The 1st International Prof. Dr. Fuat Sezgin Symposium on History Of Science in Islam Proceedings Book
Mehmet Nadir and His Contributions in Number Theory
Safiye Yılmaz ErtenMehmet Nadir is an important mathematician who lived between 1856 and1927, the last period of the Ottoman Empire and the first period of the Republic. Nadir wrote numerous articles in newspapers and journals on different topics such as mathematics, education, literature and politics. The present study deals with Nadir’s studies only in mathematics. Almost all his mathematical studies are about number theory. Nadir’s studies in the field of mathematics can be listed under three headings: articles published in the Journal of Istanbul Darülfünun Faculty of Science, his book titled Hesâb-ı Nazarî, and questions and answers published in international journals. Fourteen articles published in the Journal of the Faculty of Science in Istanbul Darülfünun were identified and examined. Although some of the articles are solely narrative, some of them are completely original in that they contain the methods or solutions that Nadir finds himself. On the other hand, Nadir’s Hesâb-ı Nazarî book, published in 1926, was written as a textbook. It was written in such a comprehensive and modern way that it can be used in courses of Introduction to Number Theory even today. Nadir’s 26 questions and 36 answers were published in L’Intermédiaire des Mathématiciens Journal between 1901 and 1914. Most of these questions and solutions are at the level of attracting even mathematicians working in the field of modern number theory. Mehmet Nadir is regarded as the first Turkish mathematician to be mentioned internationally. Nadir also made original contributions to the field of number theory. As far as we can determine, the application of the method of “complement number” to the division process was made by Mehmet Nadir for the first time. The divisibility rule, which he discovered himself and made public under the heading “A general rule for divisibility” is also the most well-known of his contributions to the field. Another important contribution of Nadir to the field is the solution to a question which was sent by A. Boutin to the journal of L’Intermédiaire des Mathématiciens and which had been unsolved for 11 years.
Mehmet Nadir ve Sayılar Teorisine Katkıları
Safiye Yılmaz ErtenMehmet Nadir, Osmanlı’nın son, Cumhuriyet’in ilk dönemlerine denk gelen 1856-1927 yılları arasında yaşamış önemli bir matematikçimizdir. Nadir; matematik, eğitim, edebiyat, siyaset gibi farklı konular hakkında gazete ve dergilerde pek çok yazı yazmıştır. Burada, Nadir’in sadece matematik alanındaki çalışmaları ele alınacaktır. Matematik çalışmalarının hemen hemen tamamı sayılar teorisi üzerinedir. Nadir’in matematik alanındaki çalışmaları; İstanbul Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası’nda yayınlanan makaleleri, Hesâb-ı Nazarî adlı kitabı ve uluslararası dergilerde yayınlanan soru ve cevapları olmak üzere üç başlık altında sıralanabilir. İstanbul Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası’nda yayınlanmış olan 14 makalesi tespit edilerek incelenmiştir. Makalelerden bazıları yalnızca konu anlatımı şeklinde olsa da, bazı makaleleri Nadir’in kendi bulduğu yöntem veya çözümleri içermesi bakımından tamamen orijinaldir. Nadir’in 1926 yılında yayınlanmış olan Hesâb-ı Nazarî adlı kitabı ise bir ders kitabı olarak yazılmıştır. Günümüzde bile Sayılar Teorisine Giriş derslerinde kullanılabilecek kadar kapsamlı ve modern bir şekilde kaleme alınmıştır. Nadir’in 1901-1914 yılları arasında L’Intermédiaire des Mathématiciens dergisinde 26 sorusu ve 36 cevabı yayınlanmıştır. Bu soru ve çözümlerin büyük bir kısmı günümüzde modern sayılar teorisi alanında çalışan matematikçileri bile cezbedebilecek düzeydedir. Mehmet Nadir, uluslararası alanda adı geçen ilk Türk matematikçisi olarak kabul edilmektedir. Nadir, sayılar teorisi alanına orijinal katkılar da sağlamıştır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla “tamam-ı adedî” usulünün bölme işlemine uygulanması ilk defa Mehmet Nadir tarafından yapılmıştır. “Kabiliyyet-i Taksîm Hakkında Kaide-i Umumî” başlığı ile duyurduğu kendi bulmuş olduğu bölünebilme kuralı ise alana yaptığı katkılarından en çok bilinenidir. Nadir’in alana, önemli bir diğer katkısı da A. Boutin’in L’Intermédiaire des Mathématiciens dergisine gönderdiği ve 11 yıl boyunca çözümsüz kalan bir sorusuna yaptığı çözümdür.
