CHAPTER


DOI :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.023   IUP :10.26650/B/AH03AH08.2024.039.023    Full Text (PDF)

Printing Does Matter: İbrahim Müteferrika and His Contribution to Geography and Cartography in the Ottoman Empire

Orlin Sabev

This chapter examines the crucial role that maps and geography books played in the printing initiatives of the founder of the first Ottoman Turkish printing press, İbrahim Müteferrika. Notably, his first ventures into printing focused on maps, with the production of four separate maps between 1719 and 1729. Likewise, he printed several geographical books accompanied by geographical and cosmographical maps and charts, with the most outstanding among them being Katib Çelebi’s Cihânnümâ, which featured a collection of 40 maps. Remarkably, İbrahim Müteferrika did not only print the aforementioned books; he also fashioned some of the maps and edited their texts. The current chapter seeks not only to describe Müteferrika’s printing activities in the realms of geography and cartography, but also to provide a comprehensive view of his perspectives on the profound impact of geographical science and mapmaking on both state policy and social dynamics. 



References

  • Adıvar, Adnan. Osmanlı Türklerinde İlim. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1991. google scholar
  • Ak, Mahmut. “Menâzırü’l-Avâlim ve Kaynağı Takvîmü’l-Büldan.” Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, 101-120. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 1991. google scholar
  • Angelov, Anastas. “Shabla varhu parvata osmanska pechatna karta na Ibrahim Myuteferika”, updated last on 30 August, 2022, maritime.bg/87288/ (retrieved 28 February 2023). google scholar
  • Ayyubi, N. Akmal. “Contributions of Muslim Turks to Geography,” Belleten 51, 199 (1987): 67-74. google scholar
  • Babinger, Franz. “18. Yüzyılda İstanbul’da Kitabiyat”, trans. Nedret Kuran-Burçoğlu. Müteferrika ve Osmanlı Matbaası, 1-62. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004. google scholar
  • Babinger, Franz. Stambuler Buchwesen im 18. Jahrhundert. Leipzig: Deutscher Verein für Buchwesen und Schrifttum, 1919. google scholar
  • Bayerle, Gustav. Pashas, Begs, and Effendis: A Historical Dictionary of Titles and Terms in the Ottoman Em-pire. Istanbul: ISIS Press, 1997. google scholar
  • Beydilli, Kemal. İki İbrahim: Müteferrika ve Halefi. İstanbul: Kronik Kitap, 2019. google scholar
  • Brentjes, Sonja. “Mapmaking in Ottoman Istanbul between 1650 and 1750: A Domain of Painters, Calligraphers or Cartographers?” Frontiers of Ottoman Studies: State, Province, and the West, eds. Colin Imber, Keiko Kiyotaki and Rhoads Murphy, vol. 2, 125-156. London and New York: I.B. Tauris, 2005. google scholar
  • Carleson, Edvard. İbrahim Müteferrika Basımevi ve Bastığı İlk Eserler/Ibrahim Müteferrika’s Printing House and Its First Printed Books, ed. Mustafa Akbulut. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 1979. google scholar
  • Coşkun, Menderes. “Osmanlı Hac Seyahatnamelerinde Hac Yolculuğu.” Osmanlı, ed. Güler Eren, vol. 4, 506511. Ankara: Yeni Türkiye, 1999. google scholar
  • Coşkun, Menderes. “The Most Literary Ottoman Pilgrimage Narrative: Nabi’s Tuhfetü’l-Haremeyn.” Turcica, 32 (2000): 363-388. google scholar
