The Aegean Sea and the Eastern Mediterranean in the Global and Regional Balance Based on the Axes of Geography, History, and International Law
Preserving the Status Quo in the Aegean Sea and the Eastern Mediterranean: Ottoman State, Greece, and The Great Powers (1864–1909)
Metin ÜnverBridging continents and countries, the Mediterranean connects east and west, north and south. The Eastern Mediterranean and the Aegean Sea (Aegean Archipelago) as an extension of it have been a growing area of international competition and struggle since the second half of the nineteenth century. In the region, whose strategic importance was further increased with the opening of the Suez Canal, part of the vast territory ruled by the Ottoman state was invaded by the great powers, and there were a long-term struggle and conflict for the occupation of other parts of it, namely the Dardanelles Strait and Istanbul in the North. Under these circumstances, the Ottoman islands in the region, which offered significant geopolitical and geostrategic advantages to the seafaring states, also became part of the competition. Changing balances and an environment with increasingly violent struggle required the Ottoman state to develop effective and multifaceted policies to protect its presence and future in the region and maintain the status quo. This preservation, which took shape after the Treaty of Berlin (1878), was a matter desired not only by the Ottoman state but also by some other great powers, especially Britain; in this way, a possible de facto conflict between the states could be prevented. In the meantime, the Ottoman state was not to accept the invasions of Egypt and Tunisia under any circumstances and conducted an intense diplomatic struggle to get the British out of Egypt. In this regard, maintaining the status quo had a different meaning for each state: for Britain, it was to prevent another state from settling in the region; for Italy, it was to keep Tripoli under the rule of the Ottoman state when possible; and for the Ottoman state, it was the protection of the borders drawn in 1878. It should be mentioned that the Ottoman state did not have any instrument other than diplomacy to ensure the preservation of the status quo. Therefore, the status quo would be unlikely to be maintained when the attitudes of other powers changed. The Ottoman state did not have a better option in its current economic and military conditions; for this reason, while pursuing a policy that considered interstate power relations in the Eastern Mediterranean, it paid attention to neutralizing any developments that it considered contrary to its absolute sovereignty in the Aegean Sea, where it was more comfortable, with a decisive policy.
Ege ve Doğu Akdeniz’de Statükonun Korunması: Osmanlı Devleti, Yunanistan ve Büyük Güçler (1864-1909)
Metin ÜnverDoğu ile batıyı, kuzey ile güneyi birleştiren kıtaları ve ülkeleri buluşturan Akdeniz’in doğusu ve onun bir uzantısı olarak Ege (Adalar) Denizi 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren giderek büyüyen bir uluslararası rekabet ve mücadele alanı olmuştur. Süveyş Kanalı’nın açılmasıyla stratejik önemi daha da artan bölgede Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu geniş toprakların bir bölümü büyük güçlerin işgaline uğramış, bir bölümünün işgaline yönelik ise uzun vadeli bir mücadele ve çatışma yaşanmıştır. Söz konusu rekabet kuzeyde Çanakkale Boğazı ve İstanbul üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu şartlar altında denizci devletlere jeopolitik ve jeostratejik bakımdan oldukça büyük avantajlar sunan bölgedeki Osmanlı adaları da rekabetin bir parçası haline gelmiştir. Değişen dengeler ve giderek şiddetlenen mücadele ortamı bölgedeki varlığını ve geleceğini koruya bilmek için Osmanlı Devleti’nin etkili ve çok yönlü politikalar geliştirmesini gerektirmiştir. Bu politikaların temel amacı statükonun korunmasıdır. 1878 Berlin Antlaşması sonrasında şekillenen statükonun korunması sadece Osmanlı Devleti’nin değil, başta İngiltere olmak üzere diğer bazı büyük güçlerin de arzu ettikleri bir konuydu. Böylece devletlerarasında olası fiili bir çatışmanın önüne geçilebilirdi. Bu arada Osmanlı Devleti Mısır ve Tunus’un işgallerini hiçbir şekilde kabullenmeyecek, özellikle İngilizleri Mısır’dan çıkartmak için yoğun bir diplomatik mücadeleye girişecektir. Bu bakımdan statükonun korunması her bir devlet için farklı bir anlam içeriyordu. Örneğin İngiltere için başka bir devletin bölgeye yerleşmesinin önlenmesi, İtalya için Trablusgarp’ın mümkün olduğunda Osmanlı Devleti hakimiyetinde kalması, Osmanlı Devleti için ise 1878’deki sınırların korunması anlamına geliyordu. Bununla birlikte, Osmanlı Devleti’nin diplomasi dışında statükonun korunmasını sağlayacak başka bir enstrümanı olduğu söylenemez. Dolayısıyla diğer güçlerin bu yöndeki tutumları değiştiğinde statükonun korunması pek mümkün olamayacaktı. Mevcut ekonomik ve askeri koşullar içinde daha iyi bir seçeneğe de sahip değildi. Bu nedenle Doğu Akdeniz’de devletlerarası güç ilişkilerini dikkate alan bir politika izlerken, daha rahat olduğu Ege Denizinde mutlak egemenliğine aykırı gördüğü her türlü gelişmeyi kararlı bir politika ile etkisiz kılmaya dikkat etmiştir.
