“1961 Anayasasına göre Temel Haklar ve Ödevler” isimli bu kitap, ders notları hüviyetinde olup, öğrencilerimize okuttuğumuz mevzuların bir kısmını içine almaktadır. Bu hüviyeti sebebiyle kitapta, temel hakların ve ödevlerin esasları belirtilmiş, fakat geniş tahlillere ve münakaşalara yer verilmemiştir.
Memleketimizde Anayasa hukukçuları, Temel Haklar ve Hürriyetler haklımda geniş eserler vermemişlerdir. Bu dersin okutulmaya başlandığı tarihten bugüne kadar Esas Teşkilât Hukuku veya Anayasa Hukuku ismi ile yayınlanmış eserlere bakacak olursak, temel haklar ve hürriyetler mevzuunda çok az sayıda ve ancak ders kitaplarının kısa bir bölümü olarak yer alan kısımlara rastlarız. İtiraf edelim ki, bu durumun haklı bazı sebepleri de vardır:
Bir defa, temel haklar ve hürriyetler, geniş bir felsefî temele ve tarihî tekâmül seyrine dayanmaktadır. Felsefî temelleri ve tarihî seyrini belirtmeden, temel haklar ve hürriyetler hakkında teferruatlı ve müracaat kitabı hüviyetinde eserler vermek gerçekten güçtür. Bu özellik, Hukukun diğer branşlarındakinden daha fazla kendisini hissettirmektedir.
İkinci olarak, anayasaların tanzim ettikleri temel haklar ve hürriyetler, çok geniş bir şekilde, hukukun diğer branşları ile yakından ilgilidir. Aynı zamanda, yürürlükteki mevzuat ile irtibatlı olarak ele alınmak zorunluluğu da vardır. Memleketimizdeki binlerce kanun ve diğer mevzuat esaslarını nazara alarak temel hakların ve hürriyetlerin tanzim tarzını göstermek ve tatbikattaki mahkemelerin tefsirlerini ve anlayışlarını vermek ve bunların tenkidini yapmak, oldukça meşakkatli bir çalışmayı gerektirdiğinde şüphe yoktur.
Bu bakımlardan işlenmesinde güçlükler olan bir mevzu olmakla beraber, biz çalışma sahamızı sınırlayarak bir teşebbüs yapıp, bu kitabı yayınlamayı uygun gördük: Evvelâ öğrencilerimizin kitap ihtiyacına cevap vermek; diğer taraftan da. Genel olarak değil, sadece Anayasanın düzenlediği temel haklar ve hürriyetleri ele almak ve muhtevalarını kısaca belirtmek yolunu tuttuk. Unutulmamalıdır ki, “Daha iyi iyinin düşmanıdır.”
Kitapta, Anayasadaki tanzim tarzı esas aldık, hatta kenar başlıkları bile muhafaza ederek, “maddeler arasındaki sıralanma ve bağlantıyı” göstermek istedik.
Kitabımızda her maddenin metnini verdik, onun altında bu maddenin muhtevası ile alakalı olarak işaret edilmesi gereken noktaları gösterdik. Böylece maddelerin şerhi metodu ile hareket ederek, öğrencilerimize, asgari bazı bilgileri aktarmak istedik. Kabul etmek lâzımdır ki, şerh metodu ile bir konuyu anlatmak, yukarıda gayesini belirttiğimiz bir kitapta daha fazla faydalar getirir.
Maddelerin muhtevasını belirtirken, Anayasadaki diğer madde ve müesseseler ile irtibatını da gösterdik. Her hükmün anlaşılmasını temin için Anayasa Mahkemesi kararlarında da örnekler verilmiştir. Anayasa Mahkemesi kararlarından, çok az istifade edebildik. Ayrıca her hürriyet veya hak ile ilgili olarak, belli başlı kaynakları da gösterdik. Böylece o konuda derinleşmek isteyenlere ilk kaynağı göstermiş olduk.
Kitabın yeni baskıları mümkün olursa, daha yeni literatürden ve mahkeme kararlarından istifade etmek yoluna gideceğimiz tabiidir.
Kitabın sonunda, Batı Hukukunda yerleşmiş “İnsan Hak ve Hürriyetleri” ile ilgili meşhur belgeler yer almaktadır. Branşız insan ve Yurttaş Haklan Beyannamesi dışında, diğerlerini Türkiye de imzaladığı ve tasdik ettiği için, bunlar, Anayasanın 65/son maddesi gereğince uygulanan birer kanun sayıldıklarından, tatbikatımızda ehemmiyeti haizdirler. O sebeple, öğrencilerimiz ve bu arada diğer okuyucular, bazı konuların milletlerarası metinlerde nasıl düzenlenmiş olduğunu tespit imkânına kolayca kavuşmuş olacaklardır.
Önsözüme son verirken, kitabın basılmasına karar veren Fakültemizin Dekanı Prof. Dr. İlhan F. AKIN’a ve Yönetim Kurulu üyelerine teşekkür etmek isterim. Matbaa provalarını tashih eden ve endeksleri hazırlayan kürsümüz asistanları Günsev EVCİMEN ile Burhan KUZU’ya da yardımlarından dolayı teşekkür ederim.
Nihayet, kitabın basılması işini kısa zamanda tamamlayan Fakülteler Matbaası sahibi Mehmet DEMİR, operatörler Yılmaz ÖZ-KAYA ile Hayreddin ÇÖVENER’e ve mürettip Abdürrezzak BlROL’a da ilgilerinden dolayı teşekkürlerimi ifade etmek isterim.
Kitap, öğrencilerimize ve okuyuculara faydalı olabilirse, gayesine ulaşmış sayılır.
18 Temmuz 1980, Cuma
Prof. Dr. Servet ARMAĞAN |