  • Demirel, Şahap. “İbrahim Müteferrika’nın Füyuzat-ı Mıknatısiye (Mıknatısın Yararları) Adlı Kitabı.” D.T.C.F. Atatürk’ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi (Ankara: Ankara Üniversitesi, 1982): 265-330. google scholar
  • Duverdier, Gerald. “İlk Türk Basımevinin Kuruluşunda İki Kültür Elçisi: Savary de Breves ile İbrahim Müteferrika”, trans. Türker Acaroğlu. Belleten 56, 215 (1992): 275-305. google scholar
  • Ehrensvard, Ulla and Zygmunt Abrahamowitz. “Two Maps Printed by İbrahim Müteferrika in 1724/25 and 1729/30.” Svenska Forskningsinstitutet i Istanbul Meddelanden 15 (1990): 46-66. google scholar
  • Elibüyük, Mesut. “Tarihi Coğrafya Bakımından Önemli Bir Kaynak: Cihannüma.” Coğrafi Bilimler Dergisi 7, 2 (2009): 93-109. google scholar
  • Ersoy, Osman. Türkiye’ye Matbaanın Girişi ve İlk Basılan Eserler. Ankara: A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, 1959. google scholar
  • Ertuğ, Hasan R. Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, vol. 1. İstanbul: Yenilik Basımevi, 1970. google scholar
  • Faroqhi, Suraiya. Subjects of the Sultan: Culture and Daily Life in the Ottoman Empire. London and New York: I. B. Tauris, 2000. google scholar
  • Gerçek, Selim Nüzhet. Türk Matbaacılığı: I. Müteferrika Matbaası. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1939. google scholar
  • Goodrich, Thomas D. “Osmanlı Amerıka Araştırmaları: XVI. Yüzyıla Ait Tarih-i Hind-i Garbî Adlı Eserin Kaynakları ile İlgili Bir Araştırma”, trans. Hüseyin G. Yurdaydın. Belleten 49, 195 (1985): 667-691. google scholar
  • Goodrich, Thomas D. “The Search for the Sources of the Sixteenth-Century Tarih-i Hind-i Garbı.” Bulletin of Research in Humanities 85 (1982): 269-294. google scholar
  • Goodrich, Thomas D. The Ottoman Turks and the New World: A Study of Tarih-i Hind-i Garbi and Sixteent-h-Century Ottoman Americana. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1990. google scholar
  • Günergün, Feza. “La traduction de l’Abrege de la sphere de Jacques Robbe, geographe du Roi de France par Petros Baronian, drogman â İstanbul: Cem-nümâ fi fenn el-coğrafya.” LaRevolutionfrançaise - Cahiers de l’Institut d’histoire de laRevolution française 12 (2017): 1-19. google scholar
  • Hagen, Gottfried and Robert Dankoff (eds). An Ottoman Cosmography: Translation of Cihânnümâ by Kâtib Çelebi, trans. Ferenc Csirkes, John Curry, Gary Leiser. Leiden; Boston: Brill, 2022. google scholar
  • Hagen, Gottfried. “El Yazmasının Kenarındaki Hayat: Cihânnümâ Müellif Hatları ve Coğrafyacının Atölyesine Bir Bakış.” Doğumunun 400. Yıl Dönümünde Kâtip Çelebi, eds Bekir Karlığa and Mustafa Kaçar, 173-187. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2009. google scholar
  • Hagen, Gottfried. “Introduction to Cihânnüma.” Hagen, Gottfried and Robert Dankoff (eds). An Ottoman Cosmography: Translation of Cihânnüma by Kâtib Çelebi, trans. Ferenc Csirkes, John Curry, Gary Leiser, 1-24. Leiden; Boston: Brill, 2022. google scholar
  • Hagen, Gottfried. “Kâtib Çelebi and Târîh-i Hind-i Garbî.” Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 12 (1982-1998): 101-115. google scholar
  • Hagen, Gottfried. “Kâtip Çelebi’s Maps and the Visualization of Space in Ottoman Culture.” Osmanlı Araştır-maları/The Journal of Ottoman Studies 40 (2012): 283-293. google scholar
