On the Republic’s Centenary: Essays on the History of Art

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.008   IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.008    Full Text (PDF)

The Role of Turkish Painting in the Relationship Between Nation State and Art (1923-1960)

İlona Baytar

In the relationship between art and politics, art stands out with its functionality and is shaped by the cultural policy of the structure it is in until modernism. Art, which sometimes develops with the support of the state and sometimes with the support of religion, takes a functional role in the state modeling aimed at nationalization, especially with the end of absolutism, and moves forward together with the administrative structure. The new Republic of Turkey, which was established with the end of the Ottoman Empire, both supports artistic formations and benefits from the effectiveness of art in its political policy aimed at nationalization. Especially the art of painting assumes the most important role in conveying the reforms and steps of renewal that began with the establishment of the Republic from the center downwards. On the other hand, the state becomes the supporter of art. This process, which continued until the 1950s, would begin to change as of 1960, with new supporting institutions (such as banks and galleries) emerging for art in addition to state support. Undoubtedly, art has concrete examples where politics can be observed. This study, in which the relationship between the state and art in the nation state model aimed to be established in the new Republican Turkey is discussed through Turkish painting, consists of a qualitative research with a descriptive model based on scientific data. This study, titled The Role of Turkish Painting in the Relationship between Nation State and Art, includes a descriptive modeling based on scientific data, the development of the nation state phenomenon was tried to be explained by focusing on the relationship between art and the state, and it was aimed to concretize with examples from Turkish painting by emphasizing how the transformative power of art was utilized in the new state modeling.


Keywords: Nation-State, Art, Turkish Painting, Yurt Gezileri, Vilayet Resimleri
DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.008   IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.008    Full Text (PDF)

Ulus Devlet ve Sanat İli̇şki̇si̇nde Türk Resmi̇ni̇n Rolü (1923-1960)

İlona Baytar

Sanat ve siyaset ilişkisinde sanat, işlevselliği ile öne çıkar ve modern döneme kadar içinde bulunduğu yapının kültür politikası ile şekillenir. Kimi zaman devlet kimi zaman din çerçevesinde gelişen sanat, özellikle mutlakiyetçiliğin sona erişi ile uluslaşmanın amaçlandığı devlet modellemesinde işlevsel bir rol alarak idari yapı ile birlikte yol alır. Osmanlı Devleti’nin sona ermesi ile kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti uluslaşmayı hedef aldığı siyasi politikasında sanatsal oluşumları hem destekler hem de sanatın etkileyiciliğinden yararlanır. Cumhuriyetin kuruluşu ile başlayan inkılaplar ve yenileşme adımlarını merkezden aşağı doğru ulaştırmada özellikle resim sanatı en önemli görevi üstlenir. Öte taraftan sanatın destekçisi de devlet olur. 1950’li yıllara kadar devam eden bu süreç, 1960’tan itibaren değişmeye başlayacak devlet desteğinin ötesinde yeni destekçi kurumlar (bankalar, galeriler gibi) ortaya çıkaraktır. Kuşkusuz ki sanat siyasetin gözlemlenebildiği somut örneklere sahiptir. Yeni Cumhuriyet Türkiye’sinde oluşturulması hedeflenen ulus devlet modelinde devlet ve sanat ilişkisinin Türk resmi üzerinden ele alındığı bu çalışma, bilimsel verilere dayanan betimsel modelli nitel bir araştırmadan oluşur. Çalışmada sanat ve devlet ilişkisi üzerinde durularak ulus devlet olgusunun gelişimi açıklanmaya çalışılmış, yeni devlet modellemesinde sanatın dönüştürücü gücünden nasıl yararlanıldığının üzerinde durularak Türk resminden örnekler ile somutlaştırılması amaçlanmıştır. 


