Tek Parti Dönemi Ankarası’nda Bir Kalkınma ve Modernleşme Simgesi: Çubuk Barajı (1929-1950)

EnglishTürkçe

CHAPTER


DOI :10.26650/B/SSc19SSc21.2024.029.003   IUP :10.26650/B/SSc19SSc21.2024.029.003    Full Text (PDF)

Çubuk Barajı'nın Açılışı ve Sonrasındaki Gelişmeler

Pınar Tuna

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk barajı olan Çubuk Barajı ile Su Süzgeci ve Filtre İstasyonu, Başbakan İsmet İnönü’nün yanı sıra devlet erkânı ve yabancı diplomatların da katıldığı bir törenle 3 Kasım 1936’da açılmıştır. Açılış töreni kamuoyunda geniş bir yankı uyandırmış ve Çubuk Barajı’nın Cumhuriyet açısından önemine ve başkent Ankara’nın ekonomik ve sosyal yaşamına yapacağı katkılara yönelik değerlendirmelerde bulunulmuştur. Çubuk Barajı, Ankara’nın 12 kilometre kuzeyinde ve 165 hektarlık bir alan üzerine inşa edilmiştir. Çubuk Barajı ile Su Süzgeci ve Filtre İstasyonu’nun teknik ve mimari özellikleri, bu tesislerin önemini ortaya koymasının yanı sıra dönemin anlayışını da yansıtmaktadır. Bu bağlamda Çubuk Barajı 13,5 milyon metreküp su toplama kapasitesine sahipken, Su Süzgeci ve Filtre İstasyonu şehre günde 24 bin metreküp temiz su verecek kapasitede inşa edilmiştir. Ayrıca her iki tesis, modern mimari düşüncesiyle toplumsal fayda fikrini birleştiren bir mimari anlayışa dayalı şekilde yapılmıştır. Çubuk Barajı’nın açılmasından sonra, 1950 yılına kadar olan dönemde, hem Çubuk Barajı’na hem de Ankara su şebekesine yönelik çeşitli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Mali, kadastro, yol ve tesisata ilişkin konuları kapsayan bu düzenlemelerle Çubuk Barajı’nın daha işlevsel bir hale getirilmesi, Ankara su tesisatının da ihtiyaçları daha etkin bir şekilde karşılaması amaçlanmıştır.


Keywords: Ankara, Çubuk Barajı, İsmet İnönü, Nafia Vekâleti, Su Süzgeci ve Filtre İstasyonu

