Marmara Denizi'nin Müsilaj Sorunu
Marmara Denizi’nde Oluşan Yoğun Müsilajın Yumuşak Mercan ve Gorgonlar Üzerindeki Etkisi
Nur Eda Topçu Eryalçın, Cansu Saraçoğlu, Bayram ÖztürkYumuşak mercanlar ve gorgonlar (Alcyonacea), habitat görevi üstlenen, yerel biyoçeşitliliği artıran, birçoğu uzun ömür-yavaş büyüme gösteren ve stoğa katılımın sınırlı olduğu canlılardır; dolayısıyla insan kaynaklı baskılara karşı oldukça hassaslardır. Marmara Denizi, kendine özgü iki katmanlı oşinografisi ve ötrofik yapısı ile Alcyonacea taksonunda yüksek biyoçeşitlilik ve biyoması desteklemektedir. Prens Adaları bölgesinde tür kompozisyon ve dağılımları 2013 yılından beri izlenmektedir. Bu bölgede son yıllarda aşırı sedimentasyon nedeniyle süspansivör türlerin ölümleri gözlenmiş ve bazı Alcyonacea türleri bölgede ender hale gelmişken, diğerlerinin popülasyon yoğunluğu azalmıştır. Akdeniz’de genellikle 50 metre ve altında rastlanan ancak Marmara Denizi’nde 20 metre itibariyle gözlenebilen ve Prens Adaları’nda yaygın bulunan Akdeniz endemiği iki gorgonun (Spinimuricea klavereni ve Paramuricea macrospina) popülasyonu aşırı sedimentasyon döneminde ciddi ölçüde azalmıştır. Bu iki yaygın türün dağılımının doğrudan Marmara oşinografisine bağlı olması ve insan baskısı etkisinde azalmaları sebebiyle özellikle farkındalık ve koruma faaliyetlerinde simgesel tür kabul edilmeleri önerilir. Marmara baseninin tamamında etkili, geniş ölçekli ve uzun süreli bir müsilaj felaketi, 2020 kış aylarında başlayıp 2021 bahar döneminde en yüksek seviyesine ulaşmış, Temmuz ayından itibaren ise yüzeyden kaybolmuştur. Deniz zemininde ise Ağustos ayına kadar etkisi sürmüştür. Sedimentasyon ve müsilaj, mercanların da dahil olduğu sesil bentik canlılar üzerinde benzer şekilde etki etmektedir. Başlıca olumsuz etkiler vücut yüzeyini örterek, solunum ve beslenme faaliyetlerine engel olma, uzun vadede anoksik ve hipoksik şartlara sebep olma, nekrozlu bölgelerin oluşması ve başka canlılarca örtülme riskinde artış, ayrıca patojen/fırsatçı mikroorganizmalarca enfeksiyondur. 2015/2016 yıllarında aşırı sedimentasyon zamanında olduğu gibi, yoğun müsilaj döneminde de mercan yüzeylerinin örtüldüğü gözlenmiş, kısmi ölü ve ölü mercan kolonileri tespit edilmiştir. Prens Adaları izleme istasyonlarında bu iki felaketin kümülatif etkisiyle, simgesel tür olarak önerilen S. klavereni ve P. macrospina türlerinde sırasıyla % 82 ve % 99 azalma kaydedilmiştir. Bu gorgonların Marmara genelinde güncel dağılımlarının ve sağlık durumlarının tespit edilmesi gereklidir. Ayrıca eylem planı ve ÖÇKB (Özel Çevre Koruma Bölgesi) statüsü gibi yeni düzenlemelerle iyileşme süreci devam eden Marmara Denizi’nde, sağlıklı kolonilerin balıkçılık ve çıpa gibi mekanik zararlardan korunmaları için bulundukları alanların korunması önerilir.