Government Offices of the Republic (Until the Late 1950s)

Government Offices are examples of buildings that started to be built in the last period of the Ottoman Empire and were includede in the architectural repertoire of the last period. In the Republican Period, the construction of government offices continued. In the 1920’s, when the Republic of Turkey was founded, government office the construction is limited. Manisa and Trabzon Government Offices, which were built in the First National Architectual Movement, which was effective in the last period of the Ottoman Empire and the first years of the Republic, are examples of this period built in the provincial center. Construction of government offices in the 1930s increased. In 1936, a total of 219 government offices were planned to be built in 17 provincial centers and 202 in towns. The offices of this period are in the Second National Architectural Movement, which is style of the period. Type project was implemented in the government offices of this period and rectangular, T, U plan scheme was used. The offices built 1950s are of International style. The majority of the government offices in the provincial center, which were built in the defined period still exist today. There is no collective study about the government offices built during tthe Republican Period. In this study, the provincial government offices built during the Republican Period until the end of the 1950s were evaluated with their construction process and architectural features.

Keywords: Early Republic Period, Architecture, Government Office, Plan, Style

DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.009 IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.009 Full Text (PDF)

Cumhuriyet’in Hükümet Konakları (1950’lerin Sonuna Kadar)

Nurcan Yazıcı Metin

Hükümet konakları, Osmanlı’nın son döneminde inşa edilmeye başlanan ve son dönemin mimarlık repertuarına dahil edilen yapı örnekleridir. Cumhuriyet Dönemi’nde de hükümet konaklarının yapımı devam etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1920’li yıllarda, önceliğin ulaşım, altyapı çalışmalarına verildiği dönemde, ihtiyaç olmasına rağmen hükümet konağı inşası sınırlıdır. Osmanlı’nın son döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında etkili olan Birinci Ulusal Mimarlık Akımı’nda inşa edilen Manisa ve Trabzon hükümet konakları bu dönemin vilayet merkezinde inşa edilmiş örneklerindendir. 1930’lu yıllarda hükümet konaklarının inşasında sayıca artış olmuştur. 1936 yılında, 17 vilayet merkezi ve 202 kazada olmak üzere toplam 219 hükümet konağının inşası planlanmıştır. Bu dönem konaklarında, dönemin üslubu olan İkinci Ulusal Mimarlık Akımı görülmektedir. Tip proje oldukları anlaşılan konaklarda dikdörtgen, ters T ve U plan kullanılmıştır. 1950 sonrası inşa edilen konaklarda da uluslararası üslup görülmektedir. “Devlet otoritesini temsil” eden bu kamu yapıları, dönemin mimari üsluplarını yansıtmışlardır. Tanımlanan dönemde inşa edilen vilayet merkezindeki hükümet konaklarının büyük çoğunluğu günümüze ulaşmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde inşa edilen hükümet konakları hakkında toplu bir çalışma mevcut değildir. Makalede, Cumhuriyet Dönemi’nde, 1950’li yılların sonlarına kadar inşa edilen vilayet hükümet konakları, seçilen örneklerle, inşa süreci ve mimari özellikleri açısından ele alınıp değerlendirilmiştir.

