9th International Congress of Turcology Proceedings Book
What is Going on in Bayan Tsokto? The Tonyukuk Memorial Complex and Its Surroundings in July 2021
Şaban DoğanThreats to the structures and inscriptions have been observed these days around the Tonyukuk memorial complex and its surroundings, this complex being a Turkic cultural heritage site. The Chinggis Khan Statue Complex that was made and became functional in 2008 as well as the Tonyukuk Highway the Turkish Cooperation and Coordination Agency (TIKA) constructed have had a major role regarding this issue. As is known to all, TIKA constructed an approximately 11 kilometer-long road between the Bilge Tonyukuk Memorial Complex and the Arcançivlin Lagoon Junction in Mongolia, which connects to Ederne district in Töv Province to the Ulaanbaatar Öndörkhaan Highway to facilitate transportation to the Tonyukuk Memorial Complex. The district became a center of attraction due to the Chinggis Khan Statue Complex, a Turkish construction project of a modern museum in the district, being 13 kilometers from Tonyuyuk Memorial Complex. Due to the ease of transportation, the settlements that had started off as agricultural and animal husbandry areas have been replaced by an income struggle that this study believes to be for tourism purposes. Some Turkish scholars have mentioned these constructions on various platforms. These construction projects have also continued despite the warnings from these scholars. This paper has been prepared in order to reveal the threats to the Tonyuyuk memorial structure that started after these mentioned studies were conducted from the projects that have now arrived at the borders of the memorial complex and to draw attention to the latest situation that is contrary to the Mongolian legislation. The paper will identify the latest status of the Tonyukuk monument complex and the dimensions of the structures around the complex in light of the data obtained during the research and exploratory trip made to the region in July 2021. Information will be given about the attempts of the Turkish Embassy in Ulanbataar and the TIKA Ulanbataar Office under the supervision of the Mongolian authorities regarding this subject. In addition, determinations and evaluations will be made about the status of the relevant area in terms of Mongolian legislation and the obligations of the Mongolian authorities.
Bayan Tsokto’da Neler Oluyor? Tonyukuk Anıt Külliyesi ve Çevresi (Temmuz 2021)
Şaban DoğanMoğolistan’daki Türk kültür varlıklarından olan Tonyukuk yazıtlarının da bulunduğu anıt külliye yakınlarında son zamanlarda külliye ve çevresini tehdit eden ciddi bir yapılaşma görülmektedir. Bahse konu yapılaşmada 2008 yılında tamamlanarak faaliyete geçen Cengiz Han Heykel kompleksiyle Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA) tarafından yapılan Tonyukuk karayolunun önemli rolü olduğunu düşünüyoruz. Bilindiği gibi TİKA 2014 yılında Moğolistan’ın Töv vilayetine bağlı Erdene ilçesi sınırlarındaki Ulanbator Öndörhaan karayolunda Arcançivlin Kaplıcası yol ayrımı ile Bilge Tonyukuk Anıt Külliyesi arasında yaklaşık 11 kilometrelik bir karayolu yaparak Tonyukuk Anıt Külliyesine ulaşımı kolaylaştırmıştı. Bölgeye ulaşımın kolaylaşması; külliyenin kuş uçuşu 13 km yakınında (Tsonjin Boldog’da Tola Nehri kıyısında) inşa edilen Cengiz Han Heykel kompleksi ve Türkiye’nin Tonyukuk Anıt Külliyesi bölgesinde modern bir müze inşa etme projesi bölgeyi cazibe merkezi hâline getirmiş; kolay ulaşım sebebiyle tarım ve hayvancılık yapmak maksadıyla başlayan yerleşmeler yerini turizm amaçlı olduğuna inandığımız bir rant kavgasına bırakmıştır. Türkiye’den bazı bilim insanlarının çeşitli platformlarda dile getirdiği yapılaşmalar bahse konu ikazların ardından da devam etmiştir. Bu çalışma, ilgili çalışmalardan sonra gerçekleşen ve artık külliyenin sınırlarına dayanan yapılaşmayı gözler önüne sermek ve Moğolistan mevzuatına da aykırı olan son duruma dikkat çekmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada Temmuz 2021’de bölgede yaptığımız araştırma ve inceleme gezisinde elde edilen veriler ışığında Tonyukuk Anıt Külliyesinin son durumu ve külliye çevresindeki yapılaşmanın boyutları gösterilecek; konuyla ilgili olarak Türkiye Cumhuriyeti Ulanbator Büyükelçiliği ile TİKA Ulanbator Ofisinin Moğol makamları nezdindeki girişimleri hakkında bilgi verilip ilgili alanın Moğolistan mevzuatı bakımından durumu ve Moğol makamlarının yükümlülükleriyle ilgili tespit ve değerlendirmeler yapılacaktır.
