Uygurlarda tababet eserimizden sonra bu Semerkandlı Türk, hekimi Nizamîi Aruzî’nin (Çehar makale) unvanında farisiyülibare mühim eserinin dördüncü makalesi olan (İlmi tıp ve Hidayeti tabip)i değerli âlimlerimizden İran dilinde bilhassa vukuf ile maruf 30 senelik mektep arkadaşım muallim Bakiye tercime ettirdikten sonra bu tertip üzere Tıp Tarihî Enstitüsü mesaisi meyanında bastırılması kararlaştırıldı. Muallim Baki tarafından büyük bir anlayışla tercime edilen bu eserin ehemmiyetini, tetkik, edenler çok iyi anılacaklar ve göreceklerdir ki Islâm tababetinde Türk tababeti esasları çok kuvvetlidir.
Bu eseri aynen neşreden Mehmed Kazvinî’de cidden müdakkik ve yüksek bir âlimdir. O eserinde müellifi İran mefahirinden addediyor. İranlılar halen eski büyük müelliflerden çoğunun milliyetini kendilerine mal etmişlerdir. Böyle insanlarla her millet iftihar eder. Lâkin onlar bu zatı diğer büyük âlimler gibi İran mehafirinden addederlerken biz de büyük bir Türkün İranlılara mucibifahr olmasından büyük sevinç duyarız. Bir İranlı müellifin koca bir Türk hekimine İranlı demesini çok tabiî gören ve bunu bu suretle tetkiksiz kabul eden diğer âlimler bu âlim de Türk’tür ve Türklüğün mefahirindendir dediğimiz zaman büyük bir yanlışlığın düzeltildiğine kani olmalıdır. Bunu kabul etmeyecek Avrupa âlimleri tarihin bu kısımlarını çok dikkatle yeniden ve bitaraf mütalaa edecek olurlarsa bu zanların indî olarak ileri sürülmediği görülecektir. Şimdiye kadar yapıla gelmekte olan bu yanlışlık artık düzelmelidir. Eğer bu yanlışlıklar bir daha tekrar olunmayacak olursa İslâm tıp âleminde Türk hekimlerinin yaptıkları hizmetler meydana çıkacaktır. Esasen bu eserin mütalaasından anlaşılacağı veçhile eserde yaşatılan şahsiyetlerin İranlılık ile alâkaları yoktur. İranların kendilerine mal ettikleri bu büyük şahsiyet hep İranlılık haricinde konuşmuştur. Biz medeniyet âleminde müahhar İran hars ve medeniyetini inkâr etmezken ve bundan şerefle bahsederken İranlılar da Türklüğü artık tebeyyün eden şahsiyetleri tebcil ve takdirle yad ettiklerinde Türklüklerini zikretmelidir. Bu ilim namına en büyük borçtur.
Bu Eseri orta zamanda Türk harsının İslâm medeniyetinde oynadığı büyük tesirleri izah için bir misal olarak alabiliriz. İşte Türk tıp tarihinin mazisini daha genişletmek ve aydınlatmak için bu eseri Türkçe ortaya koyuyorum. Meslektaşlarımın bu yoldaki mesaiyi takip etmekle beraber tarihimizin bu bahsini yeni etütleri ile zenginleştirmelerini de dilerim.
Mühürdar- Dr. A. Süheyl Ünver |
