9th International Congress of Turcology Proceedings Book
Measures and Units of Time in Karakhanid Turkic Texts
Aslı ZenginLanguage heirlooms are the memories of societies and sources that show the reflections changes in cultural structure have on language. Nations that come into contact with different civilizations not only take the names of the new entities and concepts they encounter directly into their own language, but also find new words for them according to the rules of the language they speak. However, as a result of cultural contact, they may also occasionally change the words that identify entities and concepts that have been known for a long time. The period of Karakhanid Turkic is an important turning point in which the entrance to a new circle of culture and civilization was experienced. Therefore, it can also be said to have been a period in which these lingual changes were intensely experienced. Examining words that represent a certain conceptual field can give an idea about the direction and structure of these changes and transformations. This article will discuss from this point of view the measures of time used in Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Atebetü’l-Hakâyık, and Qur’an translations, which are relics of Karakhanid Turkic. The study will attempt to compare the terms used to mean temporal concepts such as year, month, day, and time of day within the framework of a certain classification. In light of the obtained data, the study will identify to which language and/or cultural environment the tenses Turks used in this period belong. Based on the words and expressions, the article will also describe the perception of time in that era. In this way, the article will attempt to determine the reasons for the preferences regarding how units of time are named among the works belonging to that period.
Karahanlı Türkçesi Metinlerinde Zaman Ölçüleri/Birimleri
Aslı ZenginToplumların hafızası olan dil yadigârları, kültürel yapı değişimlerinin dile yansımalarını gösteren kaynaklardır. Farklı medeniyet daireleriyle temas eden milletler, tanıştıkları yeni varlık ve kavramların adlarını doğrudan kendi dillerine aldıkları gibi konuştukları dilin kurallarına uygun biçimde bunlara yeni karşılıklar da bulabilirler. Bununla birlikte kültürel temaslar neticesinde zaman zaman önceden beri bildikleri varlık ve kavramları karşılayan kelimelerde değişiklik yoluna da gidebilmektedirler. Karahanlı Türkçesi dönemi, yeni bir kültür ve medeniyet dairesine girişin yaşandığı, önemli dönüm noktalarından biridir. Dolayısıyla sözü edilen değişikliklerin dilde yoğun biçimde yaşandığı bir zaman aralığı olduğu söylenebilir. Belirli bir kavram alanını temsil eden kelimelerin incelenmesi, bu değişim ve dönüşümün yönü ve yapısı hakkında fikir verebilmektedir. Bu noktadan hareketle, bildirimizde Karahanlı Türkçesi dil yadigârlarından Kutadgu Bilig, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Atebetü’l-Hakâyık ve Kur’an Tercümelerinde geçen zaman ölçüleri ele alınmaktadır. Yıl, ay, gün, günün vakitleri, vb. kavramları karşılayan adlar belli bir tasnif çerçevesinde mukayese edilmeye çalışılacaktır. Elde edilen veriler ışığında Türklerin bu dönemde kullandıkları zaman ifadelerinin hangi dil ve kültür çevresine ait oldukları belirlenecektir. Kelimelerden ve ifadelerden hareketle dönemin zamanı algılayış biçimi üzerine de bazı dikkatler ortaya konulacaktır. Bu sayede aynı döneme ait eserler arasında zamanın adlandırılışıyla ilgili tercihler nedenleriyle belirlenmeye çalışılacaktır.
