Çanakkale yarımadasında, Ege denizine ve Bozcaada'ya bakan bir dağ şehri olan Neandreia bir yüzyıl önce teşhis edilmiş ve araştırılmıştır. O günden bugüne, ulaşılması güç olan bu şehri arkeolojik gelişmelerin ışığı altında inceleyen olmamıştır. Bununla beraber arkaik tapınağı daima ilgi çekmiş, özellikle planı ve sütun başlıkları tartışılan konular olmuştur. Neandreia'ya ben 1969 yazında, Anadolu'nun en eski tahkimatlarından biri olarak tanınan surlarını görmek üzere çıkmıştım. Eşsiz olan tahkimatı kadar, toprak yüzünde serili yatan yapı kalıntıları ve bunlar arasında izlenebilen ve üzerinde yürünebilen yollarının etkisinde kaldım. 1972 ve 1973 yıllarında, Fakültemizce yapılan küçük bir malî katkı üzerinde, arkeoloji öğrencilerinden birkaçı ile surları ve şehri bütünü ile incelemeğe çalıştım.
1889 da şehrin genel planını yapmış olan R. Koldevvey'de bulunmayan bazı kapı ve kulelerin plan ve desenlerini çizdik, ya da yerlerini işaretledik. Şehrin ölçeksiz bir kesitini verdik, bazı yapıları teşhise çalıştık. Gimnasion olduğunu tahmin ettiğimiz yapı az bir emek ve masrafla temizlenip planı çıkarılabilirdi, fakat buna imkân olmadı. Sur duvarlarını üslûplarına göre ayırarak tarihlenmelerine açıklık getirmeğe uğraştık. Neandreia'nın en ilginç yapılarından biri doğal kayalardan faydalanılarak inşa edilmiş olan doğu kapısı üstünde ve bu kapıya hâkim durumda olan hisardır; evvelce fark edilmemiş olan bu tahkimatın planını çıkardık. Şehrin en yüksek tepesi olan Kırtıl'da bir içkale olduğunu gördük; kalıntılarının bir krokisini çizdik.
Surları, arazi içindeki yerleri ve değişen üslûpları ile yansıtabilmek için hem uzaktan hem de yakından çekilmiş fotoğrafları ile tanıtmak dileğimizdi. Basılabilme olanağını düşünerek, fotoğrafları mümkün olabilecek en az sayıya indirdik. Levhalar üzerinde, fotoğraflar arkaik surlar ayrı, klasik surlar ayrı, iki halka halinde, araziyi izleyerek saat yelkovanı yönünce dizilmişlerdir. |