Keywords: Erken Cumhuriyet Dönemi, Mimari, Hükümet Konağı, Plan, Üslup

References

Anonim. “Haberler İnşaat Münakasası.” Arkitekt 06/30 (1933): 189-190. google scholar
Anonim. Cumhuriyetin 15. Yılında Yozgat. Ankara, 1938. google scholar
Anonim. “Cumhuriyetin 22inci yılında Yapı ve İmar İşleri.” Bayındırlık Dergisi, Ekim (1945): 127-152. google scholar
Anonim. “Cumhuriyetin 24 üncü yılında yapı ve imar işleri.” Bayındırlık Dergisi, Ekim (1947): 125-169. google scholar
Anonim. “Yapı ve İmar İşleri.” Bayındırlık Dergisi, Aralık (1948): 152-161. google scholar
Anonim. “Yapı ve İmar İşleri.” Bayındırlık Dergisi, Aralık (1949): 125-154. google scholar
Anonim. “Elazığ Hükümet Konağı Proje Müsabakası.” Arkitekt 285 (1956): 109-113. google scholar
Anonim, “Sakarya Hükümet Konağı Proje Müsabakası.” Arkitekt 285, (1956): 105-108. google scholar
Arslan, İsmail. Cumhuriyet Dönemi Yozgat Valileri. Ankara: Anıl Matbaa, 2008. google scholar
Aslanoğlu, İnci. “Söyleşi: Osmanlı’dan Bugüne Hükûmet Konakları.” Mimarlık 203 (1984): 3-15. google scholar
Aslanoğlu, İnci. “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Mimari.” Türkler Ansiklopedisi. 18: 253-258. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002. google scholar
Aslanoğlu, İnci. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, 2010. google scholar
Batur, Afife. “1925-50 Döneminde Türkiye Mimarlığı.” 75 yılda Değişen Kent ve Mimarlık, editör Yıldız Sey ve Derya Özkan içinde 209-234. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, 1998. google scholar
Birkan, Güven. “Söyleşi: Osmanlı’dan Bugüne Hükümet Konakları.” Mimarlık 203 (1984): 3-15. google scholar
Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesinde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları, 2002. google scholar
Börekçioğlu, Aysim. “Uşak Kentinin Cumhuriyet Dönemi Mimarlık Mirasının İncelenmesi ve Mimarlık Mirasına Yönelik Dönüşümlerin Koruma Bağlamında İrdelenmesi.” Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2013. google scholar
Çelebi, Ülkü. “Isparta Kenti Kamu Yapılarının İmaj, Kimlik ve Anlam Bağlamında İncelenmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2011. google scholar
Doğanay, Rahmi. “Cumhuriyet Döneminde Van’da Yapılan Devlet Yatırımları.” Van YYÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Degisi, Van Özel Sayısı (2021): 69-98. google scholar
Dostoğlu, Neslihan. “Yaşayan kent, yaşayan müze.” Mimarlık Dergisi, 317 (2004): 14-16 google scholar
Eldem, Sedat Hakkı. “Elli Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı.” Mimarlık 121/11-12 (1973): 5-11. google scholar
Engin, Merve. “Cumhuriyet Sonrasında Urfa’daki İmar Faaliyetleri ve Urfa Hükümet Konağı (Valilik Binası)’nın İnşa Süreci.” Mimarlık ve Yaşam Dergisi 4/1 (2019): 1-10. google scholar
Gaye, Birol. “Cumhuriyet Dönemi Modern Mimarlık Pratiğinin Balıkesir’deki İzleri.” Cumhuriyetin Mimari Mirası Sempozyum ve Sergisi Bildirler Kitabı, içinde 273-290. Ankara: Mimarlar Odası, 2011. google scholar
Gökçe, Sümeyra. “Muş Kent Merkezinde Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları.” Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2020. google scholar
Gül, Murat. “Erken Dönem Cumhuriyet Mimarisinin İmparatorluk ve Cumhuriyet Devri Çağdaşlaşma Çabalarının İlişkisi Bakımından İncelenmesi.” Cumhuriyet’in Mekânları / Zamanlan / İnsanları, editör Altan Elvan Ergut ve Bilge İmamoğlu içinde 275-287. Ankara: Dipnot Yayınları, 2010. google scholar
Hasol, Doğan. 20. Yüzyıl Türkiye Mimarlığı. İstanbul: YEM Yayınları, 2007. google scholar
Hovardaoğlu, Seda Çalışır, Nur Akın. “Kentsel Katmanlaşmanın Belgelenmesi: Kayseri Cumhuriyet Meydanı ve Yakın Çevresi.” İtüdergisi 9/2, Eylül ( 2010): 121-132. google scholar
Kalaycıoğlu, Kadri. “Urfa Hükümet Konağı Proje Müsabakası.” Arkitekt 3/292 (1958): 114-121. google scholar
Kalkan, Çisem ve Seda Şimşek Tolacı. “Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisinin Ulusal Kimliğe Katkısına Bir Örnek: Burdur Hükümet Konağı Binası.” Mekansal Planlama ve Tasarım Dergisi 2/1 ( 2022): 42-69. google scholar
Koca, Feray. “Muğla’da Osmanlıdan Cumhuriyete İdari Merkezin Sembolü: Hükümet Konakları.” Mimarlık 389 (2016): 59-65. google scholar
Koca, Güler ve Rana Karasözen. “1945-1960 Dönemi Eskişehir Modern Kent Merkezinin Oluşumunda Öne Çıkan Yapılar.” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/3 (2010): 191-211. google scholar
Koç, Fevzi. Bütün Yönleriyle Yozgat. Ankara: Kardeş Matbaası, 1963. google scholar
