9th International Congress of Turcology Proceedings Book
Tekkes as a Place of Love, Education, and Change in Classic Turkish Poetry
Yücel Ünlü AydınClassical Turkish poetry reflects Islamic culture through its theoretical and aesthetic principles. Tekkes [Sufi lodges] have an important central place in social life through the mosques and madrasas that were fundamental institutions of Islamic civilization in the Ottoman Empire. Although tekke as a word was widely used in Ottoman period, various other names exist for architectural structures where people belonging to same sect come together, such as lodge, ribat, khanqah, asitane [threshold], and place. These nomenclatures are related to the tekkes’ architectural structure and functions. Tekkes are known to enrich the possibilities for social assistance, sports, ahi-organization, fine arts, and conquest policy, as well as scientific education. The events that initiated change regarding tekkes started with the tekkes affiliated with Evkaf-ı Hümayun in 1812, the banning of the Bektashi Sect and Janissaries in 1826, and the establishment of the Meclis-i Meşayih in 1866. The intangible and concrete meanings of the other nomenclatures (lodge, ribat, khanqah, asitane, place) used instead of tekke can be explained with examples of couplets selected from poetry magazines and divans, with their metaphorical use, and also other rhetoric uses, especially love of the tekke, and these are based on the information provided by Evliya Çelebi in his Seyahatname and in the classification made by Kara (1980) with regard to tekke functions. Using some examples of poetry, his article will explain the reflection of the change regarding the concept and functions in Classical Turkish poetry of tekkes, which had been felt in every field in the Ottoman Empire since the 18th century.
Klasik Türk Şiirinde Aşk, Eğitim ve Değişimin Mekânı Olarak Tekke
Yücel Ünlü AydınKlasik Türk Şiiri, İslami kültürü nazari ve estetik esaslarıyla yansıtır. Tekke, Osmanlı Devleti’nde İslam medeniyetinin temel kurumlarından olan cami ve medreselerle birlikte sosyal yaşamın merkezinde önemli bir mekândır. Osmanlı döneminde tekke adı yaygın kullanılmakla birlikte aynı tarikata bağlı kişilerin bir araya geldiği mimari kuruluşlar için çeşitli adlandırmalar bulunmaktadır. Bunlar zaviye, hankah, asitane, savma’a ve hane sözcükleridir. Bu adlandırmalar tekkelerin mimari yapısı ve işlevleriyle ilişkilidir. Tekkelerin ilim tahsiliyle birlikte sosyal yardımlaşma, spor, ahilik teşkilatı, güzel sanatlar ve fetih politikası imkânlarını zenginleştirdiği bilinmektedir. Tekkelerde değişim sürecini başlatan olaylar 1812’de tekke vakıflarının Evkaf-ı Hümayun’a bağlanması, 1826’da Yeniçerilerle birlikte Bektaşilik tarikatının yasaklanması, 1866’da Meclis-i Meşayih’in kurulmasıdır. Bildirimizde tekke ve tekke yerine kullanılan diğer adlandırmaların (zaviye, hankah, asitane, savma’a, hane) soyut ve somut anlamları, başta tekye-yi aşk olmak üzere benzetme ve diğer söz sanatlarında kullanımları, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’de verdiği bilgiler ve Kara’nın (1980) yaptığı sınıflandırma esas alınarak tekkelerin işlevleri, şiir mecmuaları ve divanlardan seçilen beyit örnekleriyle izah edilecektir. 18. yy.’dan itibaren Osmanlı’da her alanda etkisi hissedilen değişimin Klasik Türk şiirinde tekke kavramına ve işlevlerine yansıyışı şiir örnekleriyle açıklanacaktır.
