Bu çalışma, Türk parlamento hukukunun kaynaklarını ortaya koymayı amaçlıyor. Yabancı ülkelerde konuya ilişkin karşılaştırmalara, yer yer nisbî ölçüde gidilmiş olsa bile, yüzeysel kalmamak endişeleri ile, çalışmanın ağırlığı günümüz Türk pozitif hukukunda toplanıyor.
Konu, öğreti ve uygulama açılarından incelenirken, aynı zamanda “içtihatlar” yolu ile oluşan hukuk, ayrıntıları ile gözden geçirilmiştir. Hukuksal düzenlemelerin yanı sıra, parlamento çalışmaları ile ilgili olarak, Anayasa Mahkemesi kararları ile ortaya çıkan hukuk, bunların değindiği konular oranında yansıtılma yoluna gidilmiştir.
Türkiye’de 1961 Anayasası ile, Anayasa yargılamasının, parlamento içi faaliyetleri de denetim kapsamına almış olması sonucu, ortaya çıkan “kararlar”, yürürlükteki kuralların yaşayan hukuka yansıması açısından önemli bir kaynak oluşturmaktadır.
Parlamento hukukunun kaynaklan ile sınırlanan bu çalışma, bugüne değin bilinmeyenleri ortaya koymak gibi bir iddia taşımıyor. Ancak, Türkiye’de “parlamento hukuku” alanında bütünü kucaklayan bir araştırmanın henüz yapılmış olduğu da söylenemez.
Siyasal faaliyetlerin büyük ağırlığı parlamento hukukunun çerçevesi içinde oluşmakta, “kanun” ve “karar” yolu ile ortaya çıkan işlemlerin bağlı oldukları hukuksal rejim nedeni ile, hukuksal sorunlar da hayli yoğunluk kazanmaktadır. Anayasa Mahkemesinin, kanunların azımsanmayacak bir bölümünü “biçim yönünden iptal” etmiş olması bunun bir kanıtı olmaktadır.
Çalışmanın birinci bölümünde, Türk parlamento hukukunun kaynakları, bunların bağlı oldukları hukuksal rejim incelenirken, bu arada hukuk kuralları arasındaki kademelenme (hiyerarşi) sorununun, Türk hukukundaki durumu ile ilgili olarak, tartışmaya açık, bir değerlendirme de yapılmıştır.
İkinci bölümde, Anayasa Mahkemesinin parlamento hukukuna ilişkin kararlan, ayrıntılara inilerek sunulurken, zaman içinde “değişen içtihatlar”, her sorunun başlığında ayrıca belirtilme yoluna gidilmiştir. Böylece, aynı konudaki kararlar arasındaki bağlantı ve farklılıkları saptamak, Türkiye açısından henüz “genç” sayılabilecek bir yargılama kurumunun gelişme çizgisini göstermesi bakımından ilgi çekici olabilir.
Kuşkusuz eldeki “karar malzemesi” ile çok daha değişik bir plan çerçevesi de oluşturulabilirdi. Ancak, parlamento hukuku ile ilgili olarak, bu çalışmanın tamamlandığı 1979 yılı sonuna değin, Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu kararlar bütünü, sistematik bir açıdan değerlendirildiğinde, ikinci bölümün içinde yer alan konular, parlamentonun “iç düzeni” ve “çalışma düzeni” olarak iki ana başlık altında toplanmaktadırlar.
İçtihatların sunduklarının, böyle bir çerçeve içinde ortaya konması, rasyonel olduğu kadar, hukuksal sorunlar arasındaki bağlantıları kurmak açısından da daha tutarlı olduğu söylenebilir. |
