The 2nd International Prof. Dr. Fuat Sezgin Symposium on History of Science in Islam Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.004   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.004    Full Text (PDF)

A Neglected Source For Studies in the History of Science in Ottomans: The Travel Book of Awliyā Chalabī

Kübra Demir

The Seyahatname (Siyāḥat-nāmah) of Awliyā Chalabī has been the subject of research in many social sciences, such as language, history, geography, literature, sociology, anthropology, and folklore. That said, it has been neglected in the history of science and especially in Ottoman science history studies. Awliyā Chalabī, in his Seyahatname, provided information about the social, political, economic, cultural, and scholarly aspects of the cities he visited. He also provided information on many areas of the Ottoman history of science, such as riyāḍiyya (mathematics), calculus, handasa (geometry), astronomy, astrology, astrolabe, medicine, surgery, alchemy, military technology, and mineralogy. Mineralogy, which is of great importance in terms of the history of science, took place in the works of scholars, especially Aristotle, Pliny, Dioscorides, Yūḥannā ibn Māsavayh, al-Kindī, Yaʿqūbī, Dīnavarī, Abū Bakr al-Rāzī, Ibn Sīnā, Bīrūnī, Qazvīnī, and Shirvānī. Likewise, in the Ottoman period, “Jawhar-nāmah/Jawāhirnāmah” was written to give information about jawhars. However, the information relates to mines in the Seyahatname of Awliyā Chalabī has not been the subject of academic studies until today. On the other hand, stones and minerals are of great importance in his book. Awliyā Chalabī, while describing the places he had visited, did not neglect to open a separate heading, especially for an area with a lot of minerals. For example, he mentioned Istanbul’s minerals. He reported the ‘‘God-made mines inside and outside Istanbul.’’ He provided a mineralogical contribution to the history of Ottoman science by mentioning 13 metals under the title. This study includes an investigation into the ten-volume Seyahatname of Awliyā Chalabī. This book was a neglected resource in Ottoman science history studies and will be assessed in terms of mineralogy. This article will focus on diamond, ruby, and emerald mining. It will also mention the artisan class, uses, and metaphors. In addition, diamond, ruby, and emerald mines will be shown on the map.


Keywords: Seyahatname (Siyāḥat-nāmah) of Awliyā Chalabī, mineralogy, diamond, ruby, emerald
DOI :10.26650/PB/AA08.2023.002.004   IUP :10.26650/PB/AA08.2023.002.004    Full Text (PDF)

Osmanlı Bilim Tarihi Çalışmalarında Mühmel Bir Kaynak: Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si

Kübra Demir

Evliya Çelebi Seyahatnamesi, dil, tarih, coğrafya, edebiyat, sosyoloji, antropoloji, halk bilimi gibi sosyal bilimlerin birçok dalında araştırma konusu olmuş, fakat bilim tarihi alanında ve özellikle Osmanlı bilim tarihi çalışmalarında ihmal edilmiştir. Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde gezip gördüğü beldelerin toplumsal, siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel yapısını vermeye çalışmasının yanı sıra buralarda tanıştığı ya da varlığından haberdar olduğu devrin ilim adamları hakkında ve riyaziye (matematik), hesap, hendese (geometri), astronomi, astroloji, usturlap ilmi, tıp, cerrahi, simya, savaş teknolojisi, mineroloji gibi Osmanlı bilim tarihinin pek çok alanında da esasında bilgi vermektedir. Bilim tarihi açısından büyük önem arz eden mineroloji, Aristoteles başta olmak üzere Plinius, Dioskorides, Yuhannâ bin Mâseveyh, Kindî, Yaʿkûbî, Dîneverî, Ebû Bekir er-Râzî, İbn Sînâ, Bîrûnî, Kazvînî ve Şirvânî gibi ilim adamlarının eserlerinde yer almış, ayrıca Osmanlılar döneminde cevherleri tanıtmak amacıyla “cevhernâme/ cevâhirnâme”ler yazılmıştır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde minerolojiye dair bilgiler bugüne kadar akademik çalışmalara konu edilmese de eserde taşların, madenlerin önemi büyüktür. Zira Evliya Çelebi, gezip gördüğü beldeleri anlatırken özellikle madeni çok olan yerler için ayrı bir başlık açmayı ihmal etmemiştir. Örneğin İstanbul, madenleri açısından da konu edinilen bu illerin arasındadır. “İstanbul’un içinde ve dışında Tanrı eseri madenleri bildirir.” başlığı altında on üç tane maden zikrederek Osmanlı bilim tarihi çalışmaları için minerolojik bir katkı sağlamaktadır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin on cildini kapsayan bu çalışmada, Osmanlı bilim tarihi çalışmalarında mühmel bir kaynak olan Evliya Çelebi Seyahatnamesi mineroloji bağlamında değerlendirilecek, eserde elmas, yakut ve zümrüdün kullanım yerlerine, bu taşlarla uğraşan esnaf sınıflarına, benzetme ögesi olarak kullanılmasına ve nihayet cevherlerin çıkarıldığı yerlere odaklanılacak ve bu yerler harita üzerinde gösterilecektir..


Keywords: Evliya Çelebi Seyahatnamesi, mineroloji, elmas, yakut, zümrüt

References

  • Ahmed Refik (16 Nisan 1937). Circeli Ali Bey. Akşam Gazetesi. google scholar
  • el-Bîrûnî, Ebu’r-Reyhân Muhammed b. Ahmed (2017). Kıymetli Taşlar ve Metaller Kitabı: el-Cemâhir fî Ma‘rifeti’l Cevâhir (E. S. Özcan, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
  • Demir, K. (2019). Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Yer Alan Altın, İnci ve Zümrüt Cevherlerinin Bilim Tarihi Açısından İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Demir, R. ve Kılıç, M. (2003). Cevahirnâmeler ve Osmanlılar Dönemi’nde Yazılmış İki Cevâhirnâme. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), (14), 1-64. google scholar
  • Evliya Çelebi (2006). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, I. Kitap (R. Dankoff, S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, II. Kitap (R. Dankoff, S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, III. Kitap (S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2001). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, IV Kitap (S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2001). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, V. Kitap (S. A. Kahraman, Y Dağlı, İ. Sezgin, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2002). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, VI. Kitap (S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, VII. Kitap (S. A. Kahraman, Y. Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2003). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, VIII. Kitap (S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2005). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, IX. Kitap (S. A. Kahraman, Y Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Evliya Çelebi (2007). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, X. Kitap (R. Dankoff, S. A. Kahraman, Y. Dağlı, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
  • Mâverdî (1982). en-Nüketve’l-'Uyûn (H. M. Hıdır, nşr.), c. IV, Kuveyt. google scholar
  • Sezgin, F. (2008). İslam’da Bilim ve Teknik, c. IV İstanbul: İBB Kültür A.Ş. google scholar
  • Şemseddin Sâmî (1996). Kâmusu’l-A‘lâm, c. IV (tıpkıbasım). Ankara: Kaşgar Neşriyat. google scholar
  • Şirvânî, Muhammed b. Mahmûd (1999). Tuhfe-iMurâdî: İnceleme-Metin- Dizin (M. Argunşah, Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu. google scholar
  • Yâkût el-Hamevî (t.y.). Mu‘cemül-Buldân (F. A. el-Cündî, thk.), c. I. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.