Kolay, Emre. “Amasya’da Geç Dönem ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları Hakkında Genel Bir Değerlendirme.” Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 4 / 29 (2016): 482-502. google scholar
Komisyon, Aydın İl Yıllığı 1967. Aydın: Turizm ve Tanıtma Derneği Yayını, ty. google scholar
Komisyon, Cumhuriyetin 50. Yılında Malatya 1973 İl Yıllığı. Malatya: Malatya Valiliğ, ty. google scholar
Mortaş, Abidin. “Hükümet Konakları.” Arkitekt 11-12 (1944): 250-253. google scholar
Mutlu, N. Yücel. Bayındırlık Bakanlığı Tarihi: 1920-1988. Ankara: Bayındırlık Bakanlığı, 1989. google scholar
Özgüven, Yekta ve Emel Cantürk. “Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Yapı Malzemesi Endüstrisi ve Mimari Üretim / Kültür Ortamı.” Megaron 19/4 (2019): 507-520. google scholar
Özkan, Nilay. “Sakarya Government House and the Transformation of the City Center During the Second Half of the 20th Century.” Yüksek Lisans tezi, ODTÜ, 2020. google scholar
Özyiğit, Halil. “Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapılarına Denizli’den İki Örnek: Baklan ve Güney Hükümet Konakları.” II.Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi Bildirler Kitabı, Ed. H. Kara, T. Çetin ve Y. İnel içinde 1-28. Ankara: ANKAD Yayınları, 2017. google scholar
Sacır, Aslı. “Gaziantep’te Cumhuriyet Dönemi (1940-1965) Kamu Yapılarının Dönemin Mimari Özellikleri Bağlamında İncelenmesi.” Yüksek Lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi, 2018. google scholar
Samancı, K. Merve Arın. “Kayseri Meydanının Cumhuriyet Dönemi Modrnizm Yaklaşımı Bağlamında Değişimi: Eski Hükümet Konağı Örneği.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2019. google scholar
Sarı, Fatma Zehra, Nur Umar. “Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları: Malatya Kenti Örneği.” Art-Sanat 19 (2023): 415-445. google scholar
Sayar, Zeki. “Devlet inşaatında tip-plân usulünün mahzurları.” Arkitekt 09 / 69 (1936): 259-260. google scholar
Sözen, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1984. google scholar
Sözen, Metin. “Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi ve Mimarları.” Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri, Bildiriler içinde 35-39. İstanbul, 1984. google scholar
Sözen, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1984. google scholar
Sözen, Metin ve Mete Tapan. 50 Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1973. google scholar
Topbaş, Rahşan. “Meşrutiyet’ten Günümüze Yozgat Lisesi (Üslup, Mimari ve Tarihi Özellikleri ile).” Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2022): 227-255. google scholar
Türk, Ali, Huriye Öçal, “Isparta Kenti Konut Dışı Sivil Mimari Yapıları ve Özellikleri.” Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 11-1 (2007): 38-47. google scholar
Uzun, Türkan. “Osmanlı Döneminden Günümüze Adliye Kurumlarının Tarihçesi, Mimarisi ve Bir Örnek: Gaziantep Eski Hükümet Konağı ve Adliye Binasının Yeniden İşlevlendirilmesi Kültür ve Sanat Merkezine Dönüşüm Süreci.” Online Journal of Art and Design 7 / 5 (2019): 164-210. google scholar
Yazıcı, Nurcan. “Trabzon Örneğinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükümet Konağı Binaları.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/ 5 (2008): 943-959. google scholar
Yazıcı, Nurcan. “Amasya’daki Hükümet Konağı Binaları.” Sanat, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi 18 (2010): 91-105. google scholar
Yazıcı Metin, Nurcan. “Arşiv Belgelerine Göre Manisa /Saruhan Hükümet Konağı.” Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, içinde 869-879. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012. google scholar
Nurcan Yazıcı Metin, “Arşiv Belgelerine Göre Manisa /Saruhan Hükümet Konağı”, Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu içinde 869-879. Eskişehir: ASTAM Yayını, 2012. google scholar
Yazıcı Metin, Nurcan. Devlet Kapısı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükümet Konaklarının İnşa Süreci ve Mimarisi. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2019. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Kararlar Daire Başkanlığı (KDB.), 22-85-15/30-18-1-1, 23.01.1927. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), KDB., 14-66-5/76-93, 08.10.1930. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), KDB., 8-4-19, 76-62, 1930. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), KDB., 88-89-18/122-158, 13.09.1939. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), KDB., 101-21-16/83-121, 29.03.1943. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), KDB., 43-56-6/30-18-1-2, 30.06.1956. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Muamelat Genel Müdürlüğü (MGM.), 71-465-2/77B, 19.08.1936. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). MGM., 139-993-9 / 30-10-0-0, 1939. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), MGM., 70-461-5/ 77A, 24.08.1939. google scholar
