CHAPTER


DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.002   IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.002    Full Text (PDF)

The Establishment of the Chair of Turkish and Islamic Arts at the Istanbul University Faculty of Letters in Light of New Archival Findings

Verda Bingöl

The process of establishing a department of art history to train art historians in Turkey has not been researched thoroughly, apart from the works of those that have witnessed the establishment. This article deals with the establishment of the Chair of Turkish and Islamic Arts at Istanbul University Faculty of Letters in 1943, by touching upon the active names and institutions, as well as the historical and political background that led to the establishment. The article consists of four sections and different to the previous publications on the subject, it is based on primary sources such as correspondences, letters and official documents found in various archives and libraries in Turkey and overseas. The first section discusses the foreign specialists who were instrumental during the transition from Darülfünun to Istanbul University, and Germany’s pre-World War II policies’ effect on the Turkish higher education institutions. The second section analyzes the attempt at founding a department of Islamic art at Ankara University, and the third section briefly explains the establishment of the Chair of Byzantine Art in 1942 at Istanbul University. The final section focuses on the process of the founder of the Chair of Turkish and Islamic Art, Ernst Diez, and his assistant Oktay Aslanapa’s employment, in regard to the primary sources on the persons and the institutions that played a part at the background of the chair’s establishment.


DOI :10.26650/B/AH3.2025.001.002   IUP :10.26650/B/AH3.2025.001.002    Full Text (PDF)

Yeni Veriler Işığında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde Türk ve İslam Sanatı Kürsüsünün Kuruluş Serüveni

Verda Bingöl

Türkiye’de sanat tarihçisi yetiştirmek için kurulmuş sanat tarihi bölümlerinin kuruluş aşaması, bu kuruluşa tanıklık edenler dışında detaylıca incelenmemiş bir konudur. Bu makale, 1943 yılında eğitime başlayan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk ve İslam Sanatı Kürsüsünün kuruluşunu, kuruluşa aktif olarak sebep olan tarihi ve siyasi arka plana, kuruluşta yer alan isimlere ve kurumlara değinerek inceler. Daha önceki yayınlardan farklı olarak yurt içi ve yurt dışındaki çeşitli arşiv ve kütüphanelerde bulunan yazışmalar, mektuplar ve resmi belgelere dayanan çalışma dört bölümden oluşur. İlk bölümde Darülfünundan İstanbul Üniversitesine geçiş sürecinde etkili olan yabancı uzmanlar ve Almanya’nın İkinci Dünya Savaşı öncesindeki politikalarının Türk yükseköğretim kurumlarına etkisi tartışılır. İkinci bölümde 1939 yılında Ankara Üniversitesinde bir İslam sanatı tarihi bölümünün kurulma teşebbüsü, üçüncü bölümde ise 1942’de İstanbul Üniversitesinde Bizans Sanatı Kürsüsünün kurulması kısaca açıklanır. Son bölüm, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde 1943 yılında kurulmuş olan Türk ve İslam Sanatı Kürsüsünün kurucusu Ernst Diez ve asistanı Oktay Aslanapa’nın görev alış serüvenine, kürsünün kuruluşunun arka planında yer alan kişi ve kurumlarla ilgili birincil kaynaklara dayanarak odaklanır.



