On the Republic’s Centenary: Essays on the History of Art

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.003   IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.003    Full Text (PDF)

On the 100th Anniversary of the Republic History of Byzantine Art in Turkey: Formation and Development as a Department of Science

Zeynep Mercangöz

In our article, which aims to reflect the view of the Centennial Byzantine Art History of the Republic of Turkey as a branch of science, it is about the history of Byzantine Art starting with Semavi Eyice and spreading to Anatolia with Yıldız Ötüken. Other actors of this view are Byzantine researchers who studied in the West and returned and completed their careers at universities in Turkey, and academicians from the field of Turkish Art History in Turkey. The increasing number of academic staff in universities, the archaeological excavations of Byzantine art historians and the growing number of original publications will be the details we will briefly focus on. All of these are important in terms of revealing situation of the contemporary society that Mustafa Kemal Atatürk wanted to build in Republican Turkey.


Keywords: History of Byzantine Art in Turkey, Byzantine Studies in Turkey, Heads of Turkish Byzantine Excavations, Semavi Eyice, Yıldız Ötüken
DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.003   IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.003    Full Text (PDF)

Cumhuri̇yeti̇n 100.Yılında Türki̇ye’de Bi̇zans Sanatının Tari̇hi̇: Anabi̇li̇m Bi̇li̇m Dalı Olarak Oluşum ve Geli̇şi̇m

Zeynep Mercangöz

Türkiye Cumhuriyeti’nin Yüzüncü yılında Bizans Sanat Tarihinin bir bilim dalı olarak görünümüne ayna tutmayı amaçlayan makalemizde, Bizans Sanatının Semavi Eyice ile başlayıp Yıldız Ötüken ile Anadolu’ya yayılan öyküsünü konu almaktadır. Bu görünümün diğer aktörleri ise Batı’da okuyup geri dönen ve kariyerlerini Türkiye’deki üniversitelerde tamamlayan Bizans araştırmacılarıyla Türkiye’de Türk Sanatı Tarihi alanından gelen akademisyenlerdir. Üniversitelerde artan akademik kadrolar, Bizans sanatı tarihçilerinin kendi arkeolojik kazıları ve çoğalan özgün yayınlar kısaca üzerinde duracağımız ayrıntılar olacaktır. Tüm bunlar Cumhuriyet Türkiye’sinde Mustafa Kemal Atatürk’ün inşa etmek istediği çağdaş toplumdan durumunu ortaya koyması açısından önemlidir.


Keywords: Türkiye’de Bizans Sanatı Tarihi, Türkiye’de Bizans Çalışmaları, Türk Bizans Kazısı Başkanları, Semavi Eyice, Yıldız Ötüken