  • Hagen, Gottfried. Ein osmanischer Geograph bei der Arbeit: Entstehung und Gedankenwelt von Katib Celebis Ğihannüma. Berlin: Klaus Schwarz Verlag, 2003. google scholar
  • Haji Khalifeh. The History of the Maritime Wars of the Turks, trans. James Mitchell. London: Oriental Trans-lation Fund, 1831. google scholar
  • Hammer, Joseph von. Rumeli und Bosna: Geographisch Beschrieben von Mustafa ben Abdalla Hadschi Chalfa. Wien: Verlag des Kunst-u İndustrie-Comptoirs, 1812. google scholar
  • Hanebutt-Benz, Eva, Dagmar Glass and Geoffrey Roper (eds). Sprachen des Nahen Ostens und die Druckre-volution: eine interculturelle Begegnung. Mainz: Johann Gutenberg Museum, 2002. google scholar
  • Hanstein, Thoralf. A New Print by Müteferrika? A Comparative View of Baron’s Qibla Finder. Berlin: EB-Ver-lag, 2021. google scholar
  • İhsanoğlu, Ekmeleddin (ed.). Osmanlı Coğrafya Literatürü Tarihi/History of Geographical Literature during the Ottoman Period, vol. 1. İstanbul: IRCICA, 2000. google scholar
  • İzgi, Cevat. Osmanlı Medreselerinde İlim, vol. 2. İstanbul: İz Yayınları, 1997. google scholar
  • Kalaycıoğulları, İnan. “İbrahim Müteferrika ve Cihânnümâ’ya Yaptığı Ekler.” Uluslararası Katip Çelebi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, eds. Turan Gökçe, Mikail Acıpınar, İrfan Kokdaş and Özer Küpeli, 176186. İzmir: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, 2017. google scholar
  • Kalaycıoğulları, İnan. İbrahim Müteferrika ve Yeni Bilim’in Türkiye’ye Girişi. İstanbul: Muhayyel, 2020. google scholar
  • Karamustafa, Ahmed T. “Military, Administrative, and Scholarly Maps and Plans.” The History of Cartography, vol. 2, book 1: Cartography in the Traditional Islamic and South Asian Societies, eds J. B. Harley and David Woodward, 209-227. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1992. google scholar
  • Kâtib Çelebi. The Gift to the Great Ones on Naval Campaigns, ed. İdris Bostan. Ankara: Prime Ministry Un-dersecretary for Maritime Affairs, 2008. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Tuhfetü’l-kibâr fî Esfâri’l-bihâr, ed. İdris Bostan. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018. google scholar
  • Kâtip Çelebi, Levâmi‘u’n-Nûr Fî Zulmet-i Alas Minor, eds. Ahmet Üstüner and H. Ahmet Arslantürk. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2017. google scholar
  • Kâtip Çelebi. Tuhfetü’l-kibâr fî Esfâri’l-bihâr (Deniz Savaşları Hakkında Büyüklere Armağan), ed. Orhan Şaik Gökyay. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1973. google scholar
  • Kâtib Çelebi. Venedik Körfezi ve müştemil olduğu cezâir ve sevâhilinde vâki’ memâlik ve bilâd. Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, H/0319. google scholar
  • Koloğlu, Orhan. Basımevi ve Basının Gecikme Sebepleri ve Sonuçları. İstanbul: İstanbul Gazeteciler Cemiyeti, 1987. google scholar
  • Krachkovskiy, I. Y. “Turetskiy pervopechatnik Ibrahim Mutafarrika i ego rabotiy po geografii.” Tyurkologic-heskiy sbornik 1 (1951): 120-126. google scholar
  • Kundmann, Johann C. Rariora Naturae et Artis Item in re Medica, Oder Seltenheiten der Natur und Kunst. Breslau and Leipzig, 1737. google scholar
  • Kut, Turgut and Fatma Türe (eds). Yazmadan Basmaya: Müteferrika, Mühendishâne, Üsküdar. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Merkezi, 1996. google scholar
  • Lewis, Bernard. The Muslim Discovery of Europe. New York-London: W. W. Norton & Company, 1982. google scholar
