9th International Congress of Turcology Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.021   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.021    Full Text (PDF)

Antonyms in Turkmen Turkish of 20th-Century Afghanistan According to the Works of Mollâ Devlet Geldi Fedâî

Najibullah Bigzad

As other languages, Turkish language also has synonyms, metonyms, and antonyms. Such features of words have been seen since Orhon inscriptions to the present as these concepts are stereotyped elements that enrich the vocabulary of a language. These elements have a wide range of applications in oral and written communication and are generally used in order to strengthen the meaning of sentences or for effectively expressing sentences. This is why these features are a topic that has been emphasized throughout the ages. Studies show that antonyms consist of different dimensions such as meaning, structure, origin, and performance. This investigates Turkish words that also appear in the languages of 20th-century’s Afghanistan in terms of meaning in an attempt to affix antonyms. This study examines the works of Mollâ Devlet Geldi Fedâî, one of the most important Turkmen poets and characters of 20th-century Afghanistan, and attempts to confirm the presence of antonyms and describe them with examples. The antonyms obtained from the content in terms of structure involve antonyms with suffixes, antonyms without suffixes, and antonyms that have been changed; these are evaluated in terms of their origins in Turkish, Persian and Arabic.


Keywords: Fedâî works, Turkmen Turkish, antonyms, meaning, origin
DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.021   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.021    Full Text (PDF)

Mollâ Devlet Geldi Fedâî Külliyatı’na Göre 20.Yüzyıl Afganistan Sahası Türkmen Türkçesinde Zıt Anlamlı Kelimeler

Najibullah Bigzad

Her dilde olduğu gibi Türkçede de eş, yakın veya zıt anlamlı kelimeler bulunmaktadır. Orhon Yazıtları’ndan başlayarak Türk dilinin tarihî dönemlerine ait eserlerde bu özelliğe sahip kelimeleri görmek mümkündür. Çünkü bu kavramlar, bir dilin söz varlığını zenginleştiren kalıplaşmış ögelerdir. Sözlü ve yazılı iletişimde geniş bir kullanım imkanına sahip olan bu ögeler, genel olarak anlamı güçlendirmek ve anlatımı özlü ve etkin kılmak amacıyla kullanıldıkları için üzerinde durulması gereken konulardan biri olmuştur. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda zıt anlamlı kelimeler, anlam, yapı, köken, işlev gibi farklı açılardan ele alınmıştır. Bu çalışmada, 20. yüzyıl Afganistan sahası Türkmen Türkçesinde geçen ikilemeler anlam bakımından ele alınarak zıt anlamlı kelimeler tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu amaçla, Afganistan’ın 20. yüzyılda yetiştirdiği önemli şahsiyetlerden ve sanatı en kuvvetli Türkmen şairlerinden biri olan Mollâ Devlet Geldi Fedâî Külliyâtı incelenerek tespit edilen zıt anlamlı kelimeler örneklerle gösterilmeye çalışılacaktır. Metinden elde edilen zıt anlamlı kelimeler kuruluş bakımından bağlaçlı, bağlaçsız ve ögeleri yer değiştirmiş olan yapılar ve köken bakımından Türkçe, Farsça ve Arapça kökenli kelimeler şeklinde değerlendirilecektir.


Keywords: Fedâî Külliyâtı, Türkmen Türkçesi, zıt anlamlı kelimeler, anlam, köken

References

  • Agakay, M. A. (1954). Türkçede kelime koşmaları. TDAY Belleten, s. 97-104. google scholar
  • Aksan, D. (2016). Anlambilim, anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Bilgi Yay. google scholar
  • Başar, U. (2019), Mollâ Devlet Geldi Fedâî ve külliyâtı. Türk Yurdu Dergisi. Ankara. google scholar
  • Bigzad, N. (2019), Memluk Kıpçak Türkçesinde kalıplaşmış söz birlikleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Samsun. google scholar
  • Bigzad, N. (2021). Afganistan sahası Tahar ili çağdaş Özbek şiirinde Çağatay Türkçesinin biçim bilgisel özellikleri. Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD) 5/1, s. 122-130. google scholar
  • Bozkurt, H. (2013). Türkmen Türkçesinde ikilemeler. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. google scholar
  • Doğan, L. (2012). Türkmen Türkçesinde İkilemeler. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. s. 90-103. google scholar
  • Erol, H. A. (2002). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine anlam değişmeleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Doktora Tezi. Çanakkale. google scholar
  • Sohbet, A. (2016). Mollâ Devlet Geldi külliyâtı. Kabil: Afgan Mesleki Yayınevi. google scholar
  • Günay, D. (2007). Sözcükbilime giriş. İstanbul: Multilingual Yay. google scholar
  • Karaağaç, G. (1999). Eski Türkçede “-ş/-ş-/-l/-l-/-y” nöbetleşmeli kök alomorflar, Üçüncü Uluslararası Türk Dili Kurultayı. google scholar
  • Korkmaz, Z. (2007). Türk dili üzerine araştırmalar III. Ankara: TDK Yay. google scholar
  • Korkmaz, Z. (2010). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yay. google scholar
  • Niklas-Salminen, A. (2003). La Lexicologie. Paris: Armin Colin. google scholar
  • Soydan, S. (2018). Klasik önce ve klasik dönem Çağatay Türkçesinin bazı eserlerinde zıt anlamlı kelimelerin kullanımı. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, s. 276-291. google scholar
  • Vardar, B. (1988). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.