References

  • Akçaoğlu, Yasemin. “Türk Sanatı ve Tarihine Katkılarıyla Semavi Eyice” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2005. google scholar
  • Akçaoğlu, Yasemin ve Sema Doğan. Semavi Eyice Kaynakçası 86 Yıla Armağan. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2009. google scholar
  • Akyürek, Engin. “Modern Türkiye’de Bizans Sanatı Tarihi.” Cumhuriyet Döneminde Geçmişe Bakış Açıları: Klasik ve Bizans Dönemleri, hazırlayan S. Redford ve N. Ergin içinde 241-261. İstanbul 2010. google scholar
  • Arık, Rüçhan. “Otto-Dorn Katharina (1908-1999).” TDV İslam Ansiklopedisi. 34: 8-9. İstanbul, 2007. google scholar
  • Aslanapa, Oktay. “Atatürk’ün Kültür ve Sanat Faaliyetleri.” Erdem 4 (1986): 741-747. google scholar
  • Bayram, Sadi. “Prof. Dr. Ayşe Aynur Durukan’ın Ardından (08.07.1951-18.02.2022), Hacettepe Üniversitesi’n-den Bir Yıldız Kaydı.” Palmet 1 (1922): 120-123. google scholar
  • Çakmak, Şakir. “Hocamız Rahmi Hüseyin Ünal’ın Ardından.” Sanat Tarihi Dergisi 31/1 (2022): 797-804. google scholar
  • Çetinkaya, Haluk. “Türkiye’nin Avrupa’daki İlk Arkeolojik Kazısı Ulpiana.” Arkeoloji ve Sanat 150 (Eylül-A-ralık 2015): 67-78. google scholar
  • Çetinkaya, Haluk. “Türkiye’nin Avrupa’daki İlk Türk Kazısı: Ulpiana./Kosova’daki Erken Hristiyanlık Dönemi Buluntuları.” Türkiye’de Bizans Çalışmaları, Yeni Araştırmalar, Yeni Eğilimler, hazırlayan Koray Durak, Nevra Necipoğlu, Tolga Uyar ve Ali Berktay içinde 20-31. İstanbul, 2022. google scholar
  • Çığ, Muazzez İlmiye. “Mustafa Kemal Atatürk ve Türkiye’de Arkeoloji.” Erdem Sayı 26, Cilt 9 (1996): 621-627. google scholar
  • Çığ, Muazzez İlmiye. “Mustafa Kemal Atatürk und die Archaelogie in der Turkei.” Istanbuler Mitteilungen (Festcrift Peter Neve) 43 (1993): 517-522. google scholar
  • Demiriz, Yıldız. Osmanlı Mimarisinde Süsleme I: Erken Devir (1300-1453). İstanbul, 1979. google scholar
  • Demiriz, Yıldız. Örgülü Bizans Döşeme Mozaikleri- Interlaced Byzantine Mosaic Pavements. İstanbul, 2002. google scholar
  • Demirok, Berat Seçkin “Türkiye’nin Avrupa’daki İlk Arkeolojik Kazısı: Ulpina Antik Kentinin Keşfi.” Toplumsal Tarih 281 (Mayıs 2017): 16-17. google scholar
  • Doğan, Sema, der. Prof. Dr. Semavi Eyice Külliyatı, Türk Tarih Kurumunda Yayımlanmış Çalışmaları, Ankara, 2015. google scholar
  • Doğan Sema-Mine Kadiroğlu, haz. Bizans ve Çevre Kültürler, Y. Ötüken’e 60. Yaş Armağanı, İstanbul: YKY 2010. google scholar
  • Doğan, Sema. “Kaynaklar Işığında Aziz Nikolaos Kilisesinin Tarihi.” Aziz Nikolaos Kilisesi Kazıları 1989-2009, hazırlayan Sema Doğan ve Ebru Fındık içinde 35-62. İstanbul, 1989. google scholar
  • Doğan, Sema ve Ebru Fatma Fındık, haz. Aziz Nikolaos Kilisesi Kazıları 1989-2009. İstanbul, 1989. google scholar
  • Doğanay, Aziz ve Şevket Kâmil Aka. “Semavi Eyice ile Türk Sanat Tarihi Üzerine.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı 14 (2009): 347-373. google scholar
  • Durak, Koray. Türkiye’de Bizans Çalışmalarının Serüveni / The Odyssey of Byzantine Studies in Turkey. İstanbul, 2023. google scholar
  • Erdem, Selim Efe. Semavi Eyice Kitabı, İstanbul’un Yaşayan Efsanesi. İstanbul, 2014. google scholar
  • Erel, Ayşe Ceren, Bülent İşler, Nilüfer Peker ve Güner Sağır, haz. Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim. Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan. Ankara, 2011. google scholar
  • Eyice, Semavi. Istanbul Petıt Guide A Travers Les Monuments Byzantins Et Turcs. İstanbul, 1955. google scholar
  • Eyice, Semavi. Son Devir Bizans Mimarisi. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayını, 1963. İkinci baskı, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayını, 1963. google scholar
  • Eyice, Semavi. Küçük Amasra Tarihi ve Eski Eserleri Kılavuzu. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1965. google scholar
