Araştırma Makalesi


DOI :10.26650/iutd.1139633   IUP :10.26650/iutd.1139633    Tam Metin (PDF)

Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi

Ömerül Faruk Bölükbaşı

Darphane’nin para basarken beslendiği kaynakların başında maden ocakları geliyordu. Bu yüzden darphane defterlerine maden ocaklarıyla ilgili, özellikle gümüş madenlerine dair çok önemli bilgiler yansımıştı. Para basılırken kullanılan kıymetli madenin ne kadarının maden ocaklarından temin edildiği, bunların hangi maden ocakları olduğu, madenlerde gümüş üretiminin artış ve azalış seyri gibi hususlar bunlardan bazılarıydı. 1766-1802 yılları arasına ışık tutan bir grup darphane defterine dayanan bu araştırma, Osmanlı madenlerinin gümüş üretim kapasitesini ve Darphane’nin para emisyonundaki yerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ulaşılan sonuçlara göre Darphane, söz konusu dönemde 3.091 tonun üzerinde gümüşü sikkeye çevirmiş, bunun yaklaşık %7,5 kadarını maden ocaklarından elde etmiştir. Darphane’yi besleyen maden ocakları arasında Anadolu madenlerinin, özellikle Keban-Ergani-Gümüşhane madenlerinin büyük ağırlığı vardı. Diğer maden ocaklarının üretimi sınırlı miktarda kalırken, söz konusu üç maden toplam gümüş üretiminin %92’sini sağlıyordu.

Anahtar Kelimeler: KebanErganiSidrekapsiKratovaBozkırGümüş
DOI :10.26650/iutd.1139633   IUP :10.26650/iutd.1139633    Tam Metin (PDF)

Studying Ottoman Mining Through the Imperial Mint Registers: The Ottoman Empire’s Silver Production in the Second Half of the 18th Century

Ömerül Faruk Bölükbaşı

Mines were the primary sources that fed the Imperial Mint as it minted money. As such, very important information about the mines, especially the silver mines, was recorded in the registers of the Ottoman Imperial Mint. Some of these records involve matters such as how much of the precious metal had been obtained from the mines, which mines these were, and the course of the increases and decreases in the mines’ silver production. This research aims to reveal the silver production capacity of Ottoman mines and the place of the Ottoman Imperial Mint in money emission based on a group of Ottoman Imperial Mint registers that shed light on the years between 1766 and 1802. According to the results, the Ottoman Imperial Mint had converted 3,091 tons of silver into coins during this period, with about 7.5% of this having been provided from the mines. Among the mines that fed the Imperial Mint, the Anatolian mines, especially the Keban, Ergani, and Gümüşhane mines, had an important place. While the production of the other mines remained limited, these three mines had provided 92% of the total silver produced from mines.

Anahtar Kelimeler: KebanErganiSidrekapsiKratovaBozkırSilver

GENİŞLETİLMİŞ ÖZET


Not enough is known about the production potential of Ottoman mines, and regular and serial data on this subject are very limited. Finding any such information and following the long-term course of the increases and decreases in production are quite difficult. However, some source groups have proven to be quite generous in this respect, with the Ottoman Imperial Mint registers being one of these. Information about silver production from the Ottoman mines in particular is abundant in the Imperial Mint registers. The main reason for this was that the mines were one of the most important sources feeding the Ottoman Imperial Mint during its coin production. This research aims to reveal the silver production capacity of Ottoman mines and the place of the Ottoman Imperial Mint in money emission based on a group of Ottoman Imperial Mint registers that shed light on the years between 1766 and 1802.

According to the results, the Ottoman Imperial Mint converted over 3,091 tons of silver into coins during this period, of which approximately 941 tons had been obtained by melting foreign coins and 1,918.6 tons by melting old Ottoman coins. The amount coming from local mines was 231.9 tons, which makes up 7.5% of the total. According to these results, the silver production of the Ottoman mines was quite limited compared to the silver that came to Ottoman lands as a result of foreign trade. When considering the data in the registers, the second half of the 18th century is when a significant portion of the output from silver producing mines came from Anatolia, and these mines were exceeded the output from the Rumelia mines. While Rumelia appeared to only have two active silver mines, Anatolia was seen to have many mines in operation, among these the Keban and Ergani mines in particular draw attention. Nearly 213.5 of the 231.9 tons (more than 92%) of the silver produced in Ottoman mines between 1766-1802 were mined from the Keban, Ergani, and Gümüşhane mines, while the Sidrekapsi mine produced 6.25 tons of silver, and Kratova’s production was close to 2 tons. The capacity of the Rumelia mines was nowhere near that of the Anatolian mines. When looking at the other mines, the Bereketli mine was seen to have produced almost 644 kg of silver, the Bozkır mine almost 462 kg of silver, and the Balya and Bigadiç almost 210 kg of silver. In addition, many of the mines in regions such as Kazdağı, Nif, Üsküfçü, Gümüşdağı, Uyum, and Gümüş were actively being worked. However, the annual production of some of these was quite low. Compared to the first half of the 18th century, however, Ottoman mining can be said to have experienced a downward trend in terms of silver production in the second half of that century. 

