Anadolu’da Türk çini sanatının gelişmesi bu konuda yapılan çalışmaların çokluğu nispetinde derinleşmektedir. Her çalışma ve araştırma yeni buluntuları ortaya koymakta, bunların özellikleri çini sanatında önemli boşlukları doldurmaktadır. Son yıllarda yapılan kazıların ışığı altında çini sanatının zenginliği daha da aydınlanmaktadır.
Konumuzun esası, Anadolu’da Türk çini sanatının başlangıcı ve devirler boyunca takip ettiği düzenli gelişmesidir. Yeni teknikler, kullanılan motiflerin ve renklerin çeşitliliği ile zenginleşen bu sanatın Türk mimari süslemesindeki önemi, özellikle Selçuklular devrinde ulaştığı abidevî üstünlük, toplu olarak belirtilmeğe çalışılmıştır. Ayrıca, Selçuklu çini sanatının diğer sanat çevreleriyle ilgisi incelenmiş ve üslûp bütünlüğü içindeki yeri gösterilmiştir. Bu sanatın Beylikler Devrindeki devamı ve tik Osmanlı çini sanatına bağlanışı açıklanmış, her devrin getirdiği yenilikler, tarihi bir akış içinde daha belirli bir şekilde ortaya konmuştur. İleride bu kitabın devamı olarak Osmanlı Devri çini sanatını bütünü ile toplayan bir kitap hazırlayacağız.
Uzun bir zamanı ve geniş bir çevreyi içine alan bu konu, özellikle gelişmede katkısı bulunan ve bağlantıyı kuvvetlendiren örnekleri esas almaktadır. Yeterince incelenmemiş veya gözden kaçmış bazı önemli örnekler üzerinde etraflı bir şekilde durulmuştur.
Bu çalışmada çinili eserlerin yapılış tarihini esas alan kronolojik bir katalog hazırlanmıştır. Çini süslemenin çok defa yapının tarihi ile aynı üslûbu göstermemesi ve tarihsiz olan birçok yapılarda, tarihlilerle benzer özellikleri olan çini süslemelerin bulunması kronolojik katalog içinde, sistematik bir sıralanmanın da yapılması zorunluluğunu ortaya koymuştur. Katalog çalışmasında Osmanlı devrine kadarki eserlerin çini süslemeleri bütün ayrıntılarıyla incelenmiştir.
Bundan sonraki kazılar ve buluntular bu çalışmamıza şüphesiz-ki çok şeyler katacaktır. Biz burada mümkün olduğu kadar çinili eserleri devirlerine göre toplayıp, gelişmeyi belirten genel düzeni verdik. Yaptığımız çeşitli inceleme gezilerini ve katıldığımız kazıları bu bakımdan değerlendirmeğe çalıştık. Bu değerlendirme sonunda çini süslemelerde kullanılan örneklerin kompozisyon şeması ve gelişmesi, ilk defa çizilen desenlerle özellikleri etraflıca belirtilmiştir. |
