9th International Congress of Turcology Proceedings Book

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.039   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.039    Full Text (PDF)

Vocal Changes Seen in the Arabic Loanwords of the Sivas Dialect

Ömer Güven

Dialect are undoubtedly one of the most important issues waiting to be researched in Turkish. Dialects face extinction for reasons such as the proliferation of mass media, higher education levels, and migrations from villages to cities. Therefore, identifying and registering items such as the words, phrases, and sayings related to the lexicon of each dialect are very important. Word compilations in addition to text compilations are also important in this regard. In order not to lose these important language data, word collections should be done posthaste. For this reason, the importance of studies on word collections has further increased. Throughout history, Turks have established relations with many nations for a variety of reasons, with Arabs being one of the nations with whom Turks have had the most relationships. In particular, Turks’ acceptance of Islam greatly improved the established relations, with Turkish Arabic words having entered into numerous languages in parallel with the development of these relations. This study discusses phonetic events in the Arabic loanwords used in the dialects of Sivas Province, first by analyzing scientific studies on these dialects and then identifying the Arabic loanwords in these works. In addition to these examined studies, the article also includes data obtained as a result of the performed investigations. The collected language data are discussed under the headings of phonetic events related to vowels and phonetic events related to consonants. The article’s fundamental purpose is to demonstrate the use of Arabic loanwords in the Sivas dialects and to detect the major phonetic effects on the identified loanwords.


Keywords: Turkey, Turkish Dialect, Sivas Dialect, Arabic Loanwords, Phonetic Events, Language Contact
DOI :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.039   IUP :10.26650/PB/AA10AA14.2023.001.039    Full Text (PDF)

Sivas Ağzındaki Arapça Alıntı Kelimelerde Görülen Ses Olayları

Ömer Güven

Dilimizin araştırılmayı bekleyen en önemli alanlarından biri, hiç şüphesiz, ağızlardır. Ağızlar; kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması, eğitim düzeyinin yükselmesi, köyden kente göç gibi nedenlerle yok olma tehlikesi altındadır. Bu sebeple; ağızların söz varlığına dair tespit edilip kayda geçirilen her bir kelime, deyim vs. çok önemlidir. Metin derlemesi yanında sözcük derlemeleri de bu noktada önem taşımaktadır. Bu önemli dil verilerinin kaybolmaması için derleme çalışmalarının vakit kaybetmeden yapılması gerekmektedir. Bu nedenle derleme çalışmalarının önemi son yıllarda giderek artmaktadır. Türkler tarih boyunca çeşitli sebeplerle birçok milletle ilişki kurmuşlardır. Türklerin en çok ilişki kurduğu milletlerin başında Araplar gelmektedir. Özellikle Türklerin İslamiyet’i kabul etmeye başlamaları kurulan ilişkileri oldukça geliştirmiştir. Bu ilişkilerin gelişmesine paralel olarak Arapçadan da Türkçeye sayısız kelime girmiştir. Bu çalışmada Sivas ili ağızlarında kullanılan Arapça alıntı kelimelerdeki ses olayları incelenecektir. Çalışmada ilk olarak Sivas ili ağızları ile ilgili yapılmış bilimsel çalışmalar taranacak ve bu eserlerdeki Arapça alıntı kelimeler tespit edilecektir. Bu çalışmanın ardından taranan bu eserlere ilave olarak tarafımızca yapılan derlemeler ve soruşturmalar sonucunda elde edilen veriler de çalışmaya dâhil edilecektir. Toplanan bu dil verileri “Ünlülerle İlgili Ses Olayları” ve “Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları” başlıkları altında iki bölümde ele alınacaktır. Bu kısa çalışmadaki temel amacımız Sivas ili ağızlarındaki Arapça alıntı kelimelerin kullanımlarını göstermek ve bu alıntı kelimelerdeki başlıca ses olaylarını belirlemektir.


Keywords: Türkiye Türkçesi Ağızları, Sivas İli Ağızları, Arapça Alıntı Kelimeler, Ses Olayları, Dil İlişkisi

