Geography and Cartography in the Ottoman Empire

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.006   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.006    Full Text (PDF)

Ottoman Nautical Charts (1650-1800)

İdris Bostan

The 24-year-long Cretan expedition, which occurred between 1645 and 1669, has been instrumental in the revival of geography and cartography within the Ottoman world. Following in the footsteps of Piri Reis’ Kitâb-ı Bahriye, new works, particularly Katib Çelebi’s Cihannümâ, which integrated geography and cartography, pioneered the close monitoring and transfer of Western geographical sources and maps to the Ottoman world. Consequently, Ottoman geographers began to combine Eastern and Western sources. During this period, Western geographical works and maps were translated and introduced to the Ottoman realm. Individual maps were printed and important geographical works had the opportunity to reach a broader audience thanks to the printing press. In this article, Ottoman geography and cartography studies between 1650 and 1800 will be examined, and the works produced by Ottomans to access, disseminate, and utilize new knowledge in these fields will be included. 


Keywords: The Cretan Expedition, Piri Reis, Katib Çelebi, Ottoman cartography, nautical charts
DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.006   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.006    Full Text (PDF)

Osmanlı Deniz Haritaları (1650-1800)

İdris Bostan

1645-1669 yılları arasında yirmi dört yıl gibi uzun sayılacak bir sürece yayılan Girit seferi, Osmanlı dünyasında coğrafya ve haritacılık noktasında tekrar bir canlanma döneminin başlamasına vesile olmuştur. Piri Reis’in Kitâb-ı Bahriye’si izinde yeni çalışmalar üretilirken, özellikle Kâtib Çelebi’nin coğrafya ve haritacılığı birleştirdiği Cihannümâ adlı eseri ile batıdaki coğrafi kaynakların ve haritaların da yakından takip edilmesine ve Osmanlı dünyasına aktarılmasına öncülük edilmiştir. Böylece Osmanlı coğrafyacıları doğu ve batı dünyalarına ait kaynakları birlikte kullanmaya başlamışlardır. Bu dönemde batıda üretilen coğrafi eserler ve haritalar tercüme edilerek Osmanlı dünyasına kazandırılmıştır. Matbaa ile birlikte müstakil haritalar basılmış, önemli coğrafi eserler daha geniş kesimlere erişme imkânı bulmuştur. Bu çalışmada 1650-1800 yılları arasındaki Osmanlı coğrafya ve haritacılık çalışmaları incelenerek Osmanlıların bu alanlarda yeni bilgiye erişmek, bunu yaymak ve kullanmak maksadıyla ürettikleri eserlere yer verilecektir.


Keywords: Girit seferi, Piri Reis, Kâtib Çelebi, Osmanlı haritacılığı, deniz haritaları

