcare directives is almost unknown in Turkish law, unlike in the previously mentioned systems. One reason is the continued dominance of the paternalistic approach toward the patient–doctor relationship. The other reason is the lack of a legal rule rendering these kinds of dispositions binding. Although it is possible to offer a validated mandate for the condition of loss of mental capacity, the content will be sensitive due to disputes on whether “highly personal” decisions can be made through a representative. The second reason is the role of the guardian. Unlike German or Austrian law, legal representation is not a subsidiary or secondary legal institution in Turkish law. Therefore, although an advance directive gets drafted, it may be revoked by the guardian if deemed necessary, even if it is related to matters that are not considered highly personal (such as asset administration). Considering the recent developments in the United States and certain European countries, while keeping in mind Turkish ratification of the Oviedo Convention, a swift change in policy regarding the concept of advance health care directives would not be a surprise. To support this change, certain de lege ferenda proposals for Turkish law, in line with the comparative findings, have been proposed at the end of this paper.


PDF Görünüm

Referanslar

  • Aigner G, ‘Das Patientenverfügungs-Gesetz - Historie und Ausgangslage’ iç Ulrich Körtner, Christian Kopetzki ve Maria Kletecka-Pulker (edr) Das Österreichische Patientenverfügunsgesetz (1. bası, Springer 2007) google scholar
  • Andorno R, ‘Regulating Advance Directives at the Council of Europe’ iç Stefania Negri (ed), Self-Determination, Dignity and End-of-Life Care-Regulating Advance Directives in International and Comparative Perspective (1. bası, Brill 2012) google scholar
  • Battal A, Hasta Tasarrufları ve Organ Vasiyeti (2012) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, yayınlanmamış yüksek lisans tezi google scholar
  • Baumann M, ‘Vorsorgeauftrag für medizinische Massnahmen und Patientenverfügung’ (2005) 2 Zeitschrift für Vormundschaftswesen 58-69 google scholar
  • Bıton Serdaroğlu E, ‘Ötanazi-Ölme Hakkı’ (2016) 22(3) MÜHFHAD (Cevdet Yavuz’a Armağan) 463-491 google scholar
  • Biderbost Y, ‘Der neue Erwachsenenschutz im Überblick’ (2010) 106 SJZ 309-320 google scholar
  • Binet JR, ‘Presentation de la loi creant de nouveaux droits en faveur des malades et des personnes en fin de vie’ (2016) 10 Revue Droit de la Famille 16-19 google scholar
  • Blum W ve Ladina C, CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrecht: Personen- und Familienrecht-Partnerschaftsgesetz (3. bası, Schulthess 2016) google scholar
  • Boente W, Zürcher Kommentar: Der Erwachsenenschutz, Die eigene Vorsorge und Massnahmen von Gesetzes wegen Art. 360-387 ZGB (1. bası, Schulthess 2015) google scholar
  • Boulanger A, ‘Les directives anticipees et le desir de maîtrise de sa fin de vie’ (2017) 146-147 Medecine & Droit 136-140 google scholar
  • Brazier M, ‘Patient Autonomy and Consent to Treatment: Role of Law’ (1987) 7 Legal Studies 169-193 google scholar
  • Breitschmid P, ‘Die erwachsenenschutzrechtliche Behandlung künftiger Erblasserinnen und Erblasser’ (2008) Successio 16-29 google scholar
  • Brodoff L, ‘Planning for Alzheimer’s Disease with Mental Health Advance Directives’ (2009) 17(2) Elder Law Journal 239-308 google scholar
  • Brown BA, ‘The History of Advance Directives- A Literature Review’ (2003) 29(9) Journal of Gerontological Nursing 4-14 google scholar
  • Bruggeman M ve Capela H, ‘L’expression anticipee de la volonte individuelle en droit des personnes et de la famille: analyse critique’ iç Marc Nicod (ed) De la volonte individuelle (1. bası, LGDJ 2009) google scholar
  • Ciliberti R ve diğerleri, ‘The Italian law on informed consent and advance directives: New rules of conduct for the autonomy of doctors and patients in end-of-life care’ (2018) 48 Journal of Critical Care 178-182 google scholar
  • Daveson BA ve diğerleri, ‘To Be Involved or Not To Be Involved: A Survey of Public Preferences for Self-Involvement in Decision-Making Involving Mental Capacity (Competence) Within Europe’ (2013) 27(5) Palliative Medicine 418-427 google scholar
