9th International Congress of Turcology Proceedings Book
Reflections of Turkmen Turkish in Yunus Emre’s Poems
Zeynep Yıldırım, Shahrouz AghatabaiThe 13th century corresponds to when Yunus Emre lived, with the second half of the century constituting an intense period when the Oghuz language struggled to find their own identity as a written language while resisting the dominance of Arabic and Moroccan as official languages and to get rid of the binary mixed language structure of this transition period (Korkmaz, 1973, p. 17). Similar features in terms of spelling, sound, shape, and vocabulary show the relationship with Central Asian Turkish, as is seen in the written language that developed in this period. These features continued to exist until Oghuz became a free written language. By the end of the 13th century, these features had begun to decrease, while Oghuz features began to increase (Özkan, 2011, p. 29). From this point of view, the language in Yunus Emre’s poems is a blend of the traces of the common language richness of the Turkish world with the vocabulary that passed through the cultural filter of the emotional and mental world of Anatolian Turkishness. Although comparative studies have been conducted over the language in Yunus Emre’s works with Anatolian dialects and historical Turkish dialects, comparing them with Turkish dialects has not been done adequately. Comparing Turkmen Turkish, which is an important branch of the South-Western (Oghuz) Turkish dialects, with the language of Yunus Emre is important for making a mutual determination about the connections between Turkish in Anatolia and Turkish in Central Asia within the framework of the historical connection of Oghuz Turkish. This paper compares the vocabulary of Yunus Emre’s poems with Turkmen Turkish vocabulary in terms of phonology, morphology, and semantics. Apart from the similarities arising from the common vocabulary of Oghuz, as was determined based on the results of this comparison, the common usages in Turkmen Turkish are remarkable. The approach put forward using only Anatolian dialects in the transfer of Yunus Emre’s poems to the Turkish of today’s Turkey has therefore caused reading errors and the inability to understand the meaning. Here, these issues are also pointed out, and providing corrections is attempted.
Yunus Emre’nin Söz Hazinesinde Türkmen Türkçesinin Yansımaları
Zeynep Yıldırım, Shahrouz AghatabaiYunus Emre’nin yaşadığı döneme tekabül eden XIII. yüzyılın ikinci yarısını kapsayan dönem, yazı dili olarak Oğuzcanın kendi benliğini bulabilmesi için bir yandan resmî dil olan Arapça ve Farsçanın hâkimiyetine karşı koyması bir yandan da bu geçiş döneminin ikili karışık dil yapısından sıyrılması mücadelesinin yoğun bir devresini teşkil eder (Korkmaz 1973, s.17). Bu devrede gelişmekte olan yazı dilinde görülen Orta Asya Türkçesiyle münasebetini gösteren yazılış, ses, şekil ve kelime hazinesi bakımından benzer özellikler, Oğuzca serbest bir yazı dili hâline gelinceye kadar varlıklarını devam ettirmiş, XIII. yüzyılın sonlarından itibaren bu özellikler azalmaya, Oğuzca özellikler ise artmaya başlamıştır (Özkan 2011, s. 29). Yunus Emre’nin şiirlerindeki dil, bu açıdan bakıldığında Türk dünyası ortak dil zenginliğinin izlerini, Anadolu Türklüğünün duygu ve düşünce dünyasının kültür süzgecinden geçen söz varlığı ile harmanlamıştır. Yunus Emre’nin dili ile ilgili bugüne değin Anadolu ağızları ve tarihî Türk lehçeleri ile karşılaştırmalı çalışmalar ortaya konulmasına karşın Türk lehçeleri ile ilgili karşılaştırmalar yeterli düzeyde yapılmamıştır. Özellikle Güney-Batı (Oğuz) Türk lehçelerinin önemli bir kolunu teşkil eden Türkmen Türkçesi ile Yunus Emre’nin dilinin karşılaştırılması Oğuz Türkçesinin tarihî bağlantısı çerçevesinde Anadolu’daki Türkçe ve Orta Asya arasındaki bağlantının karşılıklı tespiti için önem arz etmektedir. Bu bildiride Yunus Emre’nin şiirlerinin söz hazinesi Türkmen Türkçesi söz varlığı ile ses bilgisi, şekil bilgisi ve anlam bilim açılarından karşılaştırılmaktadır. Bu karşılaştırma sonucunda tespit edilen Oğuzcanın ortak söz varlığından ileri gelen benzerlikler dışında kalan Türkmen Türkçesinde yaygın kullanımlar dikkat çekicidir. Yunus Emre’nin şiirlerinin bugünkü Türkiye Türkçesine aktarımında sadece Anadolu ağızlarından istifade edilerek ortaya konulan yaklaşım bu nedenle okuma yanlışlarına veya anlamın anlaşılamamasına neden olmaktadır. Burada ayrıca bu hususlara da işaret edilerek düzeltmeler verilmeye çalışılmaktadır.