Despite the limited amount, having the Ottoman Imperial Mint convert the silver obtained from the mines into coins was very profitable. 25.6 million coins were minted out of the 231.9 tons of silver, with the revenue being around 12.47 million kuruş. The average profit generated from this minting was 48%. As a result, the silver from local mines was a low-cost, high-income raw material for the Ottoman Imperial Mint. This profitability was possible due to the policy the state followed in the mining field. 

A fiscal policy was effective in the Ottoman Empire’s mining policies, as well as in its general economic and financial policies. The empire attempted to reinforce the power of the army and the treasury, and in this regard benefited as much as possible from the opportunities the mines provided. With the impact of its fiscal policies, the empire followed a more centralized policy regarding mine management in the 18th century. In 1736, the Maadin-i Hümâyun Emaneti consisted of mines such as the Keban, Ergani, Gümüşhane, and Espiye mines and was affiliated with the Imperial Mint. The administration of mines under the control of the Imperial Mint was maintained throughout the 18th century. While the mines were more closely affiliated with the central government through the Imperial Mint, they were protected from local administrators’ interventions through the application of the serbestiyet usulü. The maden emini [mine manager] was strengthened against the local administrators and more firmly connected to the nazır of the Imperial Mint. 


PDF Görünüm

Referanslar

  • Arşiv Kaynakları google scholar
  • Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
  • Bâb-ı Defterî Başmuhasebe Darbhâne-i Âmire Defterleri (D.BŞM.DRB.d), 16641; 16650. google scholar
  • Darbhâne-i Âmire Defterleri (D.DRB.d), 968. google scholar
  • Cevdet-Darphane (C.DRB), 27/1346; 32/1560; 65/3242. google scholar
  • Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 190/9188. google scholar
  • Mabeyn, Darbhâne ve Hazine-i Hassa Nezareti Defterleri (HH.d), 16784; 19612; 19613; 21776; 22134; 24768; 24769; 24770; 24771; 24772; 24773; 24774; 24775. google scholar
  • Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.d), 10005. google scholar
  • Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA) google scholar
  • Evrak (TSMA.E), 4794. google scholar
  • Araştırma ve İnceleme Eserler google scholar
  • Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, İstanbul c. I-IX, İstanbul 1990-1996. google scholar
  • Allen, Robert C., Küresel Ekonomi Tarihi, Kısa Bir Giriş, çev. H. K. Cimitoğlu, İstanbul 2022. google scholar
  • Altunbay, Mustafa, “XVIII. Yüzyılda Espiye Madenleri”, Tarihi, Kültürel Özellikleri ve Gelenekleriyle Espiye Sempozyumu (24 Haziran 2006), İstanbul 2007, s. 97-130. google scholar
  • ________, Osmanlı Döneminde Bir Maden İşletmesinin Tarihi Süreci: Sidrekapsi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, dan. Feridun M. Emecen, İstanbul 2010. google scholar
  • Bölükbaşı, Ömerül Faruk, XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Darbhâne-i Âmire, İstanbul 2013. google scholar
  • ________, “Osmanlı Taşra Darphaneleri (1697-1758)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sayı 29, İstanbul 2013, s. 27-76. google scholar
  • ________, “1788-1825 (Hicrî 1203-1240) Dönemine Ait Bir İcmâl Defterine Göre Darphanenin Maden Temin ve Sikke Darp Faaliyeti”, Vakanüvis - Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1(1), Sakarya 2016, s. 92-119. google scholar
  • ________, “Darphane Defterleri Işığında Osmanlı Piyasasında Yabancı Sikkeler (1766-1802)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sayı 47, İstanbul 2022, s. 345-384. google scholar
  • Cipolla, Carlo M., Fatihler, Korsanlar, Tüccarlar, İspanyol Gümüşünün Efsanevi Öyküsü, çev. Tülin Altınova, İstanbul 2003. google scholar
  • Flynn, D. O. - A. Girâldez, “Silver and Ottoman Monetary History in Global Perspective”, The Journal of European Economic History, vol. 31, no. 1 (Spring 2002), s. 9-43. google scholar
  • Frank, Andre Gunder, Yeniden Doğu, çev. Kamil Kurtul, Ankara 2010. google scholar
  • Garner, Richard L., “Long-Term Silver Mining Trends in Spanish America: A Comparative Analysis of Peru and Mexico”, The American Historical Review, vol. 93, no. 4 (Oct. 1988), s. 898-935. google scholar
  • Genç, Mehmet, “Osmanlılar: İktisadî ve Ticarî Yapı”, DİA, XXXIII, İstanbul 2007, 525-532. google scholar
  • İnalcık, Halil - Robert Anhegger, Kanûnname-i Sultanî ber-Mûceb-i ‘Örf-i ‘Osmani, Ankara 1956. google scholar
  • Kul, Eyüp, “1703 Tarihli Bir Rapora Göre Kratova, Köstendil, Üsküp, Trepçe ve Jejene Madenlerinin Islahı”, Belleten, LXXX/288 (Ağustos 2016), s. 395-410. google scholar
  • Murphey, Rhoads, “Ma’din: Mineral Exploitation in the Ottoman Empire”, EI, New Edition, V, Leiden 1979, 973-985. google scholar
  • Rızaj, Skender, “Osmanlı Tarihinde Rumeli Madenleri ve Darbhanelerine Dair Mutalaalar (XV-XVII. yy)”, I. Milletlerarası Türkoloji Kongresi (İstanbul, 15-20 X 1973), İstanbul 1979, s. 244-253. google scholar
  • Sahillioğlu, Halil, Studies on Ottoman Economic and Social History, İstanbul 1999. google scholar
  • Şafakçı, Hamit, Bozkır’da Madencilik (1776-1839), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, dan. Bayram Ürekli, Konya 2013. google scholar
  • Tızlak, Fahrettin, Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yöresinde Madencilik (1775-1850), Ankara 1997. google scholar
  • ________, “Osmanlı Devleti’nde Madencilik”, Osmanlı (İktisat), ed. Güler Eren vd., c. III, Ankara 1999, s.312-321. google scholar

