9th International Congress of Turcology Proceedings Book
On an Unknown Copy of Kitābu Bulgatu’l-Muştāk fi Lugati’t-Türk ve’l-Kifçāk
Savaş KaragözlüAs is known by linguists, Mahmud al-Kashgari’s Dīwān Lughāt al-Turk was the first book written in the 11th century to teach Turkish language to Arabs. In the following years, other significant books were published with the same purpose such as Kitābu Bulgatu’l-Muştāk fi Lugati’t-Türk ve’l-Kifçāk, which was written by Jamalu’d-dinu’t-Turki during the Mamluk-Kipchak era. The only known copy of this book exists and is registered at the Turkish Manuscripts Department at Paris Bibliotéque Nationale. The well-known Polish Turkolog A. Zajączkowski worked on this copy, which first was published in 1938 and again 1954. Recently, the author found another copy of this book. This copy is not registered in any library or related institution, and its form and content are different from the one in Paris, with the cover and the first few pages containing the Introduction not present. However, this book contains many things that are missing in the Paris Bibliotéque Nationale copy, which makes it valuable and worth paying attention. This copy follows the classical form, unlike the copy in Paris that traces the zigzag and checkered style. This paper will touch upon the new copy, briefly explain its contents, and then highlight the similarities and differences between the two copies following the comparative approach.
Kitabu Bulgatu’l-Muştak Fi Lugati’t-Turk Ve’l Kıfçak’ın Bilinmeyen Bir Nüshası Üzerine
Savaş KaragözlüBilindiği üzere Kaşgarlı Mahmud’un XI. yüzyılda kaleme aldığı Divânu Lugâti’t-Türk adlı eser Araplara Türkçe öğretmek amacıyla hazırlanan ilk eserdir. Bu tarihten sonra aynı amaç için birçok eser yazılmıştır. Bu önemli eserlerden biri de Memluk Kıpçak sahasında yazılmış olan Kitabu Bulgatu’l-Muştak Fi Lugati’t-Turk ve’l-Kıfçak’tır. Bu eser Cemalu’d-dinu’t-Turkî tarafından kaleme alınmıştır. Eserin günümüze kadar bilinen tek nüshası olup Paris Bibliotéque Nationale Türkçe yazmalar bölümünde bulunmaktadır. Bu nüsha Polonyalı Türkolog A. Zajączkowski tarafından çalışılmıştır. Zajączkowski, eserin birinci bölümünü 1938’de ve ikinci bölümünü 1954’te neşretmiştir. Geçtiğimiz aylarda eserin herhangi bir yerde kayıtlı olamayan yeni bir nüshası elimize geçmiştir. Nüshanın cilt kapağı ve ilk sayfaları eksik olduğundan Paris nüshası gibi bir mukaddimesi bulunmamaktadır ve birinci babın ilk beş sözcüğü (teŋri ‘tanrı’, yavlaḳ ‘azim Allah’, arzu berici ‘rızkı veren Allah’, kurrasa ‘Kur’an’, peygamber ‘peygamber’) eksiktir. Dolayısıyla eser altıncı sırada olan yalavaç ‘elçi, peygamber’ sözcüğü ile başlamaktadır Elimizdeki nüsha, şekil ve içerik bakımından Paris nüshasından biraz farklıdır. Mesela, Paris nüshası gibi zikzaklı ve baklavalı şekilde tanzim edilmeyip klasik biçimde hazırlanmıştır. Nüshanın en önemli özelliklerinden biri Paris nüshasında eksik olan bazı sayfaların bu nüshada bulunması ve birkaç yerde bazı sözcüklerin eş anlamlılarına yer verilmesidir. Bu çalışmada, yeni bulunan nüsha tanıtılacak, nüshanın hakkında bilgiler verilecek, iki nüshanın arasındaki benzerlikler ve farklıklar üzerinde durulacaktır