  • Eyice, Semavi. Karadağ (Binbirkilise) ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler. İstanbul: İ Ü. Edebiyat Fakültesi Yayını, 1971. google scholar
  • Eyice, Semavi. Malazgirt Savaşını Kaybeden IV. Romanos Diogenes 1068-1071. Ankara, 1971. google scholar
  • Eyice, Semavi. “Celal Esad Arseven (1875-1971).” Belleten XXXVI sayı 142 (1972): 173-201. google scholar
  • Eyice, Semavi. “Türkiye’de Bizans Sanatı Araştırmaları ve İstanbul Üniversitesi’nde Bizans Sanatı.” Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan içinde, 375-428. İstanbul: Edebiyat Fakültesi, 1973. google scholar
  • Eyice, Semavi. Bizans Devrinde Boğaziçi. İstanbul, 1976. İkinci baskı, İstanbul, 2007. google scholar
  • Eyice, Semavi. Ayasofya I. İstanbul, 1984. google scholar
  • Eyice, Semavi, “İ.Ü. Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümünün Kurucusu Prof. Dr. Ernst Diez (1878-1961).” Sanat Tarihi Yıllığı 14 (1997): 3-5. google scholar
  • Eyice, Semavi. “Türkiye’de Bizans Araştırmalarının Tarihçesi”, Cumhuriyetin Yetmişbeş Yılında Kültür ve Sanat, Sempozyum Bildirileri 18-19 Mart 1999 içinde 35-51. İstanbul: Sanat Tarihi Derneği Yayını:5, 2000. google scholar
  • Eyice, Semavi. Karadağ Binbirkilise. Hazırlayan İlker Mete Mimiroğlu. Konya: Karaman Belediyesi Kültür Yayını, 2014. google scholar
  • Eyice, Semavi. Yabancıların Gözüyle Bizans İstanbul’u. İstanbul, 2017 google scholar
  • İpşiroğlu, Mazhar Şevket ve Sabahattin Eyüboğlu. Saklıkilise, Kapadokya’da Yeni Bulunmuş Bir Kilise Une Eglise Rupestre en Cappadoce. İstanbul, 1958. google scholar
  • İpşiroğlu, Mazhar Şevket ve Sabahattin Eyüboğlu. Saklı Kilise Une Eglise Rupastre en Cappadoce, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1974. google scholar
  • İpşiroğlu, Mazhar Şevket. Ahtamar Kilisesi, Işıkla Canlanan Duvarlar. Çeviren Alev Yılmaz. İstanbul, 2003. google scholar
  • Kılıç, Şahin ve Buket Kitapçı Bayrı, haz. Türkiye’de Bizans Çalışmaları. Bir Bibliyografya (19. yüzyıl-2020). Byzantine Studies in Turkey. A Bibliography (19th Century-2020). İstanbul, 2021. google scholar
  • Mansel, Arif Müfit. Side 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları. Ankara, 1975. google scholar
  • Mansel, Arif Müfit. Türkiye’nin Arkeoloji, Epigrafi ve Tarihi Coğrafyası İçin Bibliyografya. Ankara, 1993. google scholar
  • Mercangöz, Zeynep. “Mine Kadiroğlu, The Architecture of The Georgian Church at Ishan.” Sanat Tarihi Dergisi 12 (1994): 227-232. google scholar
  • Mercangöz, Zeynep. “Türkiye’de Bizans Sanatı Tarihinin Bir Çınarı: Hocam Yıldız Ötüken.” Vakıflar Dergisi 80. Yıl Özel Sayısı (2019): 311-320. google scholar
  • Ödekan, Ayla. Türkiye’de 50 Yılda Yayımlanmış Arkeoloji Sanat Tarihi ve Mimarlık Tarihi ile İlgili Yayınlar Bibliyografyası (1923-1973). İstanbul, 1974. google scholar
  • Ötüken, Yıldız, Aynur Durukan, Hakkı Acun ve Sacit Pekak. Türkiye>de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, Cilt 4: Bursa Merkez, Gemlik, İnegöl, İznik, Karacabey, Keles, Mudanya, Mustafakemalpaşa, Orhangazi, Orhaneli, Yenişehir. Ankara, 1986. google scholar
  • Ötüken, Yıldız. Forschungen im Nordwestlichen Kleinasien, Antike und Byzantinische Denkmaeler in der Pro-vinz Bursa. Tübingen, 1996. google scholar
  • Pekak, M. Sacit. “Semavi Eyice ile Bir Sohbet, Bir Konferans.” Vakıflar Dergisi 80. Yıl Özel Sayısı (Ankara 2019): 255-289. google scholar
  • Renda, Günsel. “Sunuş ve Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin’in Kısa Yaşam Öyküsü.” Suut Kemal Yetkin’e Armağan, içinde VII-IX. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Armağan Dizisi, 1984. google scholar
  • Renda, Günsel. “Suut Kemal Yetkin’in Bilimsel Kişiliği.” Suut Kemal Yetkin’e Armağan, içinde XI-XVII, 1-4. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Armağan Dizisi, 1984. google scholar
