Ne Türk kanunu medenisi, ne de Hukuk usulü muhakemeleri kanunu davaya dair umumî teorileri İhtiva etmemektedir.
Medenî kanunun müteferrik fasıllarında ve Hukuk usulü muhakemeleri kanununun umumî hükümlere dair olan birinci babının taraflar faslında davaya müteallik olarak konmuş hükümler davayı tarif ve mahiyetini İzah için kâfi değildir. Bu kanunlar kimlerin ne şartlar dahilinde hukukî nizamın korunması için Devlet kuvvetlerini tahrik edebilecekleri ve bu tahrikin sebebiyet verebileceği haksız zararların tazmini lâzım gelip gelmediği gibi esas meseleleri etrafile tanzim etmemişlerdir.
Birçok Devletlerin mevzuatı da, tıpkı Türk hukuk mevzuatı gibi, bir hakkı temin etmesi için devlet makamlarına yapılan müracaatin taraflar arasında husule getirdiği münasebette tatbik edilecek kaideleri ihtiva etmemektedir.
Bugünkü kanunların dava sebebile karşılaşan menfaatleri, etrafile tanzimi ihmal etmelerine, pek haklı olarak, müellifler esef etmektedirler. Tissier, s. 416, Morei s. 29.
Hakların normal müeyyideleri Devlet makamları tarafından zor kutlanılarak temin edilmeleridir. Böyle bir müeyyideden mahrum olan hak ahlâki bir alacaktan ibaret kalarak pratik kıymeti haiz olmaz. Ameli hayatta, suiistimal edilen bak ve salâhiyetlerin başında, alâkalıların haklarını korumak için, veyahut o bahane ile Devlet makamlarına müracaat salâhiyetleri gelmektedir. Bir hakkı Devlet makamları vasıtasile temin müeyyidesinden mahrum etmemek ne kadar zarurî ise bu vasıtaya müracaat salâhiyetinin suiistimal edilmemesi için tedbirler almak da o kadar lâzımdır.
Hakkı temin ve teyid için devlet makamlarına müracaat salâhiyetinin (artlarıni ve neticelerini kanunlardaki hükümleri birleştirerek, icabında kanun vazn gibi düşünerek, ve ilmin son terakkilerini göz önünde tutarak tefsir yol ile tanzim etmelidir.
Hukuk fakültesinde 941 - 942 yılı doktora ihtisas kurlarımızda dava hukukî münasebetine tatbik olunması lâzım gelen ana prensipleri izaha çalıştık.
Takdim ettiğimiz bu kitap davaya dair bütün kanunlarda mevcut olan bütün hükümlerin tam bir izahını değil, sadece kurlarımıza mevzu teşkil etmiş olup amelî kıymetleri olduğuna kanaat ettiğimiz bazı ana esasların münakaşa ve izahını ihtiva edecektir. |
