Türkiye Cumhuriyeti Devlet Şûrası, milli hukuk hayatında ehemmiyeti her gün artmakta olan bir müessesedir. Yeni rejimin 491 numara ve 20 Nisan 1924 tarihli İkinci Esas Teşkilât Kanununun 51 inci maddesiyle derpiş ve ilk azaları 23 haziran 1927 tarih ve 223 numaralı kararname ile tayin edilen Şûrayı Devlet 1927 senesinin temmuzunda faaliyete geçmiştir.
Şûrayı Devlet bugüne kadar üç kanun mevzuu teşkil etmiştir: birisi 23 ikinciteşrin 1925 tarih ve 669 numaralı, diğeri 669 numaralı kanunun bazı maddelerini tadil ve diğer bazı hükümler ilâve eden 21 Temmuz 1931 tarih ve 1859 numaralı ve nihayet 21 hirincikânun 1938 tarih ve 3546 numaralı kanunlardır. Bu yeni kanun, ezcümle Müddeiumuminin vazifesini genişletmek, kendisine vâsi inzibat salâhiyetleri verilmiş olan İdare Encümenini yeniden
Devlet Şûrasının esasını teşkil eden ve burada zikredilmesi lâzım gelen Esas Teşkilât kanununun mezkûr maddesi aynen bu mealdedir:
«İdarî dava ve ihtilâfları rüyet ve hal hükümetçe ihzar ve tevdi olunacak kanun lâhiyaları ve imtiyaz mukavele ve şartnameleri üzerine beyanı mütalea, gerek kendi kanunu mahsusu ve gerek kavanini saire ile muayyen vezaifi ifa etmek üzere bir Şûrayı Devlet teşkil edilecektir. Şûrayı Devlet rüesa ve âzası vezaifi mühimmede bulunmuş ilim, ihtisas ve tecrübe'eri ile mümeyyiz zevat meyanından Büyük Millet Meclisince intihap olunur» . (Düstur, Cilt 5, sah. 1025).
teşkilâtlandırmak, meslek memurlarının intihab ve tayinini daha iyi bir şekilde temin eylemek, işleri daireler arasında daha mütevazin bir tarzda tevzi etmek, idarenin sükûtu meselesini halletmek, muhakeme usulünü daha mükemmel bir şekle sokmak suretile, Şûrayı Devleti yeniden teşkilâtlandırarak bazı boşlukları doldurmuş ve şayanı kayıd yenilikler ilâve etmiştir. Diğer taraftan 1931 tarihli kanunda mevcut olan Tetkik Heyeti de ortadan kalkmış bulunmaktadır. Mütalea beyan etmek ve İdarî davaları rüyet eylemek gibi nıuzaaf bir vazifesi bulunan ve salâhiyeti pek vâsi olan Devlet Şûrası (idari hususlarda hukuku âdiye mahkemesi şeklini tekrar iktisab etmiştir) İdarî hayatın nâzımı rolünü ifa eylemesi hasebile, idare üzerine nek büyük bir hâkimiyet tesis etmiştir.
1937 senesindenberi kararlarının muntazaman neşri (Kararlar mecmuası) içtihadına esas teşkil eden kaideleri şimdiden sistematize etmeği mümkün kılmaktadır. Va-zii kanunun, idarecinin, hâkimin ve müelliflerin (Doktrinin) teşriki mesaisinden doğmuş olan yeni rejim Türk idaresinin Hukuk felsefesi, inzibat ve nısfet ve adalete çok sıkı bir şekilde bağlı olarak tecelli etmektedir. Yüksek mahkeme, bilhassa kanuna uygunluk ve mes’uliyet meselelerinde, tecrübe edilmiş bir hukuk tekniğine dayanmaktadır.
Âmme hukuku seminerimizde ihzar eylediğimiz Şûrayı Devlete dair ilk iki kanunun metinleri ile bunların Fransızca tercümeleri «İstanbul Üniversitesi Hukuk Talebesi Cemiyeti» tarafından 1935 senesinde neşredilin ş-ti.
Bilhassa ameli çalışmalar ile seminer çalışmaları için Şûrayı Devlete müteallik muhtelif kanunların heyeti mecmuasını bir araya getiren ve bu müessesenin tekâmülünü takip etmeği mümkün kılacak olan bir etüd metnini talebelerin elinde bulundurmağı faideli görmüştük.
Tâ bidayetinden (ve bilhassa yeni kanunun neşrinden) beri Türk Şûrayı Devletinin Fransız Şûrayı Devletine pek müşabih bulunması Fransızca tercümeyi icap etirmiştir.
Öğreticilerinin tedrisatı sayesinde talebelerimiz Fransız idari mahkemelerin içtihadları ve Fransız âmme hukuku doktrini ile istinas peyda etmiş bulunduklarından. her iki lisandaki mukabil tâbirleri karşılaştırmak bunlar için faideden hali değildi.
Türk Şûrayı Devleti hakkında lüzumu muhakkak olan tetkiklerin intişarına intizaren, hukuk mukayesecle-rine ve umumiyetle Türkiyenin kalkınmasını ve inkılâbını dikkatle takib edenlere esaslı kanun metinlerini arz-etnıeği de arzu ettik. Bu metinler Büyük Millet Meclisinin idareyi en mühim vasıtalardan birile teçhiz etmek hususundaki ihtimamını da gösterir. |