References

  • Arşiv google scholar
  • T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
  • BCA, 30.10.0.0/158.109.9, 16.12.1931. google scholar
  • BCA, 30.10.0.0/157-106-19, 01.02.1937. google scholar
  • BCA, 30.18.1.2/75.45.18, 27.05.1937. google scholar
  • BCA, 30.18.1.2/83.44.8, 23.05.1938. google scholar
  • BCA, 30.10.0.0/5.26.19, 26.12.1944. google scholar
  • BCA, 30.18.1.2/118.103.20, 09.03.1949. google scholar
  • Resmî Yayınlar google scholar
  • “Su süzgeci istasyonunun işletilmesi ve süzgeçten baraja kadar olan isale hattının idare ve muhafazası ile masrafları hakkında kanun”, T.C. Resmî Gazete, 3526 (5 Şubat 1937). google scholar
  • “Yeniden Yapılacak Su İşlerine 31.000.000 Lira Tahsisi ve Bunun İçin Gelecek Senelere Geçici Taahhüd İcrasına Mezuniyet Verilmesi Hakkında Kanun”, T.C. Resmî Gazete, 3538 (19 Şubat 1937). google scholar
  • “36.086.000 lira fevkalâde tahsisat verilmesi hakkında kanun”, T.C. Resmî Gazete, 3623 (5 Haziran 1937). google scholar
  • “Ankara ve civarı su tesisatının tamamlanması için (260.000) liranın sarfına mezuniyet verilmesi hakkında kanun”, T.C. Resmî Gazete, 3639 (24 Haziran 1937). google scholar
  • “Nafıa Vekâleti Teşkilât ve Vazifelerine Dair Kanun”, T.C. Resmî Gazete, 4219 (30 Mayıs 1939). google scholar
  • “Ankara su tesisatının Belediyeye devri ve işletilmesi hakkında Kanun”, T.C. Resmî Gazete, 7178 (9 Nisan 1949). google scholar
  • TBMM ZC, Devre V, Cilt 15, İnikat 26 Eki, Sıra Sayısı 61 (20.I.1937). google scholar
  • TBMM ZC, Devre V, Cilt 15, İnikat 29 (27.I.1937). google scholar
  • TBMM ZC, Devre V, Cilt 19, İnikat 75 (12.6.1937). google scholar
  • TBMM ZC, Devre V, Cilt 19, İnikat 75 Eki, Sıra Sayısı 265 (12.6.1937). google scholar
  • TBMM ZC, Dönem VIII, Cilt 18, Birleşim 65 (6.IV.1949). google scholar
  • Süreli Yayınlar google scholar
  • “Sulardan istifade edilecek”, Akşam (14 Eylül 1929). google scholar
  • “Ankara civarının sulanması”, Akşam (22 Teşrinievvel 1929). google scholar
  • “Ankara barajı açılıyor”, Akşam (13 Teşrinievvel 1936). google scholar
  • “Çubuk barajı”, Akşam (22 Teşrinievvel 1936). google scholar
  • “Cumhuriyet hükûmetinin yeni bir eseri”, Akşam (25 Teşrinievvel 1936). google scholar
  • “Çubukbarajı”, Akşam (3 Teşrinisani 1936). google scholar
  • “Çubuk barajı merasimle açıldı”, Akşam (4 Teşrinisani 1936). google scholar
  • “Çubuk barajı”, Arkitekt, 10-11 (1936). google scholar
  • “Çubuk Barajı ve Filtre istasyonu 3-11-1936’da Ankarada Başbakanımız tarafından merasimle açıldı”, Belediyeler Dergisi, II, 17 (Birincikânun 1936). google scholar
  • “İstanbul Gazetecilerinin Ankara İntibaları”, Cumhuriyet (30 Mayıs 1935). google scholar
  • “Çubuk barajı önümüzdeki ay açılıyor”, Cumhuriyet (22 Birinciteşrin 1936). google scholar
  • “Cumhuriyetin Bir Yıllık Feyizleri”, Cumhuriyet (29 Birinciteşrin 1936). google scholar
  • “Çubuk barajı”, Cumhuriyet (1 İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Ankara suya kavuşuyor”, Cumhuriyet (2 İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Bu tesisat 5 milyon Türk lirasına maloldu”, Cumhuriyet (4 İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Dönüm”, 30 (Birinci Kânun 1934). google scholar
  • “Ankara suya kavuştu”, Haber Akşam Postası (4 İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Yalnız 30 günde Yurd bayındırlığı için ayrılan para 8 milyon lira!”, Haber Akşam Postası (18 Eylül 1938). google scholar
  • “İlsu Ortaklığının Çalışmaları Takdirle Karşılanıyor”, İller ve Belediyeler Dergisi, 5, 53 (Şubat 1950). google scholar
  • “Ankara’da Büyük Bir Su Tesisatı: Çubuk Barajı”, Karınca, 29-30 (İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Le Barrage De Çubuk Et La Station De Filtrage”, La Turquie Kemaliste, 17 (Fevrier 1937). google scholar
  • “Çubuk barajının bütün inşaatı tamamlanıyor”, Tan (11 Mart 1936). google scholar
  • “Ankara’nın Su Davası Nasıl Halledildi?”, Ulus (30 Sonkânun 1936). google scholar
  • Ulus (26 İlkteşrin 1936). google scholar
  • “Çubuk barajı Çubuk yolu Filtre tesisatı”, Ulus (1 İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Çubuk barajı ve filtre istasyonu”, Ulus (3 Sonteşrin 1936). google scholar
  • “Çubuk Barajı ve Filtre istasyonu dün Başbakanımız tarafından merasimle açıldı.”, Ulus (4 Sonteşrin 1936). google scholar
  • “Ankara Valiliğinden”, Ulus (13 Temmuz 1937). google scholar
  • “Ankara Valiliğinden”, Ulus (7 Sonkanun 1937). google scholar
  • “Ankara Valiliği”, Ulus (2 Temmuz 1939). google scholar
  • “Tapu ve Kadastro”, Ulus (8 Sonteşrin 1939). google scholar
