M. Meyerhof Ebu Reyhanı Biriminin Kitabüssaydele mukaddimesini Almancaya çevirip neşrettiği nüshayı Kültür Bakanlığı kütüphanesi genel direktörü H. Fehmi Turgal 1933 senesinde Ankarada Türk tarih kurumu içtimalarında bana hediye etti. Ebu Reyhanın fikirlerinin bilhassa farmakoloji tarihinde ehemmiyeti olacağını bildiğim için hiç olmazsa bir kısmının tercümesine merak ettim. Birkaç zat Arapçasından tercüme denemeleri yaptılar, birkaç kişi de itizar etti.
Nihayet bu denemeler esnasında müteferrik yerlerinin hazırlanan tercümelerini esas tutmak mecburiyetinde kalarak Farmakolog mecmuası 1934 senesi 5 ve 6 numaralarında bir etüd neşrettim. Bundan seçerek aldığım bazı ufak kısımların Arapça metinle aykırılıklar göstermesi bu tercümelere olan itimadı sarsmasından Gülhane profesörlerinden Dr. Kemal Hüseyin Plevneli de Almancasından bazı kısımlarını dilimize çevirdi. Bununla birçok tercüme farkları düzeltilmiş oldu. Fakat Almancaya tercüme edilen Arapça metninde bazı imlâ yanlışlıkları olmasından tercümesinde bazı manâ yanlışlıklarının mevcut olduğunu söyleyen Üniversitemizin değerli Ordinaryüs Profesörlerinden Şerefeddin Yaltkaya’ya bunun tekrar taraflarından çok âlimane bir surette tashih edilen ve kendilerinin gösterdikleri lüzum üzerine Bursa’dan getirtilen nüsha ile de mukabeleleri yapılan metinden tercüme etmesi rica olundu. Onun ilim namına esirgeme dikleri bu büyük hizmeti kabul ettiler. İşte bu sahih ve mükemmel tercüme meydana geldi ve bu gibi eski eserlere dair güzel bir mukaddime yazdılar.
Türk tıp tarihi Türk âlim ve hekimlerinin en büyüklerinden ve İbni Sina’mızın muasırı Harzemîi Birunî Ebu Reyhanın saydile hakkındaki eserinin çok âlimane mukaddimesinin tam ve yanlışsız Türkçesine malik olmakla bahtiyardır. O Profesör Şerefeddin Yaltkaya’ya da Tıp Tarihi enstitümüz bu değerli hizmetlerinden dolayı sonsuz şükranlarını sunar.
Profesör Ş. Yaltkaya bunu tercüme etmekle Türk tıp tarihine vadet-tikleri yardımlarına devam etmekte olduklarını göstermişler ve birçok İlmî muavenetlerde enstitümüz mesaisini kolaylaştırmışlardır.
Tıp tarihimizi zenginleştirecek kaynakların çoğu Türk dilinden gayri dilde yazılmıştır. Bunların dilimize çevrilmesi eski ve yeni fikirlerin sentezi için çok lâzımdır. Daha böyle tercüme edilecek metinler pek çoktur. Bir kısmına yine yardımlarını ve muzaharetlerini vadeden O. Profesör Ş. Yaltkayadan başka değerli âlimimiz Bay İsmail Saib de yine eski ve kıymetli metinlerden bazılarını dilimize çevirmeğe başlamışlardır.
İşte bu metinler dilimize bu salâhiyet sahibi kalemlerle ne kadar doğru nakledilirse esas noktalar yanlışsız olarak ahfada intikal etmiş olacaktır.
Bu Saydile eserinin mukaddimesi dikkatle okununca farmakolojiye temas eden en mühim kısımlarının bugünkü İlmî fikirlere uygun olduğu görülecektir. Yeni yazılacak farmakoloji eserine mukaddime olabilecek en esaslı noktaları ihtiva eden bu eser çok değerlidir ve yine Profesör Ş. Yaltakaya’nın temennisi veçhile eserin müfredat ile beraber neşredilmesi lâzımdır. Enstitümüz böyle İlmî muzaharetler görmekte devam ettikçe ve Üniversitemizin çalışkan ve hüsnü niyet sahibi erkânının muzaharetlerile gelecek senelerde bunun da başarılmasına çalışılacaktır. |
