9th International Congress of Turcology Proceedings Book
A Look at Studies on the History of the Cumans in Hungary
Baran BaşakHungarian scientists began to look for the Eastern origins of Hungarians, which had been stuck in the Germanic and Slavic cultural basin, through the department of Turcology, which was established in 1870 within the Hungarian Academy of Sciences. The eastern origin of Hungarians was investigated during the 19th-century nationalization process, with a close interest in the Turkic tribes who’d migrated to the Great Hungarian Plain. The last of these migrations involved the Cumans, who migrated to the Hungarian Kingdom after the 13th-century Mongolian invasion of Europe. They brought their language and culture to the lands where they settled in the Hungarian Kingdom. History and Turcology studies in Hungary turned to the Cumans after the origin debates in the TurcoUgric War. Following Gyárfás István’s study “A Jász-Kunok Története” [History of the Jász and Cumans], which he wrote in four volumes between 1870-1885, the topic of the Cumans became a valuable discipline of study in Hungary. The fact that most of the Turkic vocabulary in Hungarian is of Cuman origin has led to intensive studies by Hungarian Turcologists in this field, with the foundations having been laid by Németh Gyula and Rásonyi Laszló. Current studies are written under two headings: the pre-Mongol origins and languages of the Cumans, and the Cuman history in Hungary after the Mongol invasion using linguistic and archeological data. This article will study the historical works of Hungarian scientists and their academic research and views on the Cumans.
Macaristan’da Kuman Tarihi Üzerine Yapılan Çalışmalara Bir Bakış
Baran BaşakMacar bilim adamları Macar Bilimler Akademisi bünyesinde 1870 yılında kurulan Türkoloji Kürsüsünde Germen ve Slav kültür havzasına sıkışmış Macarlığın Doğudaki kökenlerini aramaya başladılar. XIX. yüzyılın ulus inşası sürecinde Doğulu kökenlerinin Türklerle olan ilişkisi araştırıldı ve Hunlardan itibaren Macar ovasına göç eden Asyalı kavimlerle yakından ilgilenildi. Bu göçlerin sonuncusu XIII. yüzyılda Moğollardan aldıkları yenilgiler sonrası Macar Krallığı’na göç eden Kumanlardı. Askeri hizmetleri karşılığı yerleştirildikleri topraklara dil ve kültürlerini getirerek Macaristan’da derin bir iz ve miras bıraktılar. Macaristan’daki tarih ve Türkoloji çalışmaları Macar Türkologların köken tartışmalarına dayanan Türk-Ugor Savaşı sonrası Kumanlara yöneldi. Gyárfás István’ın 1870-85 yılları arası dört cilt şeklinde hazırladığı “A jász-kunok története (Yas ve Kuman Tarihi)” adlı çalışması sonrası Kumanlar ve genel kanıya göre onlarla eşzamanlı olarak Macaristan’a gelen Macarca Jász denen İrani bir halk olan Alanlar/Yaslar, Macaristan’da kıymetli bir çalışma sahası oldu. Macarcadaki Türkçe kelime varlığının büyük bir kısmının Kumanca kökenli olması Németh Gyula ve Rásonyi Laszló’nun attığı temellerle Türkologların bu alanda çalışmaların günümüze kadar yoğun şekilde sürdürülmesine sebep oldu. Günümüzdeki tarih çalışmaları ise dil ve arkeoloji verileriyle Pálóczi Horváth András ve Vásáry István gibi isimlerin öncülüğünde Kumanların Moğol öncesi köken ve dilleri üzerine ya da Moğol sonrası Macaristan’daki varlıkları üzerine iki ana başlıkta toplanır. Bildirimizde Kumanlar hakkında Macar bilim adamlarının yaptıkları tarih çalışmaları ve geliştirdikleri görüşler üzerinde durulacak ve Türk tarihçiliğinin bakış açısıyla değerlendirmeler yapılacaktır.
