Türkıye’de Kadın İstıhdamının Tarihsel Süreci, Sektörel Dağılımı ve İstihdamın Önündeki Engellere Yönelik Bir Değerlendirme
Hamza Özçiftçi, Ahmet İncekaraEkonominin büyümesi ve ülkelerin kalkınabilmesi için tüm üretim faktörlerinin etkin bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Üretim faktörleri arasında yer alan emek faktörünün ise etkin bir şekilde kullanılabilmesi için kadınların işgücü piyasasında aktif olarak katılması gerekmektedir. Tarihsel süreç içinde kadınlar, hayatın her alanında çeşitli iş bölümü ve pozisyonlarla faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu emeğin karşılığında bir ücret alınması ise 19. Yüzyılda meydana gelen Sanayi devrimi ile gerçekleştir. Sanayi devrimini izleyen I. ve II. Dünya savaşları da kadınların çalışma hayatına girmesine yol açmıştır. Türkiye’de kadınların iş hayatına girişi Cumhuriyetin ilanı ile hızlanmış, toplumun büyük şehirlere göç etmesi ile daha da önem kazanmıştır. Küresel dünyada meydana gelen olaylar ve yaşanan ekonomik krizlerden sonra kadınlar işgücü piyasalarında daha çok yer bulmuşlardır. Bu çalışmada, Türkiye’de kadın istihdamının tarihsel süreci, sektörel dağılımı ve istihdamın önündeki engeller incelenmiş, Türkiye’ye yönelik öneriler genel olarak ele alınmıştır.
References
- Afşar, B. ve Öğrekçi, S. (2015). Tarihsel süreçte kadının gelişimi ve ekonomideki rolü: toplayıcı kadından günümüz kadınına dönüşüm. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Yüksek Meslek Okulu Dergisi, 17(1), 65-86. google scholar
- Akgeyik T. (2017). Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına katılımını etkileyen faktörler: TÜİK verileri üzerine bir analiz, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, S.70, 2017, ss. 31-53. google scholar
- Akıncı, E. (2018). Kadın İstihdamı ve Kadınların çalışma Şartları: Türkiye-Güney Avrupa Karşılaştırması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. google scholar
- Altan Arslan, Ş. (2017). Kadın odaklı politikaların hükümet programına yansımaları üzerine bir analiz, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2017. google scholar
- Altan, Ö.Z. (2006). Sosyal politika. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. google scholar
- Arslan, M. (2020). Türkiye’de Kadın İstihdamı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul. google scholar
- Arvate, P. R., Galilea, G. W., & Todescat, I. (2018). The queen bee: A myth? The effect of top-level female leadership on subordinate females. Leadership Quarterly, 29(5), 533-548. google scholar
- Aytaç, S. (2019), “Çalışma Yaşamında Kadınlar”, Salih Dursun ve Serpil Aytaç (Ed.), Çalışma Yaşamında Özel Gruplar, Güncellenmiş 2. Baskı içinde (1- 59), Ekin Yayınevi, Bursa. google scholar
- Aytaç, S. (2020), “Kadınlara Yönelik Sosyal Politikalar”, Aysel Tokol ve Yusuf Alper (Ed.), Sosyal Politika, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 11. Baskı içinde (374-406), Dora Yayınevi, Bursa. google scholar
- Berber M., Yılmaz Eser B. (2008). Türkiye’de kadın istihdamı: ülke ve bölge düzeyinde sektörel analiz, İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, C.10, S.2, 2008, ss.1-16. google scholar
- Berik, G. & Çağatay, N. (1992). Industrialisation Strategies and Gender Composition of Manufacturing Employ-ment in Turkey, Women’s Work in the World Economy, Ed. Nancy Folbre, Barbara Bergmann, Bina Agarwal and Maria Floro, London, Macmillian Press, p.46. google scholar
- Biçerli, M. Kemal (2014). Çalışma Ekonomisi. İstanbul: Beta Yayınları. google scholar
- Çakır, İ. (2019). Türkiye’deki üniversitelerde kadın işgücü ve Bartın Üniversitesindeki kadın akademisyenler üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Bartın. google scholar
- Çam, L., (2014). Türkiye’de Kadın İstihdamının Kalkınmaya Etkileri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
- Çelikkalp, Ü. (2012). Ücretsiz Aile İşçisi Çocuklar ve Sorunları, Çalışma Ortamı Dergisi, Sayı:122, 1-24, s.7. google scholar
- Çevlik, T. (2017). Türkiye’de 2001-2015 döneminde kadın işgücünün istihdamı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. google scholar
- Çitçi O. (1982). Kadın sorunu ve Türkiye’de kamu görevlisi kadınlar. Ankara: Türkiye ve orta doğu amme idaresi enstitüsü yayınları. google scholar
- Dedeoğlu S. (2009). Eşitlik mi ayrımcılık mı? Türkiye’de sosyal devlet, cinsiyet eşitliği politikaları ve kadın istihdamı, Çalışma ve Toplum Dergisi, S.2, ss. 41-54. google scholar
- Deniz, A., & Kuloğlu, D. (2019). Ekonomi tarihinde Avrupa ve Türkiye’de kadın çalışanların ekonomideki evrimsel süreci. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 345-374. doi:10.33692/avrasyad.543814 google scholar