Atıflar

Biçimlendirilmiş bir atıfı kopyalayıp yapıştırın veya seçtiğiniz biçimde dışa aktarmak için seçeneklerden birini kullanın


DIŞA AKTAR



APA

Bölükbaşı, Ö.F. (2022). Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi. Tarih Dergisi, 0(78), 51-71. https://doi.org/10.26650/iutd.1139633


AMA

Bölükbaşı Ö F. Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi. Tarih Dergisi. 2022;0(78):51-71. https://doi.org/10.26650/iutd.1139633


ABNT

Bölükbaşı, Ö.F. Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi. Tarih Dergisi, [Publisher Location], v. 0, n. 78, p. 51-71, 2022.


Chicago: Author-Date Style

Bölükbaşı, Ömerül Faruk,. 2022. “Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi.” Tarih Dergisi 0, no. 78: 51-71. https://doi.org/10.26650/iutd.1139633


Chicago: Humanities Style

Bölükbaşı, Ömerül Faruk,. Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi.” Tarih Dergisi 0, no. 78 (Sep. 2024): 51-71. https://doi.org/10.26650/iutd.1139633


Harvard: Australian Style

Bölükbaşı, ÖF 2022, 'Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi', Tarih Dergisi, vol. 0, no. 78, pp. 51-71, viewed 11 Sep. 2024, https://doi.org/10.26650/iutd.1139633


Harvard: Author-Date Style

Bölükbaşı, Ö.F. (2022) ‘Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi’, Tarih Dergisi, 0(78), pp. 51-71. https://doi.org/10.26650/iutd.1139633 (11 Sep. 2024).


MLA

Bölükbaşı, Ömerül Faruk,. Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi.” Tarih Dergisi, vol. 0, no. 78, 2022, pp. 51-71. [Database Container], https://doi.org/10.26650/iutd.1139633


Vancouver

Bölükbaşı ÖF. Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi. Tarih Dergisi [Internet]. 11 Sep. 2024 [cited 11 Sep. 2024];0(78):51-71. Available from: https://doi.org/10.26650/iutd.1139633 doi: 10.26650/iutd.1139633


ISNAD

Bölükbaşı, ÖmerülFaruk. Osmanlı Madenciliğini Darphane Defterleri Üzerinden Okumak: XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Gümüş Üretimi”. Tarih Dergisi 0/78 (Sep. 2024): 51-71. https://doi.org/10.26650/iutd.1139633



ZAMAN ÇİZELGESİ


Gönderim02.07.2022
Kabul02.10.2022
Çevrimiçi Yayınlanma21.11.2022

LİSANS


Attribution-NonCommercial (CC BY-NC)

This license lets others remix, tweak, and build upon your work non-commercially, and although their new works must also acknowledge you and be non-commercial, they don’t have to license their derivative works on the same terms.


PAYLAŞ




İstanbul Üniversitesi Yayınları, uluslararası yayıncılık standartları ve etiğine uygun olarak, yüksek kalitede bilimsel dergi ve kitapların yayınlanmasıyla giderek artan bilimsel bilginin yayılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. İstanbul Üniversitesi Yayınları açık erişimli, ticari olmayan, bilimsel yayıncılığı takip etmektedir.