References

  • Alchetron. “Herbert Scurla.” Erişim 12 Mayıs 2023. https://alchetron.com/Herbert-Scurla#herbert-scur-la-2b98c8ea-cb08-43ff-b9b3-8bc5a7f35f7-resize-750.jpeg google scholar
  • Aslanapa, Oktay. “Die osmanischen Beitrage zur islamischen Baukunst.” Doktora tezi, Viyana Üniversitesi, 1943. google scholar
  • Aslanapa, Oktay. “Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümünün Kuruluşunun Otuzuncu Yıldönümü.” Sanat Tarihi Yıllığı 6 (1976): 1-22. google scholar
  • Berkem, Ali Rıza. İstanbul Üniversitesi 64 Yaşında Darülfünun’dan Bugüne Üniversiteler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi, 1997. google scholar
  • Bingöl, Verda ve Zeynep Kuban Tokgöz. “Sir Steven Runciman at Istanbul University: How British Wartime Politics Led to the Establishment of the Byzantine Art History Chair.” Sanat Tarihi Yıllığı (2022): 109-128. google scholar
  • Buyse, Omer. Teknik Öğretim Hakkında Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi, 1939. google scholar
  • Dewey, John. Türkiye Maarifi Hakkında Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi, 1939. google scholar
  • Dictionary of Art Historians. “Beenken, Hermann Theodor.” Erişim 20 Nisan 2023. https://arthistorians.info/ beenkenh google scholar
  • Dinshaw, Minoo. Outlandish Knight: The Byzantine Life of Steven Runciman. London: Penguin Books, 2017. google scholar
  • Doğanay, Aziz ve Uğur, Yunus. “Oktay Aslanapa ve Sanat Tarihi Eğitimi Üzerine.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 7, S.14 (2009): 335-346. google scholar
  • Donaldson, Frances. The British Council: The First Fifty Years. London: Jonathan Cape, 1984. google scholar
  • Dölen, Emre. Türkiye Üniversite Tarihi 3: Darülfünun’dan Üniversiteye Geçiş (Tasfiye ve Yeni Kadrolar). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010. google scholar
  • Eyice, Semavi. “Türkiye’de Bizans Araştırmaları ve İstanbul Üniversitesinde Bizans Sanatı.” Cumhuriyetin 50. Yılına Armağan içinde 375-428. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1973. google scholar
  • Eyice, Semavi. “İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kürsüsü’nün Kurucusu: Prof. Dr. Ernst Diez (1878-1961).” Sanat Tarihi Yıllığı 14 (1997): 3-15. google scholar
  • Feichtinger, Johannes. Wissenschaft zwischen den Kulturen: Österreichische Hochshullehrer in der Emigration 1933-1945. Frankfurt: Campus Verlag, 2001. google scholar
  • Grant, Michael. My First Eighty Years. Henley-on-Thames: Aidan Ellis Publishing, 1994. google scholar
  • Grothausen, Klaus-Detlev. “1933 Yılından Sonra Alman Bilim Adamlarının Türkiye’ye Göçü.” Belleten 45 S.180 (1981): 537-550. google scholar
  • Hans Gerhard Evers Familienarchiv. Erişim 25 Ekim 2023. https://archiv.evers.frydrych.org/ google scholar
  • “Hans Kroecker, Ekrem Özdebir, Hans Bucher, Kemal Usman, Hasan Hayri Sonat, Dr. Herrmann Von Engel-mann, Prof. Dr. Hans Henning Von Der Osten’in mahkûm bulundukları cezaların affı hakkında Adalet Komiksyonu raporu (5/19).” T.B.M.M. Tutanak Dergisi (14 Temmuz 1950). google scholar
  • Kocatürk, Utkan. “Atatürk’ün Üniversite Reformu ile İlgili Notları.” Atatürk Araştırma Dergisi 1 (1984): 3-95. google scholar
  • Kühne, Alfred. Mesleki Terbiyenin İnkişafına Dair Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi, 1939. google scholar
  • Malche, Alfred. İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi, 1939. google scholar
  • Malkoç, Eminalp. “1940’lı Yıllarda British Council/İngiliz Kültür Heyeti’nin Halkevleri Üzerinden Türkiye Etkinlikleri.” Türk İnkılâp Tarihi Yıllığı 1 (2019): 1-21. google scholar
  • National Portrait Gallery. “Steven Runciman.” Erişim 10 Ocak 2023. https://www.npg.org.uk/collections/search/ portrait/mw175222/Steven-Runciman google scholar
  • Neumark, Fritz. Boğaziçine Sığınanlar. Çeviren Şefik Alp Bahadır. İstanbul: Kopernik Kitap, 2017. google scholar
  • Parker, Beryl. Türkiyede İlk Tahsil Hakkında Rapor. İstanbul: Devlet Basımevi, 1939. google scholar
  • Paul Sacher Stiftung. “Ernst Diez Collection.” Erişim 17 Haziran 2023. https://www.paul-sacher-stiftung.ch/en/ collections/a-e/diez-en-201204.html google scholar
  • Runciman, Steven. Bir Gezginin Anıları: Bölük Pörçük Anılar. Çeviren Bahar Tırnakcı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008. google scholar
  • Schwartz, Philipp. Kader Birliği: 1933 Sonrası Türkiye’ye Göç Eden Alman Bilim Adamları. Çeviren Nagehan Alçı. İstanbul: Belge Yayınları, 2003. google scholar
  • Şarman, Kansu. Türk Promethe’ler: Cumhuriyetin Öğrencileri Avrupa’da (1925-45). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2005. google scholar
  • Şen, Faruk. Ay Yıldız Altında Sürgün: Türk-Alman İlişkilerinde Tarihsel Bir Kesit (1933-1945). İstanbul: Kaynak Yayınları, 2018. google scholar
  • Şimşek, Ahmet. “Albert Malche (1876-1956).” Atatürk Ansiklopedisi. Erişim 12 Mayıs 2023. https://ataturkan-siklopedisi.gov.tr/bilgi/albert-malche-1876-1956/ google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Kurt Bittel’dan Ernst Kühnel’e Mektup, 4 Nisan 1939. google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Ernst Diez’den Ernst Kühnel’e Mektup, 29 Nisan 1939. google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Ernst Diez’den Ernst Kühnel’e Mektup, 19 Mayıs 1939. google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Kurt Bittel’dan Ernst Kühnel’e Mektup, 14 Mart 1942. google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Ernst Kühnel’den Kurt Bittel’a Mektup, 7 Nisan 1942. google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Ernst Diez’den Ernst Kühnel’e Mektup, 2 Eylül 1942. google scholar
  • Alman Arkeoloji Enstitüsü Orient Şubesi, Ernst Kühnel Arşivi. Herbert Scurla’dan Ernst Kühnel’e Mektup, 16 Eylül 1942. google scholar
  • Avusturya Devlet Arşivi Ernst Diez Personel Dosyası. Reichsminister der Wissenschaft, Erziehung und Volks-bildung’dan Kurator der wissenschaftlichen Hochschulen’e Mektup, 6 Eylül 1943. google scholar
  • Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). Kararlar Daire Başkanlığı (30-18-1-2) 98/33/16, 24 Nisan 1942. google scholar
  • İstanbul Üniversitesi Arşivi. İstanbul Üniversitesi Tedris İşleri Müdürlüğü, 7773 numaralı belge, 25 Mayıs 1942. google scholar
  • Viyana Üniversitesi Sanat Tarihi Enstitüsü Arşivi, Ernst Diez Dosyası. Ernst Diez’den Hans Sedlmayr’a Mektup, 9 Mayıs 1939. google scholar
  • Viyana Üniversitesi Sanat Tarihi Enstitüsü Arşivi, Ernst Diez Dosyası. Hans Sedlmayr’dan Reichsminister für Erziehung, Wissenschaft und Volksbildung’a Mektup, 18 Nisan 1939. google scholar
  • Viyana Üniversitesi Sanat Tarihi Enstitüsü Arşivi, Karl Oettinger Dosyası. Karl Oettinger’den Reichsminister für Erziehung, Wissenschaft und Volksbildung’a Mektup, 18 Nisan 1939. google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.