  • Dethloff N, Familienrecht (32. bası, C. H. Beck 2018) google scholar
  • Diehn T ve Rebhan R, ‘Vorsorgevollmacht und Patientenverfügung’ (2010) NJW Heft 6 326-330 google scholar
  • Ganner M, ‘Das österreichische Erwachsenenschutzrecht 2018’ (2019) 2 Die Praxis des Familienrechts 430-449 google scholar
  • Goffin T, ‘Advance Directives as an Instrument in an Ageing Europe’ (2012) 19 European Journal of Health Law 121-140 google scholar
  • Gunter-Hunt G, Mahoney JE ve Sieger CE, ‘A Comparison of State Advance Directive Documents’ (2002) 42(1) The Gerantologist 51-60 google scholar
  • Güven T ve Sert G, ‘Advance Directives in Turkey’s Cultural Context: Examining the Potential Benefits for the Implementation of Patient Rights’ (2010) 24(3) Bioethics 127-133 google scholar
  • Heckendorn Urscheler L, ‘Allgemeine Einleitung’ iç Andrea Büchler ve diğerleri (edr) FamKomm Erwachsenenschutz (1. bası, Stampfli Verlag 2013) google scholar
  • İmamoğlu SH, ‘Hasta Vasiyetine İlişkin Bazı Meseleler’ (2016) 65(1) AÜHFD 199-230 google scholar
  • Kahraman Z, ‘Medeni Hukuk Bakımından Tıbbi Müdahaleye Hastanın Rızası’ (2016) 7(1) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 479-510 google scholar
  • Kalın O, ‘Das Neue Erwachsenenschutzrecht- Pflegefall, Demenz und Vermögen’ (2008) 12 Der Schweizer Treuhander 1048-1056 google scholar
  • Kaplan İ, ‘İsviçre Medeni Kanunu’nun (ZGB’nin) Yetişkinlerin Korunmasına İlişkin Yeni Hükümlerinin Değerlendirilmesi’ (2018) 137 TBB Dergisi 375-404 google scholar
  • Karasu B, Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk Hukukunda Doğrudan ve Dolaylı Temsil (1. bası, On İki Levha 2018) google scholar
  • Katoğlu T, ‘Türk Hukukunun Bir Parçası Olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’ (2006) 55(1) AÜHFD 157-193 google scholar
  • Keskin D, ‘İsviçre Hukukunda Tedbir Vekaleti’ (2015) 64(2) AÜHFD 365-404 google scholar
  • Kletecka-Pulker M, ‘Grundzüge und Zielsetzungen des Patientenverfügungs-Gesetzes’ iç Ulrich Körtner, Christian Kopetzki ve Maria Kletecka-Pulker (edr) Das Österreichische Patientenverfügunsgesetz (1. bası, Springer 2007) google scholar
  • Koka E ve Veshi D, ‘A New Law of “Living Will” in Italy: A Critical Analysis’ (2019) 40 Liverpool Law Review 113-130 google scholar
  • Kunz P, ‘Patientenverfügung aus der Sicht der anwaltlichen Praxis’ iç Ulrich Körtner, Christian Kopetzki ve Maria Kletecka-Pulker (edr) Das Österreichische Patientenverfügunsgesetz (1. bası, Springer 2007) google scholar
  • Kutner L, ‘Due Process of Euthanasia: The Living Will, A Proposal’ (1969) 44 Indiana Law Journal 539-554 google scholar
  • Lanzrath S, Patientenverfügung und Demenz (1. bası, Lit Verlag Berlin 2016) google scholar
  • Larson EJ ve Eaton TA, ‘The Limits of Advance Directives: A History and Assessment of the Patient Self-Determination Act’ (1997) 32(2) Wake Forest Law Review 249-293 google scholar
  • Lipp V ve Brauer D, ‘Patientenvertreter, Betreuungsgericht und Patientenwille’ iç Wolfram Höfling (ed) Das neue Patientenverfügungsgesetz in der Praxis - eine erste kritische Zwischenbilanz (1. bası, Nomos 2011) google scholar
  • Lipp V, ‘Going Private: “Vorsorgevollmacht” as an Alternative to Legal Guardianship for Adults’, Leuven Üniversitesi’nde verilen dersin gözden geçirilmiş notları, 2016. Metin için bkz <https://www.bgtev.de/fileadmin/Mediendatenbank/Themen/Einzelbeitraege/Lipp/Lipp_ Vorsolgevollmacht_as_an_Alternative.pdf> Erişim tarihi 28 Ekim 2020 google scholar
  • Manaı D, ‘Les Directives Anticipees en Droit Suisse’ iç Stefania Negri (ed), Self-Determination, Dignity and End-of-Life Care-Regulating Advance Directives in International and Comparative Perspective (1. bası, Brill 2012) google scholar
  • Mistretta P, ‘De l’art de legiferer avec tact et mesure: â propos de la loi n° 2016-87 du 2 fevrier 2016’ (2016) 8 La Semaine Juridique - Edition Generale 417-423 google scholar
  • Müller-Engels G, Beck’scher Online-Kommentar BGB (56. bası, 01.11.2020) google scholar
  • Nico R, Der Vorsorgeauftrag und seine Validierung (1. bası, Schulthess 2020) google scholar
  • Oktay Özdemir S, ‘Ayırt Etme Gücü Bulunmayan Yetişkinlere Yapılacak Tıbbi Müdahalelere Onay Konusunda İsviçre Hukukunda Yapılan Değişiklikler’ (2016) 11(145-146) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Özer Seliçi’nin Anısına Armağan) 223-243 google scholar