References

  • Akar, A. (2010). Türkçe-Arapça Arasındaki Sözcük İlişkileri. Karadeniz-Black Sea-Çerno More, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 9-16. google scholar
  • Aksan, D. (1990). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dil Bilim 1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • Altun, H. O. (2012). Türkiye Türkçesindeki Arapça Alıntı Kelimelerde Ünlü Uyumsuzlukları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (32), 55-71. google scholar
  • Ay, A. (2017). Afyonkarahisar Ağzındaki Arapça Alıntı Kelimelerde Görülen Ses Olayları. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 2(2), 1- 20. google scholar
  • Ay, A. (2018). Türkiye Türkçesinin Batı Grubu Ağızlarındaki Arapça Alıntı Kelimelerde Görülen Ses Olayları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara. google scholar
  • Baran, B. (2019). Arapçadan Türkiye Türkçesine Geçen Sözcüklerde Ayın ve Hemzeyle İlgili Ses Olayları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 144-158. google scholar
  • Caferoğlu, A. (1955). Anadolu Ağızlarında Metathese Gelişmesi. TDAY-Belleten, Ankara, TDK Yayınları, 1-7. Caferoğlu, A. (1994). Sivas ve Tokat İlleri Ağızlarından Toplamalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • Darıcı, T. A. (2013). Şarkışla’nın Söz Varlığı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. google scholar
  • Demir, N. ve Şen, Ü. (2006). Sivas İli ve Yöresi Ağızları (Etnik Yapı-Dil İncelemesi-Metinler-Sözlük). Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları. google scholar
  • Doğan, Ş. (2001). Sivas Merkez İlçe ve Köyleri Ağızları (Giriş-İnceleme-Metinler). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van. google scholar
  • Dursunoğlu, H. (2014). Türkiye Türkçesi’ndeki Arapça Sözcükler ve Bu Sözcüklerdeki Ses Olayları. Turkish Studies, 9(9), 145-155. google scholar
  • Eker, S. (2009). Çağdaş Türk Dili. Ankara: Grafiker Yayınları. google scholar
  • Eren, H. (1953). Türk Dilinde Metathese Olayı. TDAY-Belleten, Ankara: TDK Yayınları, 161-180. google scholar
  • Eren, H. (1960). Anadolu Ağızlarında Rumca, İslavca ve Arapça Kelimeler. TDAY Belleten, (8), 295-371. google scholar
  • Ergin, M. (2010). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. google scholar
  • Güven, Ö. (2014). Sivas İli Zara İlçesi Ağzı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul. google scholar
  • İçer, E. (2010). Sivas İli Yıldızeli Ağzı (İnceleme - Metinler - Sözlük). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne. google scholar
  • İpek, B. (1997). Anadolu Ağızlarında Yabancı Kelimeler - Fonetik İnceleme-. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ. google scholar
  • İpek, B. (2009). Alıntı Sözcüklerde Ses Değişmeleri ve Elazığ İli Ağızları Örneği. Turkish Studies, 4(8), 1558-1573. google scholar
  • İşler, E. (2008). Türkçedeki Arapça Alıntı Kelimelerde Ses Değişiklikleri. EKEV Akademi Dergisi-Sosyal Bilimler, (35), 187-196. google scholar
  • Karaağaç, G. (2002), Dil, Tarih ve İnsan. Ankara: Akçağ Yayınları. google scholar
  • Karaca, V. İ. (2012). Türkiye Türkçesindeki Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 2059-2090. google scholar
  • Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • Korkmaz, Z. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. (3. bs.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesinde Yazı Diline Girmiş Günlük Yaşamla İlgili Alıntı Sözler ve Ekler. Türk Dili, (620), 118-127. google scholar
  • Küçük, M. (2013). Anadolu Ağızlarındaki Doğu Kökenli Sözcüklerin Ses Bilgisi Açısından Görünümleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, (20), 239-78. google scholar
  • Ökruca, L. (2011). Sivas İli Kangal İlçe Merkezi Sözlüğü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. google scholar
  • Özçelik, S. (2004). Türkçede Kullanılan Arapça Kelimelerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bazı Tespitler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (634), 550-562. google scholar
  • Öztekten, Ö. (2001). Türkçedeki Arapça Alıntıların Fonolojisi Üzerine. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (10), 315-321. google scholar
  • Öztürk, Z. (2014). Sivas İli Gürün İlçesi Merkez Köyleri Ağzı Sözlüğü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. google scholar
  • Tanyıldız, E. (2014). Hafik İlçe Merkezinin Kelime Hazinesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. google scholar
  • Taş, P. (2006). Şarkışla ve Yöresi Ağızları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri. google scholar
  • Taşkıran, H. İ. (2021). Sivas Akıncılar Ağzı Karşılaştırmalı ve Tanıklı Sözlüğü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. google scholar
  • Tekin, T. (1958). Ayınlı ve Hemzeli Kelimeler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 8(86), 110-113. google scholar
  • Tekin, T. (1994). Türk Dillerinde Önseste y- Türemesi. Türk Dilleri Araştırmaları, (4), 51-66. google scholar
  • Timurtaş, F. K. (2008). Osmanlı Türkçesine Giriş 1. İstanbul: Alfa Yayınları. google scholar
  • Timurtaş, F. K. (2009). Osmanlı Türkçesine Giriş 3. İstanbul: Alfa Yayınları. google scholar
  • Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, (2009). I-II-III-IV-V-VI, (3. bs.), (Birleştirilmiş tıpkıbasım), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. google scholar
  • Türkiye’de Halk Ağzından Söz Derleme Dergisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul: 1939-1949. google scholar
  • Yıldız, O. (2008). Şeyyâd Hamza Yûsuf u Zelîhâ (Destân-ı Yûsuf) Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler. Ankara: Ak-çağ Yayınları. google scholar
  • Yılmaz, K. (2011). Yıldızeli’nin Söz Varlığı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas. google scholar
  • Zülfikar, H. (1995). Doğu Kökenli Kelimelerin Son Hecelerindeki Uzun Ünlülerin Kısalması. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 521(1), 435-448. google scholar
  • Zülfikar, H. (1996). Doğu Kökenli Kelimelerin İlk Hecelerindeki Ünlülerin Kısalması. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 532(1), 1083-1094. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.