9th International Congress of Turcology Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.012   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.012    Full Text (PDF)

The Fars State in the 12th Century

Cihat Aydoğmuşoğlu

The historical Fars region, which played a central role during the Persian and Sassanid periods, is today located in Southern Iran with the city of Shiraz being its administrative center. The region is also known as the cultural capital of Iran, as it contains many archaeological sites and historical buildings. In real terms, the Fars region passed under Seljuk rule from the local Iranian dynasties for the first time in the second half of the 11th century. This article will attempt to explain the situation of Fars in the 12th century as a Seljuk state. In this context, it aims to make some determinations about the political history, economy, and cultural situation of the Fars region in light of the available data. Regarding this point, I would like to point out that I will not consider all the cities in the Fars region separately but will instead try to draw a general framework. When mentioning the Turkish or the Seljuk phase, of course what is meant is the Kirman Seljuks, the Great Seljuk governors, and the Salghurids (i.e., Atabegs of Fars). This article actually intends to focus on this phase. However, due to realizing that the subject cannot be fully understood without knowing the ancient history of the region, I have tried to explain the historical adventure of the Persian region up to the Seljuk period in a few pages as an introduction while also providing some information about the historical geography. Madrasas and mosques were finally seen to have been built, waterways repaired, and some new construction activities carried out in the Fars region in the 12th century, by which I mean the Seljuk phase. Of course, no harm is had in repeating that the region had also been the focal point of political struggles in the centuries of both the Buyid and Seljuk dynasties.


Keywords: Buyid Dynasty, Seljuk Empire, Fars Province, Ibn al-Balkhi, Fars-Nama, The Book of Fars
DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.012   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.012    Full Text (PDF)

12. Yüzyılda Fars Eyâleti

Cihat Aydoğmuşoğlu

Pers ve Sasani dönemlerinde merkezi bir rol oynayan tarihî Fars bölgesi, bugün İran’ın güneyinde olup yönetim merkezi Şiraz kentidir. Bölge bugün birçok arkeolojik alan ve tarihî yapıları barındırdığı için İran’ın kültür başkenti olarak tanınmaktadır. Fars bölgesi, gerçek manada 11. asrın ikinci yarısında yerel İranî hanedanlardan ilk defa olarak Selçuklu hâkimiyetine geçmişti. Biz de bu yazımızda, bir Selçuklu eyaleti olarak Fars’ın 12. asırdaki durumunu anlatmaya çalışacağız. Bu bağlamda eldeki veriler ışığında Fars bölgesinin siyasi tarihî, iktisadî ve kültürel vaziyeti hakkında bazı tespitlerde bulunmak amacındayız. Bu noktada Fars bölgesindeki tüm şehirleri ayrı ayrı ele almayacağımızı ve aslında genel bir çerçeve çizmeye çalışacağımızı belirtmek istiyorum. Aslında Türk evresi ya da Selçuklu evresi dediğimizde tabii ki Kirman Selçukluları, Büyük Selçuklu valileri ve Salgurlu Atabeyliği’ni kastediyoruz. Yazımızda da aslında bu evreye odaklanmak istemiştik. Fakat bölgenin eski tarihinin bilinmeden konunun tam anlaşılamayacağını idrak ettiğimizden giriş mahiyetinde birkaç sayfa Fars bölgesinin Selçuklulara kadarki tarihi serüvenini anlatmaya gayret ettik. Bu arada tarihi coğrafya ile ilgili de bazı malumat verilmiştir. Son olarak Selçuklu evresi olarak kastettiğimiz 12. asırda Fars bölgesinde medreseler, camiler yaptırılıp suyollarının onartıldığı ve bazı yeni imar faaliyetlerinde bulunulduğunu görmüş bulunuyoruz. Tabii bölgenin hem Büveyhî hem de Selçuklu asırlarında siyasi mücadelelerde de odak noktası olduğunu tekrar etmekte beis yoktur. 


Keywords: Büveyhîler, Selçuklu İmparatorluğu, Fars Eyâleti, İbnü’l Belhî, Farsnâme

