Çiçek açısı tıp tarihimize bir buçuk asırdır ün veren mühim ve zengin bir konudur. Vakıa biz ineklerden insanlara yapılan tarihî aşının icat edeni sayılamayız. Vesikası olmayan rivayetler bilimsel olarak ortaya çıkmayınca bu şerefi kâşifinden nez’edemeyiz. Lâkin şu bir hakikattir ki eski şark milletlerinde olduğu gibi Türklerde insandan insana aşılama usulünü kullanmışlardır ve bunu XVII nci asır sonlarında bizde yapmışlardır. XVIII inci asır başlarında bunun bizde yapıldığını Edirne’de gören İngiltere sefiri eşi Lady Montagu bunu memleketine bildirmekle ve döndüğünde bunun propagandasını yapmakla dünyanın diğer taraflarından değil, Türkiye’den bahsolunarak bizdeki aşı usulünün Avrupa’ya yayılmasında yurdumuzun köprü vazifesi görmesi rolü her tarafça kabul edilmektedir. Biz bu aşının garpte tanınmasında bizdeki tatbikatı ile misal olduk diyebiliriz.
Cennetin meşhur keşfi hemen yayılmış ve üç sene sonra bizde bu hususta eserler yazılmıştır. XIX uncu asırda bütün garp milletleri yanında çiçek aşısını mecburi kılarak diğer Avrupa milletleri arasında birinciliği kazanmıştır. Ve yine XIX uncu asır sonlarında aşı mahsulü bizde de elde edilmeğe başlanmıştır. Biz bütün bu noktaları bu eserimizde belirtmek istedik. Çünkü gerek telkihi bakari ve gerek telkihi cüderinin farklarını bilmeyenler bu işi incelemeden memleketimizi çiçek aşısı kaşifi olarak gösterenlerin yaptıkları yanlışlıklar iyi bir tesir bırakamaz, önce bunu kendimizin öğrenmemiz, sonra garp ilim âlemine de bunun yapılması hakkında ileri adımlarımızı göstermemiz lâzımdır.
Hele bazı yazılarda ki bunlar arada bilhassa gazete sütunlarında görülüyor. Âdeta bu mühim keşfi bizden nez’edenlere karşı serzenişli bir lisan kullanarak yazmakta ve bunu bazı vesilelerle ortaya koymaktadırlar. Meselâ ufak tefek salgınlar esnasında böyle konuşmalar ve yazmalar memleketimizin ilmi haysiyetini sarsmamalıdır.
İşte bütün bu gibi yayınlara cevap olmak üzere Enstitümüzün hazırladığı bu iddiasız eser iki kısmı içine almaktadır.
Birincisinde memleketimizdeki çiçek aşısı tarihine ve dolayısıyla garptaki aşı tarihine umumi mahiyette yer verilmiş ve fazla detaylara girişilmemiştir. Bu umumî görüşü tamam ettikten sonra ikinci kısımda muhtelif neşriyata ve memleketimizin çiçek aşısı hakkında kanunî konulara ayrı ayrı temas olunmuştur. Binaenaleyh bunlarla ve bugüne kadar araştırmağa imkân bulamadığımız lâkin yerlerini bildirdiğimiz diğer vesikalar üzerinde de incelemeler yapılarak çiçek aşısının tarihî, İlmî, fennî ve idari kısımları hakkında ayrıca bütünleyici kısa veya uzun araştırmalar yapılabilir. Binaenaleyh bu eser bu konularda çalışacak olanlara birçok vesikların bir araya getirilmesiyle istifadeye yarayabilecek bir kaynak sayılmalıdır.
Bu araştırmalarla ele geçen vesikaların mahiyetini bildirmek maksadıyla bu eseri Tıp Tarihi Enstitüsü adına yayınlan arasında neşrini kolaylaştıran Dekanımız Profesör Dr. Muhiddin Erel’e ve bir çok noktalarda güzel bilgileriyle bizi aydınlatan ve ilmî çalışmalarıyla milletlerarası tanınmış değerli âlim hekim ve tıp tarihçimiz Prof. Dr. Feridun Nafiz Uzluk ve mikrobiyolojide cidden âlimimiz Prof. General Dr. Kemal Hüseyin Plevnelioğluna, Dr. Kemal Muhtar özden, Dr. Şerafeddin’e ve yazılarını seve seve buraya aldığımız diğer âlimlerimize teşekkürler ederim. Sıhhi kanunlarımız arasında mevzuatımızdan çiçek aşısını alâkadar edenleri de toplayan Serkis Karakoç efendiyi de hayırla anar ve birer birer suretini ve kısmen bulundukları yerleri bildiren Başbakanlık Müdevvenat müdürlüğüne de bütün bunların bulunabilecekleri kaynaklan bildirdiklerine ne kadar mütehassis olduğumu açıklatmağı bir borç bilirim ve eserimizi tabolunacak hale sokan ve İndeksini hazırlayan asistanın Nezihe Ayaydın’a teşekkürlerimi bildiririm. |