  • Oktay Özdemir S, ‘Tıbbi Müdahaleler Alanında Önceden Verilmiş Talimatlara (Hasta Vasiyeti) İlişkin Gelişmeler ve Türk Hukukundaki Geçerliliği’ iç Saibe Oktay Özdemir ve diğerleri (edr) Prof. Dr. Galip Sermet Akman’a Armağan (1. bası, Filiz 2020) google scholar
  • Olick RS, ‘On the Scope and limits of advanced directives and prospective autonomy’ iç Peter Lack, Nikola Biller-Andorno ve Susan Brauer (edr) Advance Directives (1. bası, Springer 2014) google scholar
  • Riemer HM, ‘Willensvertretung bei Betagten’ (1998) 1 recht 21-24 google scholar
  • Röthel A, ‘Patientenverfügung und Vorsorgevollmacht in europaischer Perspektive’ (2007) FPR Heft 3 79-82 google scholar
  • Sanchez-Gonzalez MA, ‘Advance Directives Outside the USA: Are They the Best Solution Everywhere?’ (1997) 18 Theoretical Medicine 283-301 google scholar
  • Scherer JM ve Simon RJ, Euthanasia and the Right to Die: A Comparative View (1. bası, Rowman & Littlefield Publishing 1999) google scholar
  • Schneider UH, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch (8. bası, C. H. Beck 2020) google scholar
  • Sherman CP, ‘The Debt of the Modern Law of Guardianship to Roman Law’ (1913) 12(2) Michigan Law Review 124-131 google scholar
  • Shultz MM, ‘From Informed Consent to Patient Choice: A New Protected Interest’ (1985) 95(2) Yale Law Journal 219-299 google scholar
  • Silveria MJ, Kim SYH ve Langa KM, ‘Advance Directives and Outcomes of Surrogate Decision Making Before Death’ (2010) 362 The New England Journal of Medicine 1211-1218 google scholar
  • Simon A, ‘Historical Review of Advance Directives’ iç Peter Lack, Nikola Biller-Andorno ve Susan Brauer (edr) Advance Directives (1. bası, Springer 2014) google scholar
  • Söğüt İS ve Tuna E, ‘Hastanın Tıbbi Yaşam İradesine Dair Hukuki Vasıtalar’ (2017) 12 Tıp Hukuku Dergisi 255-295 google scholar
  • Spickhoff A, Medizinrecht (3. bası, C. H. Beck 2018) google scholar
  • Tacir H, Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı (1. bası, On İki Levha 2011) google scholar
  • Taupitz J ve Salkic A,’ Advance Directives and Legality of Euthanasia under German Law’ iç Stefania Negri (ed), Self-Determination, Dignity and End-of-Life Care-Regulating Advance Directives in International and Comparative Perspective (1. bası, Brill 2012) google scholar
  • Tekpınar L, Sağlık Hizmetlerinde Genişletilmiş Özerklik İlkesine Doktor ve Hemşirelerin Bakışı: Bir Alan Araştırması (2018) Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, yayınlanmamış yüksek lisans tez google scholar
  • Thiel MJ, ‘Personal Capacity to Anticipate Future Illness and Treatment Preferences’ iç Peter Lack, Nikola Biller-Andorno ve Susan Brauer (edr) Advance Directives (1. bası, Springer 2014) google scholar
  • Trachsel M, Mitchell C ve Biller-Andorno N, ‘Advance Directives Between Respect for Patient Autonomy and Paternalism’ iç Peter Lack, Nikola Biller-Andorno ve Susan Brauer (edr) Advance Directives (1. bası, Springer 2014) google scholar
  • Ünver Y ve Kaya S, Alman Tıp Hukukunda Hasta Talimatı (1. bası, Seçkin 2017) google scholar
  • Veshi D ve Neitzke G, ‘Advance Directives in Some Western European Countries: A Legal and Ethical Comparison Between Spain, France, England and Germany’ (2015) 22 European Journal of Health Law 321-345 google scholar
  • Wiesing U ve diğerleri, ‘A New Law on Advance Directives in Germany’ (2010) 36 Law, Ethics and Medicine 779-783 google scholar
  • Winick BJ, ‘Advance Directive Instruments for Those With Mental Illness’ (1996) 51(1) University of Miami Law Review 57-95 google scholar
  • Yadav K ve diğerleri, ‘Approximately One in Three US Adults Completes Any Type of Advance Directive for End-of-Life Care’ (2017) 36(1) Health Affairs 1244-1251 google scholar
  • Yücel Ö, Ayırt Etme Gücünden Yoksun Kişiler Adına Alınan Tıbbi Kararlarda Özerklik Hakkının Korunması ve Hasta Talimatları (1. bası, Seçkin 2018) google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Kurtulan Güner, G. (2021). Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler. İstanbul Hukuk Mecmuası, 79(2), 409-439. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


