9th International Congress of Turcology Proceedings Book
Gowhar-Nāma: A Little-Known Source from the Aq Qoyunlu Period
İbrahim DumanMany studies have been done on Aq Qoyunlu (1340-1514) both in Turkey and abroad. Most of these studies are related to political and military developments, and despite some studies having been conducted with a focus on the economic, cultural, and religious issues of the Aq Qoyunlu period, many issues remain to be clarified. The most important reason for this situation is the scarcity of resources containing information about the economic, cultural, and social issues of the Aq Qoyunlu period. As the subject of this study, Gowhar-nāma is a jawāher-nāma [Persian work on minerals and related crafts] belonging to the Aq Qoyunlu period. Jawāher-nāmas are a type of resource that involve many subjects such as precious metals in nature and where they are extracted, precious stones, plants, iron and steel types produced in the past, certain animal by-products, units of measurement of the period, place names, local names of mines, weapons, and weapon production centers. One jawāher-nāma is the work Gowhar-nāma, published by Muhammad b. Mansūr-e Dashtakī who lived in the 15th century and was a contemporary of the Aq Qoyunlu ruler Uzun Hasan (1452-1478), on whose behalf Dashtakī wrote the work. The work also mentions Sultan Khalil (1478), who was the son of Uzun Hasan and ascended to the Aq Qoyunlu throne briefly. This work was published in a journal in 1957 by Manouchehr Sotoudeh, one of Iran’s great manuscript experts and savants. As far as can be determined, this source has almost never been used in Aq Qoyunlu studies, whether in Turkey or abroad. This study aims to provide a detailed introduction to this work, which had almost remained stuck in a journal and forgotten by the world of science.
Ak-Koyunlular Devrine Ait Az Bilinen Bir Kaynak: Govher-Nâme
İbrahim DumanAk-Koyunlular (1340-1514) ile ilgili hem yurt içinde hem de yurt dışında birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların kahir ekseriyeti siyasi ve askerî gelişmeler ile alakalıdır. Ak-Koyunlular döneminin ekonomik, kültürel ve dinî konularına yoğunlaşan bazı araştırmalar yapılmış olsa da birçok konu açıklığa kavuşmayı beklemektedir. Bu durumun en önemli nedeni, Ak-Koyunlu devrine ait ekonomik, kültürel ve sosyal konular hakkında bilgi veren kaynakların azlığıdır. Çalışmamızın konusunu oluşturan Govher-nâme, Ak-Koyunlu dönemine ait bir cevâhirnâmedir. Cevâhirnâmeler doğada bulunan kıymetli madenler ve madenlerin çıkarıldığı yerler, değerli taşlar, bitkiler, geçmişte üretilen demir ve çelik türleri, bazı hayvansal ürünler, dönemin ölçü birimleri, yer adları, madenlerin yöresel isimleri, silahlar ve silahların üretim merkezleri gibi birçok konuyu barındıran kaynak türleridir. Bu eser türünden birisi olan Govher-nâme, XV. yüzyılda yaşayan ve Ak-Koyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın (1452-1478) çağdaşı olan Muhammed b. Mansûr-i Deştekî tarafından telif edilmiştir. O eserini Uzun Hasan adına yazmıştır. Eserinde Uzun Hasan’ın oğlu olan ve kısa bir süre Ak-Koyunlu tahtına çıkan Sultan Halil’den de (1478) bahsedilmektedir. Bu eser, 1957 yılında İran’ın büyük yazma uzmanı ve mütebahhirlerinden olan Menûçehr Sutûde tarafından bir dergide neşredilmiştir. Mezkûr kaynak, tespit edebildiğimiz kadarıyla yurt içi ve yurt dışındaki Ak-Koyunlu çalışmalarında neredeyse hiç kullanılmamıştır. Bu çalışma münasebetiyle adeta bir derginin içinde sıkışıp kalan ve unutulan bu eseri, detaylı bir şekilde bilim dünyasına tanıtmak istiyoruz.