  • “Tapu ve Kadastro”, Ulus (24 Mayıs 1940). google scholar
  • “Su tesisatı”, Ulus (24 Mayıs 1940). google scholar
  • “Nafıa Vekâleti”, Ulus (28 Şubat 1941). google scholar
  • “Nafıa Vekâleti”, Ulus (7 Mart 1941). google scholar
  • “Nafıa Vekâleti”, Ulus (26 Mart 1941). google scholar
  • “Nafıa Vekâleti”, Ulus (28 Mart 1941). google scholar
  • “Ankara Vâliliği”, Ulus (26 Mayıs 1941). google scholar
  • “Nafıa Vekâleti”, Ulus (19 Haziran 1941). google scholar
  • “Niğde’nin Eski Gümüş köyünde”, Ulus (12 İlkteşrin 1941). google scholar
  • “Ankarada Yapılan Çubuk Barajının Açılış Merasimi”, Uyanış-Servetifünun, Yıl 46, 80/16, 2100-415 (19 İkinciteşrin 1936). google scholar
  • “Ankara çubuk barajı inşaatı sene sonunda bitecek”, Vakit (31 Temmuz 1934). google scholar
  • “Yeni Ankara Barajı”, Zaman (19 Mart 1935). google scholar
  • Kitap ve Makaleler google scholar
  • Akalın, Muzaffer. “Ankara Su Tesislerinin Belediyeye Devri Münasebetiyle”, İller ve Belediyeler Dergisi, 5, 43 (Nisan 1949): 18-21. google scholar
  • Ankara Çubuk Barajı ve Filtre Tesisatı Açılma Töreni Hatırası 3-XI-1936. İstanbul: Devlet Basımevi, 1936. google scholar
  • Aslanoğlu, İnci. Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı 1923-1938. 3. bs. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2010. google scholar
  • Atay, Falih Rıfkı. “Baraj’da”, Ulus (26 İlkteşrin 1936): 1. google scholar
  • Bina Kimlikleri Ankara Cumhuriyetin 50 Yılı, 3. bs. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, 2012. google scholar
  • Bozdoğan, Sibel. Modernizm ve Ulusun İnşası-Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür, 3. bs. İstanbul: Metis Yayınları, 2012. google scholar
  • Cumhuriyetin Başkenti. II, Haz./Ed. Atila Cangır, Ankara: Ankara Üniversitesi Kültür ve Sanat Yayınları No 3, 2007. google scholar
  • Çetintaş, Sedat. “Ankarada bir Cumhuriyet âbidesi daha..”, Akşam (10 Teşrinisani 1936): 8. google scholar
  • Çubuk I Barajı. Ankara: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 1971. google scholar
  • Çubuk Barajı Le Barrage de Çubuk. Ankara: T.C. Nafia Vekâleti Neşriyatı, 1937. google scholar
  • Devlet Su İşleri Faaliyetlerini Gösterir Fotoğraf Bülteni. Ankara 1960. google scholar
  • Duru, Bülent. “Mustafa Kemal döneminde Ankara’nın imarı”, İcad Edilmiş Şehir: Ankara, Der. Funda Şenol Cantek, İstanbul: İletişim Yayınları, 2017, 107-123. google scholar
  • Eryaman, Mustafa. “Cumhuriyetin İlk Yıllarına Ait Niğde Gökgöl Göleti ve Gebere Barajı”, Çukurova Araştırmaları 5, 1 (Yaz 2019): 1-21. google scholar
  • Esen, Mekki Said. “Çubuk barajı dün parlak merasimle açıldı”, Cumhuriyet (4 İkinciteşrin 1936): 1, 7. google scholar
  • Fotoğraflarla Türkiye. Ankara: Matbuat Umum Müdürlüğü, 1937. google scholar
  • Özand, Eşref. Ankara Şehri Su Tesisleri: Tarihçe, Gelişme, İşletme Durumu ve Yakın Gelecekte Yapılacak Tesisler ile Uzak Gelecekteki Tesislere ait ön Görüşler. Ankara 1967. google scholar
  • Özener, Mehmet Ali. “İçme Suları”, İller ve Belediyeler Dergisi, 2, 12 (1 Eylül 1946): 464-469. google scholar
  • Paton, T. A. L. and Barton, C. S. “Ankara-Çubuk Dam”, The Geographical Journal 102, 1 (Jul. 1943): 26-27. google scholar
  • Renda, M. Abdülhalik. Günlükler 1920-1950. Yay. Haz. Aytaç Demirci-Sabri Sayarı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019. Uran, Hilmi. Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008. google scholar
  • Zelef, M. Haluk. “Çubuk Barajı, Gazinosu ve Su Süzgeci”, Dosya 03. Bülten 45 (Kasım 2006): 41-47. google scholar
  • Tezler google scholar
  • Karacan, Özcan. Atatürk Döneminde Yapılan Karayolları, Barajlar ve Limanlar (1923-1938). Yayımlanmamış Yüksek google scholar
  • Lisans Tezi, T.C. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Ankara 2005. google scholar
  • Elektronik Kaynaklar google scholar
  • https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/113037 (Erişim Tarihi: 14.08.2023). google scholar
  • https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c018/tbmm08018078ss0156.pdf (Erişim Tarihi: 16.03.2023). google scholar
  • https://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/ind/was/trindex.htm (Erişim Tarihi: 25.09.2023). google scholar
  • Koleksiyon google scholar
  • Dr. Göktuğ İpek Koleksiyonu google scholar


SHARE




Istanbul University Press aims to contribute to the dissemination of ever growing scientific knowledge through publication of high quality scientific journals and books in accordance with the international publishing standards and ethics. Istanbul University Press follows an open access, non-commercial, scholarly publishing.