AMA

Kurtulan Güner G. Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler. İstanbul Hukuk Mecmuası. 2021;79(2):409-439. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


ABNT

Kurtulan Güner, G. Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler. İstanbul Hukuk Mecmuası, [Publisher Location], v. 79, n. 2, p. 409-439, 2021.


Chicago: Author-Date Style

Kurtulan Güner, Gökçe,. 2021. “Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler.” İstanbul Hukuk Mecmuası 79, no. 2: 409-439. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


Chicago: Humanities Style

Kurtulan Güner, Gökçe,. “Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler.” İstanbul Hukuk Mecmuası 79, no. 2 (Jun. 2022): 409-439. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


Harvard: Australian Style

Kurtulan Güner, G 2021, 'Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler', İstanbul Hukuk Mecmuası, vol. 79, no. 2, pp. 409-439, viewed 30 Jun. 2022, https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


Harvard: Author-Date Style

Kurtulan Güner, G. (2021) ‘Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler’, İstanbul Hukuk Mecmuası, 79(2), pp. 409-439. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002 (30 Jun. 2022).


MLA

Kurtulan Güner, Gökçe,. “Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler.” İstanbul Hukuk Mecmuası, vol. 79, no. 2, 2021, pp. 409-439. [Database Container], https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


Vancouver

Kurtulan Güner G. Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler. İstanbul Hukuk Mecmuası [Internet]. 30 Jun. 2022 [cited 30 Jun. 2022];79(2):409-439. Available from: https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002 doi: 10.26650/mecmua.2021.79.2.0002


ISNAD

Kurtulan Güner, Gökçe. “Karşılaştırmalı Bir Bakış Açısıyla İleriye Dönük Hasta Direktifleri ve Türk Hukuku İçin Öneriler”. İstanbul Hukuk Mecmuası 79/2 (Jun. 2022): 409-439. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0002



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim13.12.2020
Kabul12.04.2021
Çevrimiçi Yayınlanma25.05.2021

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.