  • Sinemoğlu, Nermin. “Celal Esad Arseven.” Celal Esad Arseven Anısına Sanat Tarihi Semineri Bildirileri, hazırlayan Banu Mahir içinde 15-24. İstanbul, 2000. google scholar
  • Sümer, Osman. “Atatürk’ün Tarih, Arkeoloji, Eski Eserler ve Sanat Hakkındaki Görüş ve Düşünceleri.” ICOS-Türkiye Milli Komitesi haber bülteni, VIII-IX (1967): 119-124. google scholar
  • Şakiroğlu, Mahmut. Prof. Dr. Semavi Eyice Bibliyografyası. Ankara: Turhan Kitapevi, 1991. google scholar
  • Tanman, M. Baha, Emine Naza ve Yavuz Tiryaki. “İ. Ü. Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Kürsüsü/Bölümü Dallarında, Lisans/Yüksek Lisans, Doktora Düzeyinde Eğitim Görenlerin Kısa Özgeçmişleri ve Yayınları.” Sanat Tarihi Yıllığı 14 (1997): 23-176. google scholar
  • Tezcan, Hülya. Topkapı Sarayı ve Çevresinin Bizans Devri Arkeolojisi. İstanbul, 1989. google scholar
  • Vasiliev, Alexander A. Bizans İmparatorluğu Tarihi. Çeviren Arif Müfit Mansel. 1. Cilt. Ankara, 1943. google scholar
  • Yavuzoğlu Atasoy, Nazan. “Ülkemizin İlk Bizantolog’u Prof. Dr. Semavi Eyice (1922-2018).” Sanat Tarihi Yıllığı 28 (2019): 131-148. google scholar
  • Akdoğar Akbulut, Hatice Tuğba. “Arif Müfid Mansel (1905-1975),” Erişim 10 Kasım 2023. https://ataturkan-siklopedisi.gov.tr/bilgi/arif-mufid-mansel-1905-1975/ google scholar
  • Altun, Ara ve Enis Karakaya. “ASLANAPA, Oktay (1914-2013),” Erişim 10 Kasım 2023. https://islamansik-lopedisi.org.tr/aslanapa-oktay. google scholar
  • ANAMED Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi, http://anamed.ku.edu.tr google scholar
  • Boğaziçi Üniversitesi Bizans Çalışmaları Merkezi, https://byzantinestudies.bogazici.edu.tr google scholar
  • Bibliyografya. “Gönül Öney.” Erişim 11 Kasım 2023. https://www.biyografya.com/biyografi/14327 google scholar
  • Bibliyografya. “Mazhar Şevket İpşiroğlu.” Erişim 11 Kasım 2023. https://www.biyografya.com/biyografi/7033. google scholar
  • GABAM Koç Üniversitesi Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Merkezi, https://gabam.ku.edu.tr google scholar
  • İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, https://www.iae.org.tr google scholar
  • İstanbul Gönüllüleri. “İstanbul Üniversitesinin Kuruluşu. 1 Ağustos 1933.” Erişim 10 Kasım2023. https://www. istanbulgonulluleri.org/istanbul_universitesinin_kurulusu_1_agustos_1933 google scholar
  • İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi. Sanat Tarihi Bölümü. Erişim 10 Kasım 2023. https://sanattarihi-edebi-yat.istanbul.edu.tr/tr/content/bolum/tarihce. google scholar
  • Mercangöz, Zeynep. “Türkiye’de Bizans Araştırmalarının Yüz Yılı”, Çevrimiçi Sunum, Necmettin Erbakan Üniversitesi Cumhuriyet’in Yüzüncü Yılında Sanat Tarihi Konferansları III, 29.04.2023. google scholar
  • Pehlivan, Nuray. “Semavi Eyice hocaların hocası,” Gazete Duvar, 28.05.2018. Erişim 11 Kasım 2023. google scholar
  • https://www.gazeteduvar.com.tr/kultur-sanat/2018/05/28/semavi-eyice-hocalarin-hocasi google scholar
  • Semavi Eyice Külliyatı Serisi 2. Kitap ttk.gov.tr/ttk-e-kitap/ #TTK Yayınları google scholar
  • Tanç, Nilüfer. “Suut Kemal Yetkin (1903-1980),” Erişim 11 Kasım 2023. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/ bilgi/suut-kemal-yetkin-1903-1980/ google scholar
  • T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “10. Yıl Nutku.” Erişim 10 Kasım 2023. https://www.ktb.gov.tr/TR-96294/10-yil-nutku.html google scholar
  • Vehbi Koç Vakfı Ansiklopedisi. “Yenişehirlioğlu, Filiz.” Erişim 19 Kasım 2023. https://ansiklopedi.vkv.org.tr/ Kategoriler/Kisiler/Yoneticiler/Yenisehirlioglu,-Filiz. google scholar
  • Vikipedia. “Mine Kadiroğlu.” Erişim 11 Kasım 2023. https://tr.wikipedia.org/wiki/Mine_Kadiroğlu google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.