9th International Congress of Turcology Proceedings Book
An Assessment of Letters from the Ayuka Khan Period in the Context of Nomad and Settled Relations
Oktay BerberThe Kalmyks belong to the western branch of the Mongols and came to the Idel region with a large population. There they became stronger and organized into a khanate at the beginning of the 17th century. Over time, they rose to the position of an important element able to affect the political, social, and economic histories of Turkish tribes in the Idel-Ural region in particular. Ayuka became Khan of the Kalmyks in the region in 1669 and remained in the khanate until his death in 1724. He had an important role in strengthening the Idel Kalmyks and influencing their environment. In addition, this period was politically and militarily the most important for the Idel Kalmyks. After coming to power, Ayuka Khan on one hand tried to establish unity among the Kalmyks, while on the other hand he contacted and negotiated many times with the settled powers around him for political, military, and economic reasons. Ayuka Khan carried out some of these meetings through his ambassadors and others took part in in person. The letters from Ayuka Khan are preserved in the National Archive of the Republic of Kalmykia (NARK, located in Elista today) and are important documents that allow one to understand the relationships the nomadic and steppe Kalmyks had with the settled powers. Many letters are found to belong to Ayuka Khan, but this article only evaluates some of the Mongolian letters from 1714-1724. These documents were published in 2003 and attracted not the attention of researchers in Turkey but of Russian researchers. From these letters, many issues can become clearer, such as the expectations, demands, and mutual promises of the Kalmyks from the great states. When evaluating these aforementioned letters, situations can be identified such as why and how the steppe and nomadic Kalmyks had come into contact with settled elements that were unlike them, as well as the different approaches taken by both sides of the negotiations. For this reason, the letters from Ayuka Khan reveal the different approaches the steppe nomads and the settled world had toward their problems, which in a way shows how the two sides both nurtured one another while having different thoughts. The paper aims to express these differences between the two worlds with respect to the statements in the letters.
Göçebe-Yerleşik İlişkileri Bağlamında Ayuka Han Dönemindeki Mektuplar Üzerine Bir Değerlendirme
Oktay BerberMoğolların batı koluna mensup Kalmuklar, XVII. yüzyılın başlarında büyük bir nüfusla İdil bölgesine gelerek burada güçlendiler ve hanlık şeklinde teşkilatlandılar. Zamanla İdil-Ural hattındaki özellikle Türk boy ve kavimlerinin siyasi, sosyal ve iktisadi tarihlerini etkileyen mühim bir unsur konumuna yükseldiler. İdil Kalmukları’nın bu şekilde güçlenmesinde ve çevrelerini etkilemelerinde 1669 yılında bölgedeki Kalmukların başına geçen ve 1724 tarihindeki ölümüne kadar da hanlık makamında oturan Ayuka’nın önemli bir yeri bulunmaktadır. Ayrıca bu dönem İdil Kalmukları’nın siyasi ve askerî açıdan zirve dönemi olarak ifade edilmektedir. Ayuka Han, başa geçtikten sonra bir yandan Kalmuklar arasında birliği sağlamaya çalışırken diğer yandan da etrafındaki yerleşik güçlerle siyasi, askerî, iktisadi nedenlerle pek çok defa temas kurmuş, görüşmeler yapmıştır. Bu görüşmelerin bir kısmını elçileri vasıtasıyla gerçekleştiren Ayuka Han, görüşmelerin bir kısmında da bizzat yer almıştır. Bugün merkezi Elista olan Kalmuk Özerk Cumhuriyeti’nin Ulusal Arşivi’nde (NARK) saklanan Ayuka Han’ın mektupları, göçebe ve bozkırlı Kalmuklarla yerleşik güçler arasındaki ilişkiyi anlamamızı sağlayan mühim belgeler mahiyetindedir. Ayuka Han’a ait pek çok mektup söz konusu olup tebliğde yalnızca 1714-1724 yılları arasına ait Moğolca mektuplardan bazıları değerlendirilmiştir. Ülkemizde araştırmacıların dikkatini çekmeyen ancak 2003 yılında Rusça çevirileri yayınlanan bu belgelerde Kalmukların büyük devletlerden beklentileri, talepleri, karşılıklı verilen sözler gibi pek çok hususu anlamak mümkündür. Söz konusu mektuplar değerlendirildiğinde bozkırlı ve göçebe olan Kalmukların kendileri gibi olmayan, yerleşik unsurlarla neden ve nasıl temas ettikleri, her iki tarafın gerçekleşen görüşmelere farklı yaklaşımı gibi durumları tespit edebilmekteyiz. Bu nedenle Ayuka Han’ın mektupları bozkırlı göçebelerle yerleşik dünyanın sorunlara farklı yaklaşımını ortaya koymakta, bu da bir bakıma birbirinden beslenen iki tarafın farklı düşünce iklimine sahip olduğunu göstermektedir. Tebliğde mektuplardaki ifadelerden yola çıkılmak suretiyle iki dünya arasındaki bu farklılıklara temas edilmektedir.
