Geography and Cartography in the Ottoman Empire
On the Toponymy of “Aladoli” Used on Western Maps
Sevil Top YılmazToponymy, which is the combination of two Greek words, topos and onoma, is a discipline that studies all aspects of place and settlement names.Toponyms that connect geography and language are important and symbolic elements. Toponyms are the most important historical and cultural heritage of the geographical environment, historical period, state or civilization. The names of places and settlements are the elements that define a certain group’s geographical, political, social, economic and demographic conditions and a historical moment, traditions, ethnographic and religious characteristics.Toponyms, which can be called “identity of the land”, give researchers historical, geographical, political, economic, religious, cultural, etc. informs in many contexts. Onomastic data are valuable resources for studying the history, language, dialectology, geography, archeology and ethnography of a country. In this context, Anatolian lands have a rich toponymical accumulation since they have hosted many civilizations since ancient times. The cultural, historical and ethnic changes experienced by the Anatolian lands are also reflected in the toponyms, and there are also the names of places, settlements and regions that have passed from different languages and cultures. Toponyms that connect people and places serve to create spatial identity and to recognize the place by emphasizing the spatial features of the relevant place and marking various information belonging to the community. From past to present, people have developed new methods and tools to better know the place they live in. The most permanent of these are the maps, which have served as a tool to describe and investigate spatial order and relations. Drawing a map means producing spatial information, in which toponyms are also involved. Cartographers can filter the toponyms they use on maps, sometimes intentionally and sometimes accidentally. In a sense, it is a well-known fact that Western cartographers persistently preserved the names of Ancient Age regions and settlements, even in very late dates, depending on “perception”. However, some names are also encountered as a product of cartographers’ own perceptions. The regional name “Aladoli”, which is encountered especially in the western maps of the 16th and 17th centuries, is one of them. In this study, this name, which is never mentioned in Turkish sources, will be emphasized, and answers will be sought to the questions around “Aladoli”. In this context, when the name Aladoli was used for the first time, when the use of the name ended and why this name was given will be examined.
Batılı Haritalarda Kullanılan “Aladoli” Toponimi Üzerine
Sevil Top YılmazGrekçe’de “topos” ve “onoma” olmak üzere iki kelimenin birleşmesinden meydana gelen “toponimi”, yer ve yerleşme adlarının tüm yönlerini araştıran (alt)disiplindir. Coğrafya ve dili birbirine bağlayan toponimler, önemli ve sembolik unsurlardır. Toponimler, coğrafi çevrenin, tarihi dönemin, bir devletin ya da uygarlığın en önemli tarihi ve kültürel mirasıdır. Yer ve yerleşme adları belirli bir grubun coğrafi, siyasi, sosyal, ekonomik ve demografik koşulları ile tarihi bir anını, geleneklerini, etnografik ve dini özelliklerini tanımlayan unsurlardır. “Arazinin/toprağın kimliği” olarak adlandırılabilecek toponimler, araştırmacılara tarihi, coğrafi, siyasi, ekonomik, dini, kültürel vb. birçok bağlamda bilgi verir. Onomastik veriler, bir ülkenin tarihini, dilini, diyalektolojisini, coğrafyasını, arkeolojisini ve etnografyasını incelemek için değerli kaynaklardır. Bu bağlamda Anadolu toprakları, çok eski zamanlardan bu yana birçok medeniyete ev sahipliği yapmasından dolayı toponimik anlamda zengin bir birikime sahiptir. Anadolu topraklarının geçirdiği kültürel, tarihi, etnik değişimler toponimlere de yansımış olup farklı dillerden, kültürlerden geçmiş yer, yerleşme, bölge adları mevcuttur. İnsanı ve mekânı birbirine bağlayan toponimler, ilgili yerdeki mekânsal özellikleri vurgulayarak ve topluluğa ait çeşitli bilgileri işaretleyerek mekânsal kimliğin oluşmasına ve mekânın tanınmasına hizmet eder. Geçmişten günümüze insan, üzerinde yaşadığı mekânı daha iyi tanıyabilmek için yeni metotlar ve araçlar geliştirmiştir. Bunlar içinde en kalıcı olanı mekânsal düzeni ve ilişkileri anlatan, araştıran bir araç görevi görmüş haritalardır. Bir haritanın çizilmesi, toponimlerin de işin içine girdiği mekânsal bilginin üretilmesi anlamına gelir. Kartograflar haritalarda kullandıkları toponimleri bazen isteyerek bazen de yanlışlıkla filtreleyebilir. Bir anlamda “algı”ya bağlı olarak, Batılı kartografların, Türkiye toprakları için oldukça geç tarihlerde bile İlkçağ bölge ve yerleşme adlarını ısrarla muhafaza ettikleri bilinen bir gerçektir. Fakat bunun yanında, kartografların kendi algılarının ürünü olarak da bazı isimlere tesadüf edilmektedir. Özellikle XVI. ve XVII. yüzyıla ait batılı haritalarda karşılaşılan bölge ismi “Aladoli” bunlardan biridir. Elinizdeki çalışmada Türkçe kaynaklarda neredeyse hiç geçmeyen bu isim üzerinde durularak, “Aladoli” adı etrafındaki sorulara yanıtlar aranacaktır. Bu bağlamda, Aladoli ismi ilk olarak ne zaman kullanıldı, kullanımı ne zaman son buldu ve nereye niçin bu ismin verildiği incelenmeye çalışılacaktır.
