Montesquieu, Batı fikirleri ile yakından ilgilenmeye başladığımız yıllarda karşımıza çıkan düşünürler arasındadır. Tarihi sebeplerden ileri gelen Fransa ve Fransız düşünüşü ile yakın temasımız, ülkemizin acele çözüm yolu bekleyen meseleleri bakımından fikirleri işe yarar görünenleri tanıyıp tanıtmak çabasını o çağın aydınlarına vermiştir. Daha sonrakiler de aynı yolda ilerleyerek, başta siyasi bir düzen olmak üzere batılı kurumlan, balenin maddi ve manevi değerlerini Türkiye’de yaşatıp geliştirmeye çalışmışlardır.
Tanzimat devrinin fikir hareketlerinde, siyasi mücadelenin çekirdeği gibi görünen parlamenter hayal isteği, köklü değişiklikler yerine var olan düzeni yeni kuramlarla çevreleyerek devam ettirmek yolunu tutarken aradığı model-f i kirleri Montesquieu'~ de bulması tabii idi. Aydınlar kadrosunun yetersizliği, yıllanmış kuramların dağınık fikir esintileri karşısındaki direnişi, düşüncelerin siyasi hayata aktarılmasını çok güçleştirmiş, iyi dilekler, sayıları sınırlı olan aydınların dar çevresini pek aşamamıştır. Karmaşık sebeplerin hayatımızdaki etkisini azalttığı fikirler, gür bir ırmak akışında olmasa da, zaman zaman kuruyan kaynaklar, bir görünüp bir kaybolan sızıntılar' halinde yakın zamanlara kadar uzanıp ulaşmaktadır.
Tasvirine çalıştığımız hu kadro içinde Montesquieu’nün de bir yeri vardır. Konu olarak Montesquieu’nün siyasi fikirleri üzerinde duruşumuzun sebebini, biraz önce, açıkladığımızı sanıyoruz. Siyasî fikirlerinin yanı sıra iktisadi fikirlerine de yer vermemiz, bu fikirlerin Türkiye’deki etkilerinden değil, Montesquieu’nün düşünüş düzeninde yer alan öteki fikirlerin, iktisadi fikirlerinde olduğu gibi, siyasi fikirleri ile olan sıkı bağlılığına bir örnek vermek isteğimizdendir.
Konuya, 18. Yüzyıl Fransız Felsefesi içinde Montesquieu’-nün yerini, bu ülkedeki temsilcilerinden biri olduğu Aydınlık Çağının özelliklerini belirterek girdik. Çeşitli başlıklar altında Montesquieu’nün siyasi ve İktisadî fikirlerini özetledikten sonra da Türkiye’deki etkilerine geçtik. Siyasi ve İktisadî düşünüş tarihimizde Montesquieu’nün yerini yokladık. Son bölümde de Montesquieu’nün hangi bakımdan bizim için değer taşımakta devam ettiğini belirtmeye çalıştık.
Bu çerçeve içinde ele aldığımız “Montesquieu’nün Siyasi ve İktisadî Fikirleri ", Tanzimat’tan sonraki düşünüş tarihimizde karşımıza çıkan bir Fransız feylesofuna dar bir açıdan bakılması denemesidir. Çalışmalarımız, fikir hayatımızın bir bölümüne biraz ışık serpebilirse memnunluk duyacağız. |