  • Mermutlu, Bedri. “Siyasi Coğrafya ve Müteferrika Matbaası.” Türk Sosyolojisi Araştırmaları Sosyoloji Yıllığı, 15 Sosyoloji ve Coğrafya (2006): 547-562. google scholar
  • Mermutlu, Bedri. “The Political Meaning of Ottoman Printing House.” Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 9, 15 (2008): 297-318. google scholar
  • Müteferrika, İbrahim. “Osmanlı Matbaasının Kuruluşu ve Başlangıcı”, ed. Machiel Kiel. Müteferrika ve Osmanlı Matbaası, 63-75. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2004. google scholar
  • Müteferrika, İbrahim. Milletlerin Düzeninde İlmi Usüller, ed. Ömer Okutan. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1990. google scholar
  • Omont, Henri. “Documents sur l’imprimerie â Constantinople au XVIII6 siecle.” Revue des Bibliotheques 5 (1895): 28-236. google scholar
  • Omont, Henri. “Nouveaux documents sur l’imprimerie â Constantinple au XVIIIe siecle.” Revue des bibliot-heques 33 (1926): 1-10. google scholar
  • Özdemir, Kemal. Osmanlı Arması. İstanbul: Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri, 1997. google scholar
  • Özdemir, Kemal. Osmanlı Haritaları. İstanbul: Creative Yayıncılık ve Tanıtım, 2008. google scholar
  • Öztürk, Said (ed.). Cihânnümâ-Kâtip Çelebi, trans. Hüsnü Koyunoğlu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş., 2010. google scholar
  • Rafikov, A. H. Ocherki Istorii Knigopechataniya v Turtsii. Leningrad: Nauka, 1973. google scholar
  • Sabev, Orlin. “İbrahim Müteferrika ve Tekirdağ’da İkamet Eden Macar Mültecileri (1720-1740).” Rodosto’dan Süleymanpaşa’ya Tekirdağ Uluslararası Tekirdağ Tarihi Sempozyumu Bildirileri 26-27 Mart 2015, ed. Murat Yıldız, 411-428. İstanbul: Kitabevi. google scholar
  • Sabev, Orlin. “The First Ottoman Turkish Printing Enterprise: Success or Failure (A Reassessment).” Ottoman Tulips, Ottoman Coffee: Leisure and Lifestyle in the Eighteenth Century, ed. Dana Sajdi, 63-89. Lon-don-New York: I. B. Tauris & Co, 2007. google scholar
  • Sabev, Orlin. İbrahim Müteferrika ya da İlk Osmanlı Matbaa Serüveni (1726-1746): Yeniden Değerlendirme, 4th edition. İstanbul: Yeditepe, 2016. google scholar
  • Sabev, Orlin. The Müteferrika Press: Arabic Typography in an Ottoman Context. Berlin: De Gruyter, 2025 (forthcoming). google scholar
  • Sammelalbum mit Karten. Staatsbibliothek zu Berlin, Diez A fol. 58. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret (ed.). Kitâb-ı Cihânnümâ li-Kâtib Çelebi, vol. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2009. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret and Coşkun Yılmaz. Müteferrika: Basmacı İbrahim Efendi ve Müteferrika Matbaası/Basmacı İbrahim Efendi and the Müteferrika Press, 2nd edition. İstanbul: Esen Ofset, 2009. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret. “Cihannümâ ve Ebûbekir b. Behrâm ed-Dımeşkî - İbrahim Müteferrika.” Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, 121-142. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi, 1991. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret. “Karadeniz’in İlk Osmanlı Basma Haritası.” Pîrî Reîs’den Örfî Paşa’ya Osmanlı Tarihî Haritaları ve Tarihî Coğrafya Eserleri. İstanbul: Çamlıca Kitap, 2015. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret. “Osmanlılarda Harita.” Türkler, eds Hasan C. Güzel, Kemal Çiçek and Selim Koca, vol. 11, 303-312. Ankara: Yeni Türkiye, 2002. google scholar
