9th International Congress of Turcology Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.064   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.064    Full Text (PDF)

The Rites for Becoming a Devotee of the Qalandariyya in Light of Babarahim Mashrab’s Manaqipnama

Orsolya Saraç

The Qalandariyya Sufi order was formed in the 13th century by Jamāl al-Dīn Sāvī (d. 630/1232) and spread over the following centuries to broad geographical areas such as the Middle East, Anatolia, Iran, Central Asia, and India. Members of the order stressed their disregard for the world as a rebellion against religious and social rules, the principles of faqr [poverty] and tajarrud [immateriality], and the practice of čihār darb [cutting hair, beard, moustache, and eyebrows]. Qalandars rebelled against the established social order by opposing private property, not getting married, wandering with dogs, and living a life of begging. Babarahīm Mashrab was a member of the Qalandarī movement who lived in the lands of Central Asia in the 17th-18th centuries and earned himself a reputation as a poet and a Qalandar dervish in Turkestan. Babarahīm Mashrab described himself as a mad Qalandar (n.d., p. 211b) in his Manaqibnama to reflect his miracle-working personality. His behavior is described in this work as contrary to the culture and morals of the Islamic social structure and had been greeted with public dismay. Examples of his actions include disrespecting holy places, walking with dogs half-naked, smoking cannabis, and behaving inappropriately with both spiritual and worldly leaders. This research focuses on Qalandarī rites using the hagiography of Babarahīm Mashrab, which contains poems and legends collected by his contemporaries and followers.


Keywords: Babarahim Mashrab, Manaqibnama, Qalandariyya, Chagatay literature
DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.064   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.064    Full Text (PDF)

Babarahîm Meşreb Menâkıbnâmesi Işığında Kalenderiyye Zümresinin Sâlik Edinme Ayinleri

Orsolya Saraç

13. yüzyılda Cemâleddîn Sâvî (ö. 630/1232) ile tarikat hâlini alan Kalenderiyye, sonraki yüzyıllarda Orta Doğu, Anadolu, İran, Orta Asya ve Hindistan gibi geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Bu tarikata mensup olanlar, fakr ve tecerrüd umdeleriyle ve çihâr darb (saç, sakal, bıyık ve kaşları kesme) uygulamalarıyla dinî ve toplumsal kurallara bir başkaldırı niteliği taşıyarak dünyayı önemsemediklerini vurguladılar. Kalenderlerin özel mülkiyete karşı çıkmaları, evlenmemeleri, itlerle dolaşmaları ve dilenci hayatı sürmeleri mevcut toplum düzenine karşı bir isyan hareketi vasfı taşımaktaydı. 17-18. yüzyılda Orta Asya topraklarında yaşamış Kalenderî zümresine mensup olan Babarahîm Meşreb, Türkistan topraklarında şair ve Kalender dervişi olarak kendisine ün kazandırmıştır. Babarahîm Meşreb’in kerametvârî şahsiyetini aktaran Menâkıbnâme adlı eserde kendisini bir dîvâne kalender olarak nitelendirir. Mezkûr eserde sergilemiş olduğu İslami toplum yapısının kültür ve ahlakına mugayir davranışları halk tarafından şaşkınlıkla karşılanır. İşlemiş olduğu eylemlere örnek olarak, kutsal mekânlara ihtiram göstermemesi, yarı çıplak bir vaziyette itlerle dolaşması, esrar içmesi hem manevi hem dünyevi liderlere münasip olmayan davranışlarda bulunması gösterilebilir. Bu araştırma, Babarahîm Meşreb’in çağdaşları ve sâlikleri tarafından derlenen, kendisine ait şiirler ve menkıbelerin bir araya getirildiği menâkıbnâmeler kaynak olarak kullanılarak Kalenderî sâlik edinme ayinleri üzerine odaklanmaktadır.