BCA, MGM., 65-436-9/72, 24.07.1941 google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Bakanlıklararası Tayin Daire Başkanlığı (BTDB), 201-26-14/30-11-1, 21.10.1948. google scholar
Başkanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), BTDB., 1956. google scholar
Akseki Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mayıs 2023. https://mapio.net/pic/p-25830350/ google scholar
Anamur Hükümet Konağı. Erişim: 20 Mayıs 2023. https://mapio.net/pic/p-14464067/ google scholar
Balıkesir Hükümet Konağı. Erişim: 12 Mart 2023, https://www.google.com/maps/search/bal google scholar
Bigadiç Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mayıs 2023. http://www.bigadic.gov.tr/ google scholar
Burdur Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mart 2023, https://www.janusmezat.com/urun/4939284/burdur-huku-met-konagi-foto google scholar
Çanakkale Hükümet Konağı. Erişim: 11 Mart 2023. https://www.google.com/maps/@40.1518782,26.4055932 google scholar
Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu. Erişim: 23 Mayıs 2023. http://www.korumakurullari.gov. tr/Eklenti/50205,4552-5600-89-siirt-ili-merkez-mahcelievler-mah-hukumet google scholar
Elazığ Hükümet Konağı. Erişim: 12 Mart 2023. http://wowturkey.com/forum/viewtopic google scholar
Erzincan Hükümet Konağı ve çevresinin krokisi. Erişim: 12 Mart 2023, https://korumakurullari.ktb.gov.tr/Ek-lenti/93876,4966-erzincan-ili. google scholar
“Eski Valilik Binası Yıkılıyor.” Şanlıurfa Gazetesi, 28 Ağustos 2011. Erişim: 22 Mayıs 2023. https://www.sanliurfagazetesi.com/eski-valilik-binasi-yikiliyor/12545/ google scholar
Eskişehir Hükümet Konağı planı. Eskişehir Valiliği, erişim 21 Mart 2023, http://www.eskisehir.gov.tr/huku-met-konagi google scholar
Isparta Hükümet Konağı. Erişim: 20.05.2023. https://mapio.net/pic/p-12488476 google scholar
Karacabey Hükümet Konağı. Erişim: 20 Mayıs 2023. http://www.karacabey.gov.tr/tarihce google scholar
Kayseri Hükümet Konağı. Erişim:20.05.2023. http://sehr-ikayseri.blogspot.com/2018/08/kayserinin-eski-fo-tograflar.html google scholar
Kelkit Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mayıs 2023. https://karadeniz.gov.tr/idari-yapi eski-hukumet-konagi google scholar
Kırklareli Hükümet Konağı. Erişim 12 Nisan 2023, http://www.kirklareli.gov.tr/hukumet-konagi google scholar
Malatya Hükümet Konağı planı. Erişim: 12.04.2023. .http://www.malatya.gov.tr/tarihce google scholar
Mimarlar Odası Arkitekt Veritabanı. Erişim: 15 Nisan 2013. http://dergi.mo.org.tr/search.php google scholar
“Muş Belediyesi, Tarihçe.” Erişim: 20 Mayıs 2023. http://www.mus.bel.tr/mus-belediyesi-tarihcesi. google scholar
Siirt Hükümet Konağı. Erişim: 12 Nisan 2023. http://www.korumakurullari.gov.tr/Eklen-ti/50205,4552-5600-89-siirt google scholar
Siirt Hükümet Konağı. Erişim: 12 Nisan 2023.https://bitmezat.com/urun/ google scholar
Şarkikarağaç Hükümet Konağı. Erişim: 20 Mayıs 2023.https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/isparta/kultu-renvanteri/hukumet-konagi231622 google scholar
Trabzon Hükümet Konağı planı. Erişim: 19.05.2023. https://karadeniz.gov.tr/idari-yapi-eski-hukumet-konagi/#p-rettyPhoto[yapiPlani]/ google scholar
Turhal Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mayıs 2023. http://www.turhal.gov.tr/turhal2#gallery-2 google scholar
Urfa Hükümet Konağı.“Şanlıurfa Valilik Binası”. Erişim 25 Mart 2023, https://mapio.net/a/114480501/ google scholar
Uşak Hükümet Konağı. Erişim: 10 Mart 2023. https://www.gazeteduvar.com.tr/caglar-samanci-usak-huku-met-konagi-yikilirsa-kent-hafizasi-silinecek-haber google scholar
Van Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mart 2023, http://www.vangolu.org/gallery/index.php/ google scholar
“Vilayet Binası.” Erişim: 22 Mart 2023. https://kirklarelienvanteri.gov.tr/anitlar.php?id=561 google scholar
Yozgat Hükümet Konağı planı. Kültür Envanteri. Erişim: 15 Nisan 2023, https://www.kulturportali.gov.tr/tur-kiye/yozgat/kulturenvanteri google scholar
Zile Hükümet Konağı. Erişim: 21 Mayıs 2023. https://www.dir.gen.tr/lcl/247114-zile-hukumet-konagi.html google scholar

On the Republic’s Centenary: Essays on the History of Art

CHAPTER

Government Offices of the Republic (Until the Late 1950s)

Cumhuriyet’in Hükümet Konakları (1950’lerin Sonuna Kadar)

References

SHARE