Studies on Mawlawiyah, Mawlana and Sheikh Ghalib
The Alchemy of Husn u Ashk
Ahmet DoğanHusn u Ashk (Beauty and Love) is a sufi-symbolic work that Sheikh Ghalib, in his own words, “received his secret from Mathnawi”. Sheikh Ghalib used the symbols of Mawlana Jalâl ad-Dîn Rûmî’s Mathnawi and Sufi tradition, which he called “mîrî good” in his Husn u Ashk. Sheikh Ghalib, who skillfully combined his own original dreams with these symbols and images, in his Husn u Ashk, mainly told the story of the journey of man to ripeness. The symbolic transformation journey in Husn u Ashk begins when Ashk (Love), one of the heroes who gave the work its name, agrees to bring “alchemy” from the “diyar-ı kalb” that was stipulated to him after he aspired to Husn (Beauty). The “alchemy” that Ashk must bring to Husn to reach her is not a material tool that humanity has dreamed of since ancient times, interested in turning worthless mines into gold. The alchemy here has been used as a means of spiritual transformation. Alchemy, which has a close relationship with esoteric thought in every culture in which it develops, has been adopted as a symbol of spiritual transformation in Sufism as in all mystical traditions. According to the Sufis, the actual alchemy was the transformation of hearts. The equivalent of matter in Chemical Science is the “conventional self”. The Philosopher’s stone that turns a substance into gold is the glance of sheiks. The resulting gold was evaluated as the perfect human. In Husn u Ashk mathnawi, Ashk was asked to bring “alchemy” to reach his loved one, because “alchemy” is the symbol of transformation. Ashk’s journey to bring alchemy is alchemy itself.
Hüsn ü Aşk’ın Kimyası
Ahmet DoğanHüsn ü Aşk, Şeyh Galip’in (öl. 1799) kendi ifadesiyle “esrârını Mesnevi’den aldı[ğı]” tasavvufi-sembolik bir eserdir. Galip, “mîrî malı” olarak değerlendirdiği Mesnevi’den kendisine uzanan Mevleviliğin ve bütün bir tasavvufi geleneğin sembol hâline dönüşen imgeleriyle kendi özgün hayallerini ustaca yoğurduğu Hüsn ü Aşk’ında, esas olarak insanın “kemal”e uzanan yolculuğunu tahkiye eder. Hüsn ü Aşk’taki sembolik dönüş[üm] yolculuğu, esere ismini veren kahramanlardan Aşk’ın, Hüsn’e talip olmasının ardından kendisine sunulan, “diyar-ı kalb”den “kimya”nın getirilmesi şartını kabul etmesiyle başlar. Hüsn’e kavuşması için Aşk’ın bulması gereken “kimya”, insanoğlunun ezelî hayali olan altın elde etme çabalarına aracılık eden maddi/deneysel bir araç olmaktan çok, tinsel (manevi, ruhsal) bir dönüşümün vasıtası olarak kullanılmıştır. Geliştiği her kültürde ezoterik (içrek, bâtıni) düşünceyle yakın ilişkisi olan kimya, tüm mistik geleneklerde olduğu gibi sufizmde de manevi bir dönüşümün simgesi olarak alımlanmış ve sufilerce asıl kimya, kalplerin dönüşümü olarak düşünülmüştür. Kimyanın madde dediği şey, “geleneksel benlik” (sıradan insan); onun iksir aracılığıyla dönüştüğü altın, “evrensel benlik” (kâmil insan) ve iksir de (kibrit-i ahmer) gönülleri altına çeviren ermişlerin nazarı olarak değerlendirilmiştir. Hüsn ü Aşk mesnevisinde de Aşk’a, sevdiğine kavuşması için öncelikle “kimya”yı getirmesinin şart koşulması, “kimya”nın dönüşümün simgesi olmasından kaynaklanır. Aşk’ın, Hüsn’e biçilen pahayı bulmak üzere kalp diyarına yaptığı yolculuk neticesinde elde ettiği “kimya”, aslında yolun bizzat kendisi olur ve onu Hüsn eyler.