References

  • Barthold, W. (1984).İslâm Medeniyeti Tarihi. (Geniş İzah, Düzeltme ve İlavelerle M. Fuad Köprülü) (6. Basım) Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. google scholar
  • Birtane, Z. S. (2020). MuhammedB. Ali B. Muhammed-i ŞebânkâreîveMecma’u’l-Ensâb Adlı Eseri. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
  • Gençtürk,C. (2020). Büveyhîlerin İran Hâkimiyeti. (Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Erzurum. google scholar
  • Ebu’l Abbas Muineddin Ahmed bin Şihabeddin Ebu’l Hayr Zerkûb Şirazî. (1350). Şiraznâme. (Yayına Hazırlayan: Dr. İsmail Vaiz Cevâdî). İntişârât-ı Bünyâd-ı Ferheng-i İran. google scholar
  • Güner, A. (2008). Rüknüddevle. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (35. Cilt, ss. 285-286). İstanbul. google scholar
  • Hamza, M. (2008). Hamdullah Müstevfî ve Eseri “Nüzhet’ül-Kulûb. (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. google scholar
  • Heyat, J. (1995). Fars. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (12. Cilt, ss.174-176). İstanbul. google scholar
  • Huart, C. (1945). Fars. İslâm Ansiklopedisi içinde. (4. Cilt, ss. 470-471). İstanbul. google scholar
  • Hunkan, Ö. S. (2016). Ortaçağ İran’ını Anlamak: Firdevsî, Nizâmü’l-Mülk, Sabbâh ve Hayyam. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. 2016/77, 77-102. google scholar
  • İstahri. (2015).Ülkelerin Yolları. (Çeviren: Murat Ağarı). İstanbul. Ayışığı Kitapları. google scholar
  • İvanov, M. S. (Ed.) (2021). İran Tarihi -En Eski Çağlardan Yirminci Yüzyıla-, (Rusçadan Çeviren: Hasan De-miroğlu) İstanbul: Selenge Yayınları. google scholar
  • Kâşgarlı Mahmud. (2014).Dîvânu Lugâti’t-Türk (Giriş, Metin, Çeviri, Notlar, Dizin), (Hazırlayanlar: Ahmet B. Ercilasun, Ziyat Akkoyunlu). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • Kafesoğlu, İ. (1977). Kavurd. İslâm Ansiklopedisi içinde. (6. Cilt, ss. 456-459). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. google scholar
  • Kafesoğlu, İ. (1964). Selçuklular. İslâm Ansiklopedisi içinde. (10. Cilt, ss. 353-416). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. google scholar
  • Köymen, M. A. (1943). Kirman Selçukluları Tarihi. Belleten. 2 (1), 127-134. google scholar
  • Kramers, J. H. (1977). Kirman. İslâm Ansiklopedisi içinde. (6. Cilt, ss. 815-821). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. google scholar
  • Kudâme İbn Cafer (2018).Kitabü’l-Harac (Fetihler, Siyaset, Coğrafya, Vergiler, Bürokrasi). (Çeviren: Ramazan Şeşen). İstanbul: Yeditepe Yayınevi. google scholar
  • Lambton, A. K. S. (1998).Continuity and Change in Medieval Persia (Aspects of Administrative, Economic and Social History, 11th-14th Century). Bibliotheca Persica. USA: The Persian Heritage Foundation. google scholar
  • Le Strange, G. (2015), Doğu Hilafetinin Memleketleri (Mezopotamya, İran ve Orta Asya). (Tercüme ve Yayına Hazırlayan: Adnan Eskikurt, Cengiz Tomar). İstanbul: Yeditepe Yayınları. google scholar
  • Merçil, E. (1979). Tarihî Kaynaklara Göre Salgurlu Atabeyliği’nde İmar Faaliyetleri. Sanat Tarihi Yıllığı. (8), 129-138. google scholar
  • Merçil, E. (1992). Büveyhîler. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (6. Cilt, ss. 496-500). İstanbul. google scholar
  • Merçil, E. (2009). Salgurlular. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (36. Cilt, ss. 29-31). İstanbul. Merçil, E. (2008). Saffâriler. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (35. Cilt, ss. 464-465). İstanbul. Miskeveyh Ebû Ali Ahmed b. Muhammed (2016). Tecâribü’l-Ümem, (Tercüme: Kıvameddin Burslan, Yayına Hazırlayanlar: Mehmet Şeker, Rıza Savaş, Süleyman Genç, Ali Ertuğrul). Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
  • Mneymneh, H. (2021).Büveyhîler Devleti Tarihi, (Arapçadan Çeviri: Tarık Akarsu). İstanbul: Selenge Yayınları. google scholar
  • Muhammed b. Ahmed el-Mukaddesî (2015). İslâm Coğrafyası (Ahsenü’t-Takâsîm). (Çeviri ve Notlar: D. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları. google scholar
  • Özaydın, A. (2002). Kavurd Bey. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (25. Cilt, ss. 73-74). Ankara. google scholar
  • Özgüdenli, O. G. (2010). Şiraz. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (39. Cilt, ss. 182-184). İstanbul. google scholar
  • Peacock, A. C. S. (2006). Büyük Selçuklu İmparatorluğu. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Sabbâğ, A.- Bozkurt, N. (2006). Müstevfî, Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (32. Cilt, ss. 147-148). İstanbul. google scholar
  • Sevim, A. - Merçil, E. (1995).Selçuklu Devletleri Tarihi (Siyaset, Teşkilât ve Kültür).Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
  • Sümer, F. (1999).Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları C. 2. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. google scholar
  • The Farsnama Of Ibnu’l-Balkhi, Edited by G. Le Strange - R. A. Nicholson, Reprint of the Edition London 1921, Edited by Fuat Sezgin, Islamic Geography Volume 104, Frankfurt am Main, 1993. google scholar
  • Uslu, R. (2001). İstahr. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (23. Cilt, ss. 202-203). İstanbul. google scholar
  • Uygur, T. (2019). Emeviler Döneminde Fars Bölgesi ve Şiraz Şehri. Tarih ve Gelecek Dergisi. 5 )1(, 131-141. google scholar
  • Yazıcı, T. (1999). İbnü’l-Belhî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (20. Cilt, ss. 529). İstanbul. Wiesehöfer, J. (2020). Erken Pers Antik Bir Dünya İmparatorluğunun Tarihi. (Çeviren: Nilgün Ersoy). İstanbul: Totem Yayınları. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.