Keywords: Ulus-Devlet, Sanat, Türk Resmi, Yurt Gezileri, Vilayet Resimleri

References

  • Ahmed Cevdet. “Ressamlarımız.” İkdam, 17 Zilhicce 1338/ Ağustos 1922. google scholar
  • Ahmad, Feroz. İttihat ve Terakki (1908-1914). Çeviren Nuran Ülken. İstanbul: 1971. google scholar
  • Ahmad, Feroz. “Jön Türkler Döneminde Savaş ve Toplum 1908-1918.” çev. Sevda Akyüz. Tarih ve Toplum 64 (1999): 239-248. google scholar
  • Ahmad, Feroz. Bir Kimlik Peşinde Türkiye. Çeviren Sedat Cem Karadeli. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006. google scholar
  • Akder, Feyza. “Şeref Akdik’in “Atatürk Ahlatlıbel’de Kazıda” Tablosu Bağlamında Türkiye Cumhuriyeti’nin Kültür ve Sanat Politikası.” Art and Interpretation 39 / 1 (2022):12-23. google scholar
  • Akşin, Sina. “İttihat ve Terakki Üzerine.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 26 / 1 (1971): 153-182. google scholar
  • Alpagut, Leyla. Millî Egemenlik ve Mekân. Ankara: TBMM Yayınları, 2022. google scholar
  • Ateş, Ahmet Emre. Türkiye’de Resim ve Politika. Ankara: Gazi Kitabevi, 2021. google scholar
  • Ayan, Aydın. “Tanzimat’tan Cumhuriyete Türk Resim Sanatı.” Tuvalde Yüzyıl, Cumhuriyetin 100. Yılında 100 Ressam, ed. Ayşe Bedir içinde 17-66. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2023. google scholar
  • Baytar, İlona. “Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Müzeciliği,” Milli Saraylar 16 (2018): 60-75. google scholar
  • Berk, Nurullah ve Kaya Özsezgin. Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1983. google scholar
  • Budak, Kürşat. “20. yy. Resim Sanatında Ulusal Eğilimler.” Yüksek Lisans tezi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, 2008. google scholar
  • Burke, Peter. Tarihin Görgü Tanıkları. Çeviren Zeynep Yelçe. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003. google scholar
  • Clark, Toby. Sanat ve Propaganda. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2004. google scholar
  • Çağının Yenisi Avni Lifij. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi, 2020. google scholar
  • Düben, İpek. İpek Düben Yazı ve Söyleşileri. İstanbul: SALT/Garanti Kültür AŞ, 2016. google scholar
  • Ekesan, Vehbi, “Büyük Bir Tefriş Olayı.” Bayındırlık İşleri Dergisi 44/19 (1975): 6-19. google scholar
  • Epikman, Refik. “Yurdu Gezen Türk Ressamları.” Güzel Sanatlar Dergisi 1 (1939): 131-137. google scholar
  • Erbay, Fethiye ve Mutlu Erbay. Cumhuriyet Dönemi (1923-1938) Atatürk’ün Sanat Politikası. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 2005. google scholar
  • Erol, Turan. Bedri Rahmi Eyüpoğlu. İstanbul: Cem Yayınevi, 1984. google scholar
  • Giray, Kıymet. Cumhuriyetin İlk Ressamları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2004. google scholar
  • Giray, Kıymet. Ankara Resim ve Heykel Müzesi Başyapıtları II. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2020. google scholar
  • Gören, Ahmet Kamil. Türk Resim Sanatında Şişli Atölyesi ve Viyana Sergisi. İstanbul: Şişli Belediyesi ve İstanbul Resim Heykel Müzeleri Derneği, 1997. google scholar
  • Gören, Ahmet Kamil. Avni Lifij. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001. google scholar
  • Hobsbawm, Eric ve Terence Ranger. The Invention of Tradition. New York: Cambridge University Press, 1983. google scholar
  • İrepoğlu, Gül. Feyhaman. İstanbul: Tifdruk Matbaacılık, 1986. google scholar
  • İskender, Kemal. “Vilayet Tablolarından Çağdaş Velâyet Tablolarına.” Sanat Çevresi 132 (Ekim 1989): 23-26. google scholar
  • İskender, Kemal. “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Türk Resmi ve Siyaset İlişkisi.” Türkiye’de Sanat 22 (Ocak-Şu-bat 1998): 42-45. google scholar
  • Kaya, Gülsen Sevinç. Milli Saraylar Tablo Koleksiyonu. İstanbul: Milli Saraylar, 2019. google scholar
  • Kaynar, Mete Kaan. “Türkiye’nin Ellili Yılları Üzerine Bazı Notlar.” Türkiye’nin 1950’li Yılları, derleyen Mete Kaan Kaynar içinde 15-38. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015. google scholar
  • Kreft, Lev. “Sanat ve Siyaset: Sanatın Siyaseti ve Siyasetin Sanatı.” Sanat/Siyaset Kültür Çağında Sanat ve Kültürel Politika, ed. Ali Artun içinde 9-39. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008. google scholar
  • La Turquie Kemaliste 21-22, IIe Congres d ‘Historie Turque et a L’Exposition d’Histoire 20-26 Septembre Özel Sayı, (1937). google scholar
