The City: Literary Encounters
A Route for Mind-body in Fin De Siécle Istanbul
Güneş SezenThis article focuses on Mustafa Reşit’s Penbe Ferace (1892), an example of the pocket novels which emerged at the end of the 19th century as a new book format. Writers of the era, with a reflectionist and a constructivist perspective, are attracted to a specific type of fiction based on images of rational thinking and bodies under control, especially in the formation of male characters. This perspective is due to a “crisis at home” and it is in the company of a discussion of modernism. Especially in the context of this novel, it develops around anxieties about how Istanbul’s entertainment districts take characters out of the rationality/body control matrix. The male protagonist of Penbe Ferace transforms as he wanders around different districts of Istanbul. Mustafa Reşit elaborates on how the naval officer Server reflects on the present and the future, especially as he travels in places such as the Princes’ Islands, Göksu, and Beyoğlu. Different districts in Istanbul and the relationships formed there are examined, along with their influence on Server. As such, Penbe Ferace reflects society at the end of the 19th century. Mustafa Reşit questions how the protagonist is driven away in different places, under the influence of love as a dominant feeling, and how he loses track of his rationality. Along with this examination, the social engineering aimed at Ottoman society is also questioned and modernity is analyzed through the concept of the ideal family. This article, therefore, intends to bring the discussions around ideal masculinity in the concept of the ideal family to the fore, and to evaluate them in the overall discussion of modernism, which is reflected in the transformation of the city and the cultural change observed in certain quarters.
Asır Sonu İstanbul’unda Bir Zihin-Beden Rotası
Güneş SezenBu çalışma, 19. asır sonunda yeni bir format ve seri olarak basılmaya başlanan cep romanlarından, Mustafa Reşit’in Penbe Ferace’sine (1892) odaklanacaktır. “Ara Nesil” yazarlarının asır sonunda hem yansıtıcı hem de inşacı bakışları, olay örgüsü ve özellikle erkek karakterlerin çiziminde belirgin bir rasyonel zihin ve kontrollü beden tahayyülünün etrafında gezinen bir kurmaca biçimine yönlenmelerine sebep olmaktadır. Söz konusu tahayyül, çoğunlukla modernleşme tartışmalarına eşlik eden, bir “hâne krizi”nden kaynaklansa da bu roman özelinde, bilhassa İstanbul’un seyir ve eğlence mekânlarının karakterleri sözü edilen denetimin kaybına sürüklediği kaygısı etrafında gelişmektedir. Penbe Ferace romanında erkek karakterin kimliğini oluşturan tüm özelliklerin, karakter İstanbul’un farklı noktalarında gezindikçe nasıl evrildiği dikkati çeker. Özellikle Adalar, Göksu ve Beyoğlu arasında gezinen bahriye zabiti Server’in, öncesi, ânı ve gelecek tasavvurunun biçimlenişi izlenir. Asır sonu insanının değişen yaşamının kurmacadaki görüntüsünün de izlenebildiği bu roman bağlamında, İstanbul’un farklı mekânlarında kurulan ilişkilerin Server’e olan etkilerine bakılacaktır. Mekânlar ve buna bağlı aşkların, Server’in karar mekanizmalarına etkisi, karakterinin savruluşu ve zihin / beden rotasının kaybı üzerinden, modern Osmanlı bireyine ilişkin toplum mühendisliği çabasının ve ideal ailenin imkânlarının sorgulaması yapılacaktır. Server’i, aşkları ve İstanbul’un farklı mekânları üzerinden değerlendirecek bu çalışmada, imkânsız ideallerin yanı başında sorgulanan “itidalli ideal erkeklik” ve şehrin değişen yüzü ile dönüşümdeki etkisi tartışılacaktır.