  • Sarıcaoğu, Fikret. “Harita (Osmanlı Dönemi).” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, vol. 16, 210-216. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997. google scholar
  • Selen, Hamit S. “Cihannümâ.” Kâtip Çelebi Hayatı ve Eserleri Hakkında İncelemeler, 121-136. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991. google scholar
  • Şen, Adil. İbrahim Müteferrika ve Usûlü’l-Hikem fî Nizâmi’l-Ümem. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995. google scholar
  • Şeşen, Ramazan (ed.). Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul: İSAR, 1998. google scholar
  • Sezgin, Fuat. Kâtip Çelebî’nin Esas Kitâb-ı Cihânnümâ’sı ve Coğrafya Tarihi’ndeki Yeri. İstanbul: Boyut, 2015. google scholar
  • Soucek, Svatopluk (ed.). The History of the Maritime Wars of the Turks by Kâtip Çelebi. Princeton: Markus Wiener Publishers, 2012. google scholar
  • Sungu, İhsan. “İlk Türk Matbaasına Dair Yeni Vesikalar.” Hayat 3, 73 (1928): 9-15. google scholar
  • Toderini, Giambattista. İbrahim Müteferrika Matbaası ve Türk Matbaacılığı, trans. Rikkat Kunt, ed. Şevket Rado. İstanbul: Yayın Matbaacılık Ticaret Ltd. Şti., 1990. google scholar
  • Ucsu, Kaan. “‘Bahriyye-i Bahr-i Siyah’, 1724-1725: İbrahim Müteferrika’s Map of the Black Sea and Its Copies in the Bibliotheque National de France.” IMCOS Journal 156 (2019): 29-40. google scholar
  • Üçsu, Kaan. “İbrahim Müteferrika’nın Haritacılık Çalışmalarına Bir Bakış.” Sahn-ı Seman’dan Darulfünun’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası: Alimler, Müesseseler ve Fikri Eserler XVIII. Yüzyıl, 22-23 Aralık 2017, eds Ahmet Hamdi Furat, Nilüfer Kalkan Yorulmaz, and Osman Sacid Arı, vol. 2, 201-233. İstanbul: Zey-tinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2018. google scholar
  • Üstüner, Ahmet. “Avrupa Coğrafyacılığının Osmanlı Dünyasına İntikali: Tercüme Eserler.” İslâm’da Medeniyet Bilimleri Tarihi, eds Recep Şentürk and others, vol. 2, 70-107. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2021. google scholar
  • Üstüner, Ahmet. “Klasik Çağ Sonrası Osmanlı Coğrafya Çalışmaları.” TALİD Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 17, 33 (2019): 41-104. google scholar
  • Üstüner, Ahmet. “Osmanlı Coğrafya Kaynaklarında Eflak-Boğdan (15-17. Yüzyıl).” Karadeniz İncelemeleri Dergisi/Journal of Black Sea Studies 28 (2020): 413-442. google scholar
  • Üstüner, Ahmet. Levâmi‘u’n-Nûr (Metin-Değerlendirme), PhD thesis. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017. google scholar
  • Varchi, Benedetto. Storia Fiorentina: Nella quale principalmente si contengono l’ultime Revoluzioni della Repubblica Fiorentina, e lo Stabilimento del Principato nella Casa de Medici. Colonia: Appresso Pietro Martello, 1721. google scholar
  • Watson, William J. “İbrahim Müteferrika and Turkish Incunabula.” Journal of the American Oriental Society 88 (1968): 435-441. google scholar
  • Yılmaz, Coşkun. “Müteferrika Matbaasının Kurucu Kadrosu.” Matbaanın Ön Sözü “Basmacı İbrahim Efendi”: Müteferrika Sergisi’21, 34-42. Ankara: Cumhurbaşkanlığı Yayınları, 2021. google scholar
  • Yurtoğlu, Bilal. Katip Çelebi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 2009. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.