  • Lifij, Avni. “Resim Sergisi Münasebetiyle: Bir Ressamımızın Fikri.” Hakimiyet-i Milliye, 22 Ekim 1923. google scholar
  • Okkalı, İlkay Canan ve İlona Baytar. “Erken Cumhuriyet Döneminde Kentlileşme ve Şeref Akdik Resimlerindeki Yansıması.” Art-e C. 20, S. 25 (2020):138-158. google scholar
  • Onat, Burhanettin. “Hem Suçlu Hem Güçlü.” Cumhuriyet, 10 Ekim 1956, 3. google scholar
  • Ödekan, Ayla. “Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908-1980) I.” Yakınçağ Türkiye Tarihi (1908-1980), I. Cilt içinde 523-603. İstanbul: Milliyet, t.y. google scholar
  • Öndin, Nilüfer. Cumhuriyetin Kültür Politikası ve Sanat 1923-1950. İstanbul: İnsancıl Yayınları, 2003. google scholar
  • Pelvanoğlu, Burcu. “Cumhuriyet İdeolojisi ve Yurt Gezileri.” Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Edebiyat Dergisi 5 (2006): 155-163. google scholar
  • Pelvanoğlu, Burcu. Pek Kronolojik Olmayan Hayatımız: Türkiye’de Modernleşme ve Sanat. İstanbul: Corpus Yayınları, 2017. google scholar
  • Renda, Günsel. Padişahın Portresi: Tesavir-i Al-i Osman. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2000. google scholar
  • Renda, Günsel. “Cumhuriyet Sürecinde Türk Sanatı.” Uludağ Üniversitesi Rektörlüğünün düzenlediği “Cumhuriyet ve Atatürk Haftası” etkinlikleri, konuşma 08. 11. 2002. http://uu245-211.uludag.edu.tr/bitstre-am/11452/20050/1/1_2_11.pdf Erişim Tarihi: 10 Ocak 2023. google scholar
  • Savacı, Handan Canan. “Cumhuriyet Dönemi Ressamlarının (1923-1950) Anadolu Kültürünü Tanımaya Yönelik Çalışmaları ve Türk Resmine Etkisi.” Yüksek Lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2010. google scholar
  • Shaw, Wendy Meryem. Osmanlı Resmi. İstanbul: Bozlu Art Project, 2021. google scholar
  • Smith, Anthony D. Milli Kimlik. Çeviren Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim Yayınları, 1994. google scholar
  • Sürbahan, Nurdan. “19. Yüzyıl Osmanlı Sarayında Ressam Manas Ailesi.” Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2002. google scholar
  • Şeref Akdik Anısına, Belgesel, TRT 2016, 18’25’’ google scholar
  • Şerifoğlu, Ömer Faruk. Resim Tarihimizden: Galatasaray Sergileri 1916-1951. İstanbul: YKY, 2003. google scholar
  • Şerifoğlu, Ömer Faruk. “100. Yılında Cumhuriyetin Sanata Yaklaşımı ve Resim Sanatı.” Tuvalde Yüzyıl, Cumhuriyetin 100. Yılında 100 Ressam, ed. Ayşe Bedir içinde 67-112. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2023. google scholar
  • Tansuğ, Sezer. Türk Resminde Yeni Dönem. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1995. google scholar
  • TBMM Binaları, TBMM Yayını Ankara 2015. google scholar
  • Turani, Adnan. Türk Resim Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 1984. google scholar
  • Ulus, 28 Temmuz 1938. google scholar
  • Ural, Murat. “Cumhuriyetin Romansı: Ressamlar Yurt Gezisi’nde (1938-1943).” Yurt Gezileri ve Yurt Resimleri (1938-1943), ed. Amelie Edgü içinde 20-61. İstanbul: Milli Reasürans Sanat Galerisi Yayını, 1998. google scholar
  • Uyanık, Ercan. “II. Meşrutiyet Dönemi’nde Toplumsal Mühendislik Aracı Olarak Eğitim: İttihat ve Terakki’nin Eğitim Politikaları,” Amme Dergisi 42 / 2 (2009): 67-88. google scholar
  • Üner, Özlem. “Siyasi Bir Araç Olarak Sanat.” Sanat Tasarım ve Manipülasyon Sempozyumu Sakarya Üniversitesi 21-23 Kasım 2013, Hazırlayan Elif Dastarlı Dellaloğlu ve Tuğba Ayas içinde 21-28. Sakarya 2013. google scholar
  • Yasa Yaman, Zeynep. “1950’li Yılların Sanatsal Ortamı ve Temsil Sorunu.” Toplum ve Bilim 79 (1998): 94-137. google scholar
  • Yasa Yaman, Zeynep. Ankara Resim ve Heykel Müzesi. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012. google scholar
  • Yurt Gezileri ve Yurt Resimleri (1938-1943). ed. Amelie Edgü. İstanbul: Milli Reasürans Sanat Galerisi,1998. google scholar
  • Zonaro, Fausto. Adbülhamid’in Hükümdarlığında Yirmi Yıl Fausto Zonaro’nun Hatıraları ve Eserleri. İstanbul: YKY, 2008. google scholar
  • Zürcher, Eric Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çeviren Yasemin Saner Gönen. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000. google scholar
  • Devlet Cumhuriyet Arşivi, 490-1-0-0 / 1551- 314,1,09.01.1940. google scholar
  • Devlet Cumhuriyet Arşivi, 490-1-0-0 / 2016- 21- 1, 11.09.1946-27.08.1948. google scholar
  • Devlet Cumhuriyet Arşivi, 490-1-0-0 / 2015-17-2, 14.02.1943-28.06.1944. google scholar
  • Devlet Cumhuriyet Arşivi, 490-1-0-0 / 2015-18-1, 02.06.1944-30.11.1944. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.