Keywords: Babarahîm Meşreb, Menâkıbnâme, Kalenderiyye, Çağatay edebiyatı

References

  • Aclûnî, İsmail b. Muhammed (1408/1988). Keşfu’ l-Hafâ ve Muzîlü’ l-İlbâs Amma İştehere Mine’ l-Ahâdîs Ala Elsinetin-Nâs. C. I-II. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. google scholar
  • Akarpınar, R. B. (2004). Sûfi Kültüründe Sembollerin Yeri ve Önemi Hakkında Bir Deneme. Türkbilig. S. 2004/7. s. 3-19. google scholar
  • Akarpınar, R. B. ve Arslan, M. (2010). Tekke-Tasavvuf Edebiyatı. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. (M. Öcal Oğuz, Ed.). Ankara: Grafiker Yayınları. google scholar
  • Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları. google scholar
  • Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. C. 1-5. İstanbul: Ötüken Neşriyat. google scholar
  • Demirci, M. (1997). Hâl. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 15. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 216-218. google scholar
  • Divane Meşreb (yz). Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi. Doğu Koleksiyonu. Nu. Török O. 384. google scholar
  • Eliade, M. (2004). Shamanism: archaic techniques of ecstas (Willard R. Trask., Çev.). Londra: Penguin Books. google scholar
  • Esin, E. (1985). “«Eren» Les Derviş Hétérodoxes Turcs d’Asie Centrale et le peintre Surnommé «Siyah-Ka-lam»”. Turcica. S. XVII/1985. s. 7-50. google scholar
  • Digby, S. (1984). Qalandar Related Groups: Elements of Social Deviance in the Religious Life of the Delhi Sultanate of the Thirteenth and Fourteenth Centuries. Islam in Asia içinde (s. 60-108). (Yohanan Friedmann, Ed.). C. I. Kudüs: The Magnes Press. google scholar
  • Fidancı, M. (1994). Şâh Meşreb Menâkıb-nâmesi, İnceleme-Metin-Sözlük. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
  • Gölpınarlı, A. (1958). Manakıb-ı Hacı Bektâş-ı Veli “Vilâyet-nâme”. İstanbul: İnkılâp Kitabevi. google scholar
  • Grenard, F. (1898). Le Turkestan et le Tibet: étude ethnographique et sociologique. Paris: E. Leroux. google scholar
  • Gülerer, S. (2012). Hacım Sultan Menâkıbnâmesi Üzerine Bir İnceleme. (Doktora Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli. google scholar
  • Gülerer, S. (2013). Türk Kültüründe Menâkıbnâmeler ve Menâkıbnâme Yazıcılığı. Tarih Okulu Dergisi. S. 6/ XVI (Aralık 2013), 233-262. google scholar
  • Güzel, A. (2004). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar
  • Harva, U. (1959). Les Représentations Religieuses Des Peuples Altaïques. Paris: Gallimard. google scholar
  • Hatîb-i Fârsî (1972). Menâkıb-ı Cemâleddîn-i Sâvî (Tahsin Yazıcı, Neş.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
  • Hatîb Fars'ı (1983). Qalandar-nama ya sırat-i Ğamöl-ad-Dîn Sâwagî. Hamîd Zamnkub, (Neş.). Tahran: In-tisarat-i Tus. google scholar
  • Hazret-i Şah-meşreb (yz). Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi. Doğu Koleksiyonu. Nu. Török O. 244. İshoq Bog‘istoniy (1990). Tazkira-i Qalandaron. Sharq Yulduzi. Zokirov, Muhsin. S. (Haz.). 1990/8, 152-158. Jarring, Gunnar (1987). Dervish and Qalandar: Texts from Kashghar. Stockholm: Almqvist & Wiksell International. google scholar
  • Karamustafa, Ahmet T. (2006). God’s Unruly Friends: Dervish Groups in the Islamic Later Middle Period, 1200-1550. Oxford: Oneworld. google scholar
  • Karamustafa, Ahmet T. (2014). “Antinomian Sufis”. The Cambridge Companion to Sufism içinde (s. 101124.). Ridgeon, Lloyd (Ed.). Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
  • Keyvani, Mehdi (1982). Artisans and Guild Life in the Later Safavid Period. Berlin: Klaus Schwarz. google scholar
  • Köprülü, M. Fuad (2014). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. İstanbul: Alfa Yayıncılık. google scholar
  • Köprülü, M. Fuad (2005). Türk Tarih-i Dinîsi. Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar
  • Malçok Meteer, Melek (2012). Vilâyetnâme-i Hacı Bektâş-ı Veli (İnceleme - Metin - Dizin) (103a-204a). (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne. google scholar
  • Mcchesney, Robert D. (2014). Waqf in Central Asia: Four Hundred Years in the History of A Muslim Shrine, 1480-1889. New Jersey: Princeton University Press. google scholar
  • Mélikoff, İ. (2010). Hacı Bektaş, Efsaneden Gerçeğe (Turan Alptekin, Çev.). İstanbul: Cumhuriyet Kitapları. google scholar
  • Nicholson, R. A. (1986). “Abu Sa'id Fazlallah B. Abi’l-Kayr”. The Encyclopaedia of Islam. C. 1. içinde (s. 145-147). Leiden: Brill. google scholar
  • Ocak, Ahmet Yaşar (2000). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
  • Ocak, Ahmet Yaşar (1992). Kültür Tarihî Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
  • Ocak, Ahmet Yaşar (1999). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
  • Parlatır, İsmail-Hazai, György (2007). Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi’ndeki Türkçe El Yazmaları Kataloğu. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi. google scholar
  • Péri, Benedek (2016). It is the Weed of Lovers. The Use of Cannabis Among Turkic Peoples up to the 15th Century. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. S. 69/2, 139-155. google scholar
  • Ridgeon, Lloyd (2010). Shaggy or Shaved? The Symbolism of Hair among Persian Qalandar Sufis. Iran and the Caucasus. S. 14, 233-264. google scholar
  • Rizvi, Saiyid Athar Abbas (1978). A history of Sufism in India. Yeni Delhi: Munshiram Manoharlal. google scholar
  • Seyirci, Musa (1992). Abdal Musa Sultan. İstanbul: Der Yayınevi. google scholar
  • Şehzâde Alaâddin Gaybî (2021). Kaygusuz Abdâl Külliyatı: (Hayatı-eserleri-metin sözlük-kaynaklar). Abdurrahman Güzel (Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu. google scholar
  • Tolkun, Selahittin (2001). Meşreb (1640-1711). Türk Kültürü Dergisi. S. 454 (Şubat), 110-115. google scholar
  • Trimingham, J. Spencer (1971). The Sufi Orders of Islam. Oxford: Oxford University Press. google scholar
  • Uludağ, Süleyman (1988). Ağyâr. TDV İslâm Ansiklopedisi. C. 1. içinde (s. 482). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. google scholar
  • Ünlü, Suat (2013). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi. google scholar
  • Yalçın, Yunus (2008). Türk Edebiyatında Velâyetnâmeler ve Otman Baba Velâyetnâmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi. google scholar
  • Yurtoğlu, Gökhan (2012). XV. Yüzyılda Rumeli’de Heterodoks Bir Türk Sûfîsi: Otman Baba ve Velâyetnâmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. google scholar
  • Vâhidî (2015). Hâce-i Cihân ve Netıce-i Cân : inceleme, tenkitli metin. T. Karabey, B. Şığva, Y. Babür, (Haz.). Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.