Zamanımızın hukukî - felsefi tefekkür faaliyetinde mümtaz bir mevki işgal eden şöhretli İtalyan Hukuk filozofu Profesör Giorgio Del Vecchio, yarım asra yakın bir zamandan beri Hukuk Felsefesi sahasında intişar eden bir çok kıymetli eserleri, arasında en mühimlerinden biri olarak tanınan (Hukuk Felsefesi Dersleri) ni tekrar gözden geçirerek neşretmiş bulunmaktadır.
Bu kıymetli eser on iki sene evvel Profesör Suud Kemal Yetkin tarafından, ikinci tab’ı esas ittihaz edilmek suretiyle yapılan fransızca tercümesinden dilimize nakledilmişti.
Eserin bu son tab’ının hâlen Garbi Avrupa’da adalet fikrinin yeniden hukukî - felsefi tetkiklere ciddi surette mevzu olduğu bir zamana tesadüf etmesidir ki, müellifinin Hukuk Felsefesinde Tabii Hukukun mümtaz mümessillerinden bulunması itibariyle, Modem Hukuk Felsefesine müteallik ilmi tefekkür faaliyetinde çok ehemmiyetli bir hâdise olarak telâkki edilmek icap eder.
Del Vecchio’nun ilmi şahsiyetinin Hukuk Felsefesi sahasındaki ehemmiyetini ve değerini takdir edebilmek için müfrit pozitivizm karşısındaki tavrını tespit etmek gerektiği kanaatiyle şu noktalan belirtmek lâzımdır:
Eserin tarihi, bilhassa sistem kısmında müellifin problemler karşısındaki hareketinin hangi istikamete mütemayil olduğu araştırılırken, onun idealist bir Hukuk ve Devlet Felsefesini müdafaa ettiği görülmektedir. Del Vecchio, idealist bir Hukuk Felsefesini müdafaa etmekle, çok tabiî olarak, hukuki kıymetler ve hukuki şeniyetler sahasını birbirinden ayırmış ve böylece müspet hukukun intikadi kıymet ölçüsü mevzuunda objektif hukuk nizamlarının ihtiva ettikleri normların üstünde ve onların muhtevalarını değerlendirmeğe, ölçmeğe yarayacak bir tarassut noktasını tespit etmek için mantıki tenkitçilikten ziyade, mânevi tenkitçiliğe dayanan bir adalet fikrini, bir tabii hukuk prensibini araştırmıştır. Bundan başka, kendisinin aynı zamanda bir bakıma muayyen bir ölçü dahilinde yeni Kantçı olduğu da görülmektedir.
Del Vecchio müspet hukukun karşısına bir tabii hukuk fikrini ikame etmekle hukuka hâs olan kaliteyi, yani adaletin kanuni hukuk içinde aranmaması iktiza ettiğini göstermiştir. Bu suretle müfrit pozitivistlerin «Kanuni hukuk adaleti de ifade eder» yolundaki formüllerinin doğru bir hüküm olduğunu reddederek müspet hukukun, adalet fikrine dayanan tenkitlere daima açık bulundurulması icap ettiği hakikat ve zaruretini vuzuhla belirtmiş bulunmaktadır. Değişen, tarihin seyri içinde farklı şekillerde tezahür eden mer’i-am-pirik hukukun arkasında «mutlak olandı araştırmak, müspet hukukun tayin edici olmaktan ziyade tanzim edici, ayarlayın prensiplerini bulmağa çalışmak, insana içinde hukuk denilen vakıa da dahil olduğu halde beşeri fiil ve hareketlerin, müesseseler in, hâdiselerin mahdudiyeti ve nisbiliği arasında yol gösteren bir «nâzım» t bulmağa gayret etmek öteden beri ilâhiyatçıların, filozofların, hukuk filozoflarının takip ettikleri hedeflerden biri olmuştur. Tabii hukukçuların hukukî kıymet ve hukukî şeniyet sahalarını birbirinden ayırmaları, onların olan ile olması lâzım gelen, beşeri hayat ve beşeri hayatı değerlendirmemize yarayan kıymet ölçüsü tezatlarını hakkiyle takdir etmelerinden ileri gelmektedir. Ne yapılması, nasıl davranılması lâzım geldiği hususunun fiilen ne yapıldığı, nasıl davranıldığı hususundan istihraç edilemeyeceği büyük filozoflar tarafından daima ve kuvvetli bir surette ileri sürülmüştür. Hattâ bu düşünce onların felsefi sistemlerinin esasını teşkil etmiştir. |