References

  • Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
  • Hrt. h. 187 google scholar
  • Hrt. h. 657 google scholar
  • Hrt. h. 91 google scholar
  • Hrt. h. 92 google scholar
  • Hrt. h. 44. google scholar
  • Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (BOA, TSMA) google scholar
  • TSMA.E. 4004/5. google scholar
  • TSMA.E. 6200/22. google scholar
  • TSMA.E, 6200/27. google scholar
  • TSMA.E, 6200/29. google scholar
  • TSMA.E, 6200/30. google scholar
  • TSMA.E, 6200/32. google scholar
  • TSMA.E, 9401. google scholar
  • TSMA.E, 9403/1. google scholar
  • TSMA.E, 9439. google scholar
  • Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi (TSMK) google scholar
  • TSMK, H. 1847. google scholar
  • TSMK, H. 1849. google scholar
  • TSMK, H. 1850. google scholar
  • TSMK, H. 1851. google scholar
  • TSMK, H. 2723. google scholar
  • TSMK, B. 325-333. google scholar
  • TSMK, R. 1192. google scholar
  • TSMK, R. 1195. google scholar
  • TSMK, R. 1633. google scholar
  • TSMK, R. 1634. google scholar
  • TSMK, Y. 67. google scholar
  • Diğer Kaynaklar google scholar
  • Antonie Galland. İstanbul’a Ait Günlük Anılar 1672-1673 2 (1673). terc. N. S. Örik (Ankara, 1949, 1973, I, 151, 219, II, 38). google scholar
  • Atlas-ı Cihan. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Düğümlü Baba, nr. 469. google scholar
  • Bartınlı İbrahim Hamdi. Atlas. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Esad Efendi, nr. 2044. google scholar
  • Beydilli, Kemal. Mühendishâne ve Üsküdar Matbaalarında Basılan Kitapların Listesi ve Bir Katalog. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1997. google scholar
  • Beydilli, Kemal. Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi (1776-1826). google scholar
  • İstanbul: Eren Yayıncılık, 1995. google scholar
  • Beydilli, Kemal. Şahin İ. Mahmud Râif Efendi ve Nizâm-ı Cedîd’e Dâir Eseri. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2001. google scholar
  • Bostan, İdris. “Piri Reis’in Kitâb-ı Bahriye Nüshalarına Göre Gemi Tipleri ve Liman Özellikleri”. Osmanlı Deniz Teknolojisi. İstanbul: Küre Yayınları, 2023. google scholar
  • Bostan, İdris. Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri. İstanbul: Bilge Yayım Habercilik, 2005. google scholar
  • Bostan, İdris. “Marine Charting by the Ottoman Empire” içinde. The History of Cartography, Cartography in the European Enlightenment 4. ed. M. H. Edney-M. S. Pedley (Chicago University Press: Chicago, 2019): 902-907. google scholar
  • Danış, İlhami. “1736-1739 Savaşlarında Karadeniz’de Osmanlı Donanması”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, 2007. google scholar
  • Evliya Çelebi. Seyâhatnâme 1. İndeksli Tıpkıbasım. haz. Seyit Ali Kahraman. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 2013. google scholar
  • Goodrich, Thomas D. “The 5658 Maps of the Kitab-ı Bahriye of Piri Reis”. Proceeding of the International Piri Reis Sym-posium. 6/92-113. İstanbul, 27-29 September 2004. google scholar
  • Goodrich, Thomas D. “Old Maps in the Library of Topkapı Palace in Istanbul”. Imago Mundi 45 (1993): 120-133. google scholar
  • İnan, Göker. “Hasan Esîrî’nin Mi‘yârü’d-Düvel ve Misbârü’l-Milel İsimli Tarih ve Coğrafya Eseri (İnceleme-Transkripsi-yon)”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2017. google scholar
  • İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi ve Venedik Correr Müzesi koleksiyonlarından XIV-XVIII. Yüzyıl Portolan ve Deniz Haritala-rı/ Portolani e Carte Nautiche XIV-XVIII Secolo dalle collezioni del MuseoCorrer Venezia Museo del Topkapi-İstanbul. İstanbul: İtalyan Kültür Merkezi, 1994. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Cihannümâ. TSMK. R. 1624. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Hekimoğlu, nr. 803. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Lala İsmail, nr. 310. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Mihrişah Sultan, nr. 304. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi. Reşid Efendi, nr. 642. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr. haz. İdris Bostan. Ankara: TÜBA. 2018. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Levâmi‘u’n-Nur fî Zulmet-i Atlas Minor: İnceleme - Tıpkıbasım. haz. Ahmet Üstüner, H. Ahmet Arslantürk. Ankara: TÜBA. 2017. google scholar
  • Keyfiyet-i Rusya. TSMK. H. 1627. google scholar
  • Kissling, Hans Joachim. Der See-Atlas des Sejjid Nûh. München: Trofenik. 1966. google scholar
  • Loupis, Dimitris. “Ottoman Nautical Charting and Miniature Painting: Technology and Aesthetics”, M. Uğur Derman Armağanı, ed. I. C. Schick. 369-397. İstanbul: Sabancı Ünv. Yay. 2000. google scholar
  • Mikelzâde Yorgaki. Harita-i Dârü’l-Cihâd. TSMK, E. nr. 1451. google scholar
  • Mikelzâde Yorgaki. Harita-i Dârü’l-Cihâd. TSMK, E. nr. 1454. google scholar
  • Orhonlu, Cengiz, “XVIII. Yüzyılda Osmanlılar’da Coğrafya ve Bartınlı İbrahim Hamdi’nin Atlası”. Tarih Dergisi. 14, 19 (1964): 115-140. google scholar
  • Resmi Mustafa Ağa. Cedîd Atlas-ı Kebîr Tercümesi. İstanbul: Tabhane-yi Hümâyûn, 1803. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret. Pîrî Reis’ten Örfî Paşa’ya Osmanlı Tarihî Haritaları ve Tarihî Coğrafya Eserleri. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2015. google scholar
  • Soucek, Svat. “Certain types of Ships in Ottoman-Turkish Terminology”. Turcica 7 (1975): 233-249. google scholar
  • Soucek, Svat. “Islamic Charting in the Mediterranean”. History of Cartography 2. part 1. 263-292. London: Chicago Unv. Yay. 1992. google scholar
  • Piri Reis. Kitâb-ı Bahriyye. İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi. TY, nr. 6605. google scholar
  • Piri Reis. Kitâb-ı Bahriyye. İ.Ü. Nadir Eserler Kütüphanesi. TY, nr. 6118. google scholar
  • Piri Reis. Kitâb-ı Bahriyye. İstanbul Deniz Müzesi. nr. 988. google scholar
  • Piri Reis. Kitâb-ı Bahriyye. İstanbul Deniz Müzesi. nr. 989. google scholar
  • Pîrî Reis. Kitâb-ı Bahriyye. Walters Art Museum, W. 658. google scholar
  • Seyyid Nuh. Deniz Kitâbı. Bologna, Biblioteca Universitaria, MS, nr. 3609. google scholar
  • Türkhan, Mehmet Sait. “Bilinmeyen Bir Osmanlı Portolanı: Mehmed Reis’in Tuhfetü’l-Esrâr fî Tarîki’l-Bihâr’ı”. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi 5. 10 (2022): 557-623. google scholar
  • Üstüner, Ahmet. “Levami‘u’n-nur (Metin - Değerlendirme)”. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2017. google scholar
  • Willem J. Blaeu. Atlas Maior. TSMK. H. nr. 2723. google scholar
  • Yazmadan Basmaya: Müteferrika, Mühendishâne, Üsküdar. haz. Turgut Kut, Fatma Türe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996. Topkapı Sarayı Müzesi google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.