- Derks, B., Ellemers, N., Van Laar, C. & De Groot, K. (2011a). Do sexist organizational cultures create the Queen Bee?. British Journal of Social Psychology, 50(3), 519-535. google scholar
- Derks, B., Van Laar, C., Ellemers, N. & De Groot, K. (2011b). Gender-Bias Primes Elicit Queen-Bee Responses Among Senior Policewomen. Psychological Science, 22(10), 1243-1249. google scholar
- Derks, B., Van Laar, C. & Ellemers, N. (2016). The queen bee phenomenon: Why women leaders distance themselves from junior women. The Leadership Quarterly, 27(3), 456-469. google scholar
- Dilber, T. (2019). Kadın İstihdamı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üniversitesi, Manisa. google scholar
- Dingeç, E. (2010). Osmanlı toplumunda kadınların üretime katkıları, International Journal of History, History Studies, 2(1), pp: 10-30. google scholar
- Doğan Günday, P. (2011). Ekonomik Kalkınmada Kadın'ın önemi, ve Katkısı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. google scholar
- Döğer, N. (2022). Ekonomik Büyüme ve Kadın İşgücü Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa google scholar
- Dura C. ve Atik H. (2002). Bilgi toplumu, bilgi ekonomisi ve Türkiye. İstanbul: Literatür Yayınları, s.104 google scholar
- Durmaz, Ş. (2016), İşgücü Piyasasında Kadınlar ve Karşılaştıkları Engeller, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 3, 37-60, s. 53. google scholar
- Eceler, A. (2020). Türkiye’de 1980 sonrası kadın istihdamındaki değişim ve dönüşüm (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi, Aksaray. google scholar
- Örücü, E., vd. (2007). Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller:Balıkesir İli Örneği, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2007, 14 (2), 117-135, s. 120. google scholar
- Ellemers, N., Van den Heuvel, H., De Gilder, D., Maass, A., & Bonvini, A. (2004). The underrepresentation of women in science Differential commitment or the Queen-bee syndrome? British Journal of Social Psycho-logy, 43, 315-338. google scholar
- England, Paula. (1992). Comparable Worth: Theo- ries and Evidence. New York: Aldine de Gruyter. google scholar
- Erarslan, İ. (2009). Türkiye’de Kadın İstihdamının Artırılması: Tespit ve Öneriler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi, İstanbul. google scholar
- Erarslan, V., (2012). Türkiye işgücü piyasasında ücret seviyesinde cinsiyet ayrımcılığı: blinder-oaxaca ayrıştırma yöntemi, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, 62(1), ss: 231-248. google scholar
- Erdem, Y., ve Yiğit, H., (2010). Bacıyan-ı Rum’dan günümüze Türk kadının iktisadi hayattaki yeri. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası. google scholar
- Erdoğan S., Yaşar S. (2018). Türkiye’de kadın istihdamının gelişimi: Konya- Karaman Örneği, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C.20, S.34, 2018, ss. 18-28. google scholar
- Gerni, M. (2001). İşyerinde Cinsel Taciz: Erzurum İlinde Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Uygulama, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(3), 19-46. google scholar
- Güler, M. (2020), Çalışma Hayatında Kadınlara Yönelik Ücret Politikaları, Osman Akgül (Ed.), Ücret ve İstihdam Boyutuyla Çalışma Hayatında Dezavantajlı Gruplar, 1.Baskı içinde 89-104, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul. google scholar
- Güran, T. (2019). İktisat Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. google scholar
- Gürol, M. (2000). Türkiye’de kadın girişimci ve küçük işletmesi: fırsatlar, sorunlar, beklentiler ve öneriler. Ankara: Atılım Üniversitesi Yayını. google scholar
- Halaçlı, B. & Karaalp- Orhan, H. S. (2021). Türkiye’de cinsiyete dayalı ücret eşitsizliği: işveren yönlü bir analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (61), 65-90. DOI: 10.18070/erci-yesiibd.973090. google scholar
- Johnson, Z., & Mathur-Helm, B. (2011). Experiences with queen bees: A South African study exploring the re-luctance of women executives to promote other women in the workplace. South African Journal of Business Management,42(4), 47-56. doi:10.4102/sajbm.v42i4.504 google scholar
- Karabıyık, İ. (2012). Türkiye’de çalışma hayatında kadın istihdamı. Marmara Üniversitesi, İİBF Dergisi, 32(1), 231-260. google scholar
- Karan, D. (2014). Türkiye’de kadın istihdamı ve sağlık sektöründe çalışan kadınlara ilişkin hukuki düzenlemeler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi, İstanbul. google scholar
- Kanter, R. M. (1987). Men and Women of the Corporation Revisited: Interview with Rosabeth Moss Kanter. Management Review, 26(2), 257-263. google scholar
- Kıral, G. ve Karlılar, S. (2017). Türkiye’de kadın işgücüne katılımını etkileyen faktörler: Adana ili üzerine bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26 (3), 272-286. google scholar
- Kopuk, B. ve Taşoğulları, G. (2019). Çalışma yaşamında kadın ve sendika ilişkisi. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(1), 75-90. google scholar
- Kurnaz, Ş. (1997). Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını. İstanbul: MEB Yayınları. google scholar
- Makal, A., ve Toksöz, G., (2015). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Kadın Emeği. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları. google scholar
- Obamiro John Kolade and Obasan Kehinde, (2013). “Glass Ceiling and Women Career Advancement: Evidence From Nigerian Construction Industry’’, Iranian Journal of Management Studies, 2013, 6 (1), 77-97, s. 79. google scholar
- Önder, N. (2013). Türkiye’de kadın işgücünün görünümü. ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1), 35-61. google scholar
- Ören, K. ve Yüksel, H. (2012). Geçmişten günümüze çalışma hayatı. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 1(1) /1, 34-59. google scholar
- Özer, M. ve Biçerli K. (2003). Türkiye’de kadın işgücünün panel veri analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, 55-86. google scholar
- Rankın B, H. & Aytaç, A.I. (2006). Gender ınequality in schooling: the case of Turkey, Sociology of Education, V.79, 2006, ss. 25-43. google scholar
- Staines, G., Tavris, C. & Jayaratne, T. E. (1974). The Queen Bee syndrome. Psychology Today, 7(8), 55-60. google scholar
- Tan, E.M. (1979). Kadın Ekonomik Yaşamı ve Eğitim. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
- Tanay, D. (2019). Kadın İstihdamı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi, Manisa, 2019. google scholar
- Taş, S. (2019). Türkiye’de Kadın İşgücünün Görünümü ve Büyümeye Etkisi (2008-2018), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), KTO Karatay Üniversitesi, Konya. google scholar
- Tınaz, P. (2006). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). Çalışma ve Toplum Ekonomi ve Hukuk Dergisi, 4 (11), 13-28. google scholar
- Tiryaki, D. (2018). Türkiye’de Kadın İstihdamında Karşılaşılan Sorunları Gidermeye Yönelik Politikalar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırklareli Üniversitesi, Kırklareli. google scholar
- Topoğlu, S. (2007). Kadın istihdamında fırsat eşitliği toplumsal dışlanmışlık; Türkiye-AB karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul. google scholar
- oksöz G. (2012). Kalkınmada Kadın Emği, İstanbul: Varlık Yayınları. google scholar
- Türk Dil Kurumu, https://sozluk.gov.tr/ (16.01.2023). google scholar
- TÜİK (2015), Kazanç Yapısı Araştırması 2014, Yayın No: 18861, Ankara.https://data.tuik.gov.tr/Bulten/In-dex?p=Kazanc-Yapisi-Arastirmasi-2014-18861 google scholar
- TÜİK (2019), Kazanç Yapısı Araştırması 2018, Yayın No: 30580, Ankara. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/In-dex?p=Kazanc-Yapisi-Arastirmasi-2018-30580 google scholar
- TÜİK, Hanehalkı İşgücü Araştırması, 2012-2020 google scholar
- TÜİK (2020), Hanehalkı Tüketim Harcaması, 2019, Yayın No: 33593, Ankara.https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ google scholar
- Index?p=Hanehalki-Tuketim-Harcamasi-2019-33593 google scholar
- TÜİK (2022a), Hanehalkı İşgücü Araştırması, 2012-2020, Yayın No: 45635, Ankara. https://data.tuik.gov.tr/ Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635 google scholar
- TÜİK (2022b), Toplumsal Cinsiyet İstatistikleri 2021, Yayın No: 4651, Ankara. https://www.tuik.gov.tr/media/ announcements/toplumsalcinsiyetistatistikleri2021.pdf google scholar
- Utma, Seçil (2019), “Kadına Yönelik Cinsiyet Ayrımcılığı ve Cam Tavan Sendromu”, Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 11(1), 44-58. google scholar
- Yılmaz, A. Bozkurt, Y. ve İzci, F. (2008). Kamu örgütlerinde çalışan kadın iş görenlerin çalışma yaşamlarında karşılaştıkları sorunlar üzerine bir araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 89-114. google scholar
- Yılmaz, M. ve Zoğal, Y. (2015). Kadının işgücüne katılımının tarihsel gelişimi ve kadın istihdamını etkileyen faktörler: Türkiye ve Avrupa örneği, EconWorld2015@Torino, Italy. google scholar
- Zengin, B. ve Koçoğlu, Ş. (2018). Türkiye2de kadın istihdamı ve istihdam artışına yönelik politika önerileri. İş ve Hayat, 4(8